Selenyum

Selenyum (Se)
H Periyodik tablo He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba   Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra   Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og     La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu   Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Temel özellikleri
Atom numarası	34
Element serisi	Ametaller
Grup, periyot, blok	16, 4, p
Görünüş	siyah veya kırmızı
Kütle numarası	78.96 g/mol
Elektron dağılımı	[Ar] 3d10 4s2 4p4
Enerji seviyesi başına Elektronlar	2, 8, 18, 6
CAS kayıt numarası	7782-49-2
Fiziksel Özellikleri
Maddenin hâli	katı
Yoğunluk	4.81(gri) g/cm³
Sıvı hâldeki yoğunluğu	3.99 g/cm³
Ergime noktası	494 °K 221 °C
Kaynama noktası	958 °K 685 °C
Ergime ısısı	6.69 kJ/mol
Buharlaşma ısısı	95.48 kJ/mol
Isı kapasitesi	25.363 J/(mol·K)
Atom özellikleri
Kristal yapısı	Heksagonal
Yükseltgenme seviyeleri	6, 4, 2, 1
Elektronegatifliği	2.55 Pauling ölçeği
İyonlaşma enerjisi	941.0 kJ/mol
Atom yarıçapı	120 pm
Atom yarıçapı (hes.)	pm
Kovalent yarıçapı	120±4 pm
Van der Waals yarıçapı	190 pm
Diğer özellikleri
Elektrik direnci	nΩ·m (20°C'de)
Isıl iletkenlik	0.519 W/(m·K)
Isıl genleşme	37 µm/(m·K) (25°C'de)
Ses hızı	3350 m/s ('de)
Mohs sertliği	2.0
Vickers sertliği	MPa
Brinell sertliği	736 MPa

Selenyum (simgesi Se), atom numarası 34, kütle numarası 78.96 olan, periyodik cetvelin 4. periyodunda 6a grubunda bulunan element. 6a'nın 3. elementidir.

Selenyum ilk olarak 1817 yılında Jöns Jakob Berzelius ve Johan Gottlieb Gahn tarafından keşfedilmiştir.

Bakır selenyum mineralinin sodyum karbonat varlığında oksidasyonu sonucunda Na₂SeO₃ bileşiği elde edilir.

Cu₂Se + Na₂CO₃ + 2 O₂ → 2 CuO + Na₂SeO₃ + CO₂

Bu elde edilen bileşiğin sülfürik asit ile asitlendirilmesi sonucunda H₂SeO₃ oluşur.

Na₂SeO₃ + H₂SO₄ → H₂SeO₃ + Na₂SO₄

H₂SeO₃'in SO₂ ile reaksiyonu sonucunda Se elde edilir.

H₂SeO₃ + 2 SO₂ + H₂O → Se + 2 H₂SO₄

Ayrıca suda çözünen selen bileşiklerinin indirgenmesi ile elde edilir. Vücudumuzun gerek duyduğu minerallerdendir. Deniz ürünleri, yumurta ve karaciğerin yapısında bulunur. Uçak malzemesi, cam, plastik ve ilaç üretimi gibi pek çok alanda kullanılan selenyum, patlayıcı madde malzemesine dönüşebilir.

İnsan vücudundaki işlevleri

Selenyum eksikliği toprağın selenyum açısından zenginliği ile doğrudan bağlantılıdır. Selenyum açısından fakir topraklarda yaşayan ailelerin çocuklarının diğer çocuklara oranla daha yavaş büyümekte oldukları gözlemlenmiştir. Toprakları bu mineral açısından fakir yörelerde selenyumdan zengin yörelere oranla bazı kanser çeşitlerinin sık görülmesi söz konusudur. Eksikliğinde kas yapısında şiddetli bir zayıflık belirir kalp ve damarlardaki esneme kabiliyeti azalır. Çocuklarda selenyum eksikliği fetal kardiyomiyopatiye neden olmaktadır.