Eğlek, Olur
| Eğlek | |
|---|---|
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Eğlek Eğlek'in Erzurum'daki konumu | |
Koordinatlar: 40°51′39″N 42°03′29″E / 40.8608°K 42.0581°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Olur |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Rakım | 1600 m |
| Nüfus | 89 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25650 |
Eğlek, Erzurum ilinin Olur ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Eğlek'in eski adı Ortisi'dir.[5] Gürcüce bir ad olan Ortisi (ორთისი), Türkçeye Ortiz olarak girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Ortiz (اورتيز) şeklinde yazılmıştır.[6][7]
Tarihsel Tao bölgesinde yer alan Ortisi, erken Orta Çağ'da Gürcü Krallığı sınırları içinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi, 1549 tarihli Gürcistan seferinin ardından Gürcülerden ele geçirmiştir. Ortisi Kalesi de bu dönemden kalmış olmalıdır.
Ortisi köyü, 1574 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Oltu livasının Kop nahiyesine bağlıydı. Nüfusu, tamamı Hristiyan olarak kaydedilmiş 69 haneden oluşuyordu. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterindeki kayda göre ise, Ardanuç livasının Taoskari (Tavusker) nahiyesinin köylerinden biriydi. Nüfusu 65 haneden oluşuyordu. Bu nüfus içinde 57 hane Hristiyan kalmış, 8 hane müslüman olmuştu.[6]
Ortisi köyü, Osmanlı idaresinin askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında Çıldır Eyaleti'nin Tavusker sancağında yer alıyordu. Bu tarihte köyde 39 hanede 110 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 220 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[8]
Ortisi köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'ın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Ortis (Ортис) şeklinde kaydettiği köy, Oltu sancağının Tausker kazasına (uçastok) bağlı Tausker nahiyesinin 21 köyünden biriydi. Nüfusu, 95'i erke ve 86'sı kadın olmak üzere, 38 hanede yaşayan 181 kişiden oluşuyordu. Köy halkının tamamı Türk olarak kaydedilmiştir.[9] 20. yüzyılın başlarında köyde bulunmuş olan Gürcü tarihçi Ekvtime Takaişvili ise, Ortisi köyünde Müslümanlaşmış Gürcülerin (49 hane) yaşadığını yazmıştır.[5]
I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Ortisi bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri de Rus ordusunun çekildiği bölgenin büyük bölümünü fiilen ele geçirdi. 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Ortisi’nin de içinde yer aldığı bölge Türkiye’ye bırakıldı.[10]
Oritisi köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesine göre Erzurum vilayetin Oltu kazasına bağlı Olur nahiyesinin sınırları içinde yer alıyordu.[7] 1940 genel nüfus sayımında "Ortiz" şeklinde kaydedilmiş olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 406 kişiden oluşuyordu.[11] Ortisi veya Ortiz, Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında Eğlek olarak değiştirilmiştir. Nitekim köyün adı 1960 nüfus sayımında Eğlek olarak geçer.[12] 1965 nüfus sayımında Eğlek köyünde 517 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 206 kişi okuma yazma biliyordu.[13]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum'da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Olur Belediyesi'nin bir mahallesi olmuştur.[14]
Ortisi Kalesi, köyün 400 metre batısında, dik bir kayanın tepesinde yer alır. Kalenin varlığı eski yazılı kaynaklardan da bilinmektedir. Nitekim Takaişvili, 1907 yılında, köyün etrafının yüksek kayalarla çevrili olduğunu, kayalardan birinin köyün ortasında bir sütun gibi yükseldiğini ve tepesinde bir kulenin bulunduğunu yazmıştır. Günümüzde büyük ölçüde yıkılmış olan Ortisi Kalesi'nin surlarının bazı kısımları ayakta kalmıştır. Sur duvarlarının kayanın kenarları boyunca dolandığı günümüze kalan kısımlardan anlaşılmaktadır. Kale içinde, duvara bitişik biçimde yapılmış olan su sarnıcı bulunmaktadır.[5][15][16][17] Ekvtime Takaişvili 1907 yılıda, kulenin bulunduğunu kayanın yakınındaki caminin önünde kesme taştan bir çeşmenin bulunduğunu, köydeki evlerin taştan ve damlarının topraktan olduğunu, caminin ise ahşap bir yapı olduğunu yazmıştır.[5]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahalle, Erzurum il merkezine 186 km, Olur ilçe merkezine 12 km uzaklıktadır.[18] Mahalle, Olur'un kuzeybatısında olup, 25.06 numaralı Ardanuç-Olur il yoluna, 5,4 km'lik bir köy yoluyla bağlıdır.[19]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 89[2] |
| 2021 | 86[2] |
| 2020 | 91[2] |
| 2019 | 96[2] |
| 2018 | 97[2] |
| 2017 | 90[2] |
| 2016 | 100[2] |
| 2015 | 107[2] |
| 2014 | 113[2] |
| 2013 | 115[2] |
| 2012 | 126[3] |
| 2011 | 123[3] |
| 2010 | 120[3] |
| 2009 | 128[3] |
| 2008 | 128[3] |
| 2007 | 137[3] |
| 2000 | 144[3] |
| 1990 | 275[20] |
| 1985 | 329[21] |
| 1965 | 517[13] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Olur Eğlek Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 29 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Eglek, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 8 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ a b c d Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli’de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და სოფელ ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 54
- ^ a b Tao (ტაო), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 69, 77. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 225.
- ^ Tao (ტაო), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 72. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı": 799". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1940). "1940 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). tuik.gov.tr. 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Temmuz 2022.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1960). "1960 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). tuik.gov.tr. 5 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022.
- ^ a b Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1965). "1965 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). tuik.gov.tr. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "TÜİK1965" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 264, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 274. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ "(Erzurum) Kaleleri ve Kuleleri". 23 Şubat 2020. 21 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2020.
- ^ "Eğlek Mahallesi". YerelNet.org.tr. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ "Eğlek to Olgun". Eğlek to Olgun. 12 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.