Ebü'l-Kasım Bâbür Mirza
| Ebu'l Kasım Babür Mirza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Doğum | 7 Haziran 1422 | ||||
| Ölüm | 1457 (34-35 yaşlarında) Meşhed, Timur İmparatorluğu (bugünkü İran)[1] | ||||
| Defin | İmam Rıza Türbesi, Meşhed[2] | ||||
| Eş(ler)i | Daulat Sultan Begüm Begi Jan Ağa Kanizak Begi Ağa | ||||
| Çocuk(lar)ı | Sultan Mahmud isimsiz kız | ||||
| |||||
| Hanedan | Timur Hanedanı | ||||
| Babası | Baysungur Mirza | ||||
| Annesi | Gevher Nesib Ağa Harezmli | ||||
| Dini | İslam | ||||
Ebu'l Kasım Babür Mirza (Farsça: ابوالقاسم بابر میرزا بن بایسنقر بیگ), Horasan'da Timurlu hükümdarıdır (1449-1457). Şahruh'un oğlu Gıyasettin Baysungur'un oğlu ve dolayısıyla Emir Timur'un büyük torunuydu.
Babür, Şahruh'un son yıllarında gerçekleşen veraset mücadelesine dahil olan birçok kişiden biriydi. Halil Sultan (Timur'un büyük büyük torunu) ile birlikte ordunun yük trenini yağmaladı ve ardından Horasan'a doğru yola çıktı. Bu arada Uluğ Bey de Herat'ı elinde tutan Alaüddevle Mirza'yı yenmek için 1448'de Horasan'ı işgal etti. Uluğ Bey onu Tarnab'da yenip Meşhed'i alırken, oğlu Abdüllatif Mirza da Herat'ı fethetti. Alaüddevle Mirza güneybatı Afganistan'a kaçtı. Ancak Uluğ Bey, zaten on yıllardır hüküm sürdüğü Maveraünnehir'in daha önemli olduğunu düşündü ve kısa süre sonra bölgeyi terk etti. Dönüş yolunda Babür, ordusuna ağır kayıplar verdiren bir kuvvet gönderdi.
Horasan'da bir güç boşluğu oluşunca Babür kontrolü hızla ele geçirdi. Meşhed ve Herat 1449'da onun eline geçti. Alaüddevle Mirza zaman zaman bölgeye akınlar düzenlese de önemli bir faktör değildi. Babür, Uluğ Bey ve (Orta İran'ın kontrolünü ele geçiren) Sultan Muhammed ile birlikte üç önemli Timurlu hükümdarından biri haline geldi. Bu güç dengesi kısa süre sonra Horasan'ı işgal eden Sultan Muhammed tarafından bozuldu. Sefer Babür için kötü başladı ve Mart 1450'de Meşhed'de uğradığı yenilgi onu topraklarının bir kısmını bırakmaya ikna etti. Ancak Babür kısa sürede toparlanarak Sultan Muhammed'i esir aldı ve ardından idam ettirdi. Daha sonra Sultan Muhammed'in topraklarını kontrol altına almak için Şiraz'a yürüdü.
Bu noktada Kara Koyunlu Türkmenlerinden Cihan Şah, Timurlulara olan sadakatine son verdi. Qum ve Saveh'i hızla kuşatmaya aldı. Babür ona karşı yürümeye başladı ancak Kara Koyun ordularının ezici üstünlüğü ve Alaüddevle Mirza'nın ona karşı kurduğu bir komplo nedeniyle Herat'a geri dönmek zorunda kaldı. 1453'te Kara Koyunlar tarafından fethedilen Abarquh hariç, İran'ın büyük bölümü 1452'de Timurluların elinden alındı. Bir süre sonra Kirman geçici olarak fethedilmiş ve Rey'i ele geçirmek için birkaç girişimde bulunulmuş olsa da, bir bütün olarak İran hiçbir zaman Timurlular tarafından geri alınamadı.
1454'te Babür, Belh'in ele geçirilmesine misilleme olarak o zamanlar Ebu Said Mirza'nın kontrolü altında olan Maveraünnehir'i işgal etti. Hızla Semerkant'ı kuşattı. Ancak ikisi arasındaki çatışma kısa süre sonra Ceyhun Nehri'nin sınır olarak kabul edilmesiyle sona erdi. Bu durum Babür'ün 1457'deki ölümüne kadar yürürlükte kaldı. Yerine oğlu Mahmud geçti.
Kişisel yaşam
[değiştir | kaynağı değiştir]Babür'ün üç eşi vardı:[3]
- Daulat Sultan Begüm, Ebu Said Darughe'nin kızı, Sultan Mahmud Mirza'nın annesi;
- Begi Jan Ağa, Khudaidad'ın kızı;
- Kanizak Begi Ağa, bir kız çocuğu annesi;
Kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Vasilii Vladimirovitch Barthold, Four Studies on the History of Central Asia, Vol. 3 (1962), p. 21
- ^ Maria E. Subtelny, Timurids in Transition: Turko-Persian Politics and Acculturation in Medieval Persia, Vol. 7, (Brill, 2007), p. 49.
- ^ John E Woods, The Timurid Dynasty (1990), p. 46
- Peter Jackson (1986). The Cambridge History of Iran, Volume Six: The Timurid and Safavid Periods. 0-521-20094-6