Disprozyum

Disprozyum, ₆₆Dy
	Disprozyum parçaları
Standart atom ağırlığı Ar, std(Dy)	162,500(1)
Periyodik tablodaki yeri
	terbiyum ← Disprozyum → holmiyum
Atom numarası (Z)	66
Grup	n/a
Periyot	6. periyot
Blok	f bloku
Elektron dağılımı	[Xe] 4f10 6s2
Kabuk başına elektron	2, 8, 18, 28, 8, 2
Fiziksel özellikler
Renk	Gümüşî beyaz
Faz (SSB'de)	Katı
Erime noktası	1680 K (1407 °C, 2565 °F)
Kaynama noktası	2840 K (2567 °C; 4652,6 °F)
Yoğunluk (SSB'de)	8,550 g/L
sıvıyken (en'de)	8,37 g/cm3
Erime entalpisi	11,06 kJ/mol
Buharlaşma entalpisi	280 kJ/mol
Molar ısı kapasitesi	27,7 J/(mol·K)
Atom özellikleri
Yükseltgenme durumları	0, +1, +2, +3, +4 zayıf bazik
Elektronegatiflik	Pauling ölçeği: 1,22
İyonlaşma enerjileri	1.: 573,0 kJ/mol ; 2.: 1130 kJ/mol ; 3.: 2200 kJ/mol ; ;
Atom yarıçapı	Deneysel: 178 pm
Kovalent yarıçapı	192±7 pm
	Bir spektrum aralığındaki renk çizgileriElementin spektrum çizgileri
Diğer özellikleri
Kristal yapı	Hekzagonal sıkı istifli
Ses hızı çubukta	2710 m/s (20 °C'de)
Genleşme	Poli: 9,9 µm/(m·K) (oda sıcaklığında)
Isı iletkenliği	10,7 W/(m·K)
Elektrik direnci	α, poli: 926 Ω·m (oda sıcaklığında)
Manyetik düzen	Paramanyetik (300 K'de)
Manyetik alınganlık	+103,500×10-6 cm3/mol(293,2 K'de)
Young modülü	61,4 GPa
Kayma modülü	24,7 GPa
Hacim modülü	40,5 GPa
Poisson oranı	0,247
Vickers sertliği	410-550 MPa
Brinell sertliği	500-1050 MPa
CAS Numarası	7429-91-6
Tarihi
Adını aldığı	Yunancada "elde edilmesi zor" anlamındaki δυσπρόσιτος (disprositos)
Keşif	Lecoq de Boisbaudran (1886)
İlk izolasyon	Georges Urbain (1905)
Ana izotopları

Disprozyum, periyodik tabloda simgesi Dy, atom numarası 66 ve atom ağırlığı 162.51 olan kimyasal element.

Özellikleri

Disprozyum, nadir toprak elementlerinden biridir. Metalik, parlak gümüş renklidir. Oda sıcaklığında havada tepkimeye girme eğilimi düşüktür, ancak seyrek veya derişik mineral asitlerinde hidrojen açığa çıkartarak çözünmeye eğilimlidir. Çelikten daha sert alaşımlarla kesilebilir ve aşırı ısınması engellendiği sürece kıvılcım çıkartmadan üzerinde çalışılabilir. Disprozyumun karakteristikleri ufak safsızlıklarda bile değişim gösterir.

Uygulamaları

Disprosiyum lazer yapımı için vanadyum ve diğer elementlerle alaşım halinde kullanılır. Yüksek termal nötron emilim kesiti ve yüksek erime noktası sayesinde nükleer reaktörlerde kontrol çubukları yapımında kullanılmasını sağlar. Disprozyum oksit (diğer adıyla disprosiya/dysprosia), nikel çimento içinde nükleer reaktörlerin soğutma çubuklarında kullanılır. Disprozyum-kadmiyum kalkogenitler kimyasal reaksiyon gözlemlerinde kızılötesi ışınım kaynağı olarak kullanılır. Kompakt disk (CD) yapımında az miktarda kullanılan disprosiyum, yüksek paramanyetikliği sebebiyle manyetik rezonans görüntüleme tekniklerinde kontrast ajanı olarak görev yapar.

85 Kelvin altındaki sıcaklıklarda ferromanyetik olması sebebiyle araştırma amaçlı nanomıknatıs yapımında kullanılabilir, ancak oksitlenmeye eğilimi sebebiyle pratikte bu yapılamamıştır.

Kaynakça

^ Arblaster, John W. (2018). Selected Values of the Crystallographic Properties of Elements (İngilizce). Materials Park: ASM International. ISBN 978-1-62708-155-9.
^ Yttrium and all lanthanides except Ce, Pm, Eu, Tm, Yb have been observed in the oxidation state 0 in bis(1,3,5-tri-t-butylbenzene) complexes, see Cloke, F. Geoffrey N. (1993). "Zero Oxidation State Compounds of Scandium, Yttrium, and the Lanthanides". Chem. Soc. Rev. 22: 17–24. doi:10.1039/CS9932200017.
^ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics (İngilizce). Boca Raton: Chemical Rubber Company Publishing. s. E110. ISBN 0-8493-0464-4.

[Arblaster_2018-1] Arblaster, John W. (2018). Selected Values of the Crystallographic Properties of Elements (İngilizce). Materials Park: ASM International. ISBN 978-1-62708-155-9.

[Cloke1993-2] Yttrium and all lanthanides except Ce, Pm, Eu, Tm, Yb have been observed in the oxidation state 0 in bis(1,3,5-tri-t-butylbenzene) complexes, see Cloke, F. Geoffrey N. (1993). "Zero Oxidation State Compounds of Scandium, Yttrium, and the Lanthanides". Chem. Soc. Rev. 22: 17–24. doi:10.1039/CS9932200017.

[3] Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics (İngilizce). Boca Raton: Chemical Rubber Company Publishing. s. E110. ISBN 0-8493-0464-4.

[1]

[2]

[3]