Eirenis rothii
| Eirenis rothii | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.JPG) Eirenis rothii, Kuzey bölgesi, İsrail | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Eirenis rothii Jan, 1863 | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Eirenis rothii dağılımı | |||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||
Eirenis rothii, Kudüs Yılanı veya Roth'un Cüce Yılanı olarak bilinen Colubridae familyasından Eirenis cinsine ait zehirsiz bir yılan türüdür. Bu tür ağırlıklı olarak Orta Doğu'da bulunur ve Filistin Devleti, İsrail, Lübnan, Suriye, Ürdün ve Türkiye'de yayılım gösterir.[1] Kurak çöllerden Akdeniz ormanlarına kadar çeşitli habitatlara uyum sağlamasıyla bilinir.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Latince adı Eirenis rothii olan türün yaygın bilinen adı Kudüs Yılanı'dır. Türe özgü isim olan rothii, Alman doğa bilimci Johannes Rudolph Roth'un (1814–1858) onuruna verilmiştir.[2] Diğer bilinen isimleri ise Roth'un Cüce Yılanı ve Toprak Yılanı'dır.[1]
Tanımlanması
[değiştir | kaynağı değiştir]Eirenis rothii ilk kez 1863 yılında İtalyan herpetolog ve botanikçi Giorgio Jan (1791–1866) tarafından o dönem Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde kalan Kudüs Sancağı bölgesindeki Kudüs şehrinde deniz seviyesinden yaklaşık 775 m yükseklikte tanımlanmıştır.[3]
Anatomi ve fizyoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Eirenis rothii, genellikle 30-40 cm uzunluğunda, fakat bazı bireyler 50 cm'ye kadar ulaşabilen küçük ve ince bir yılandır. Sırt rengi açık kahverengiden griye kadar değişir ve genellikle daha koyu lekeler veya vücut boyunca uzanan bir dizi uzunlamasına çizgi bulunur. Karın tarafı genellikle daha açık, krem rengindedir.[1] Ensesinde siyah ense bandı bulunup, ense bandı baş üstündeki siyah lekeden çoğunlukla bariz şekilde ayrılır. Ense bandı ventrale kadar uzanır, bu türün ense bandı da tıpkı Eirenis colaris türünün ense bandına yakın uzunluktadır. Türün karakteristik özelliklerinden birisi de gözün etrafındaki siyah plaklardır.[1]
Eirenis rothii'nin pulları pürüzsüzdür ve bu da çeşitli arazilerde hareket etmesini kolaylaştırır. Başı boynundan biraz daha geniştir ve büyük gözleri ile yuvarlak göz bebekleri, gündüz ve alacakaranlık aktivitelerini gösterir. Bu morfolojik özellikler, türün usta bir avcı olmasını ve yırtıcılardan kaçınmada etkili olmasını sağlar.[4]
Habitat
[değiştir | kaynağı değiştir]Eirenis rothii, Akdeniz'in batı kıyılarındaki kıyı bölgelerinde; İsrail'in kuzeyi, batı Suriye, Lübnan'ın tamamı, batı Ürdün, Batı Şeria'nın orta ve kuzey bölgeleri ile Türkiye'nin Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki uygun biyotop bulduğu yerlerde yayılmıştır.[3] Türkiye'de araştırma bölgesinde saptandığı lokasyonlar; Adıyaman, Antalya, Gaziantep, Hatay ve Kahramanmaraş illeri olarak tespit edilmiştir.[3]
Türe ait örnekler, deniz seviyesinden ortalama 1500 metre (4.921 ft) rakımlarda görülebildiklerini göstermektedir. Bu tür genellikle Akdeniz iklimi veya bozkır tipi ortamlarda; az bitkili taşlık bölgeler, kayalıklar, vadi yamaçları, taşlık ve açık yamaçlar, makilikler, tarlalar ile çalılık ortamlarda bulunarak yüksek düzeyde habitat uyumluluğu sergiler.[5] Ayrıca üzüm bağları ve muhtemelen meyve bahçeleri gibi tarım alanlarında da bulunabilir.[6] Yırtıcı hayvanlardan ve aşırı hava koşullarından korunmak için kayalar ve gevşek toprak ve az bitki örtüsüne sahip alanları tercih eder.[4]
Beslenme ve üreme
[değiştir | kaynağı değiştir]Eirenis rothii, avını bütün olarak yiyen etobur bir türdür. Beslenme alışkanlığı genelde avlayabildiği küçük böcekler, çegirgeler, kırkayak gibi eklembacaklılar ve cırcır böcekleri gibi benzeri canlılar üzerinde yoğunlaşır. Kertenkeleleri avladığına dair bir bilgi bulunmamaktadır.[3] Yılan, aktif beslenme ve pusu avlanma stratejilerinin bir kombinasyonunu kullanır.[4]
Kudüs Yılanı'nın üreme mevsimi, kış uykusu döneminin sona ermesinin ardından ilkbaharda gerçekleşir. Çiftleşme, erkeklerin dişilere ulaşmak için rekabet ettiği ayrıntılı kur yapma ritüellerini içerir. Dişiler, uygun kuluçka dönemini sağlamak için tenha ve nemli ortamlara 3-8 yumurta bırakır. Yumurtalar yaklaşık iki ay sonra çatlar ve yavrular doğumda tamamen bağımsızdır.[4][5] Çok az bilinen bir tür olduğu için muhtemelen diğer Eirenis cinsi yılanlara benzeyen bir tür olarak kabul edilmektedir.[7]
Etoloji ve savunma mekanizması
[değiştir | kaynağı değiştir]Aktivasyon zamanı Mart ayından itibaren Ekim ayına kadarki dönemdir. Esas olarak gündüzleri aktiftir ve gündüzün en yoğun sıcağından kaçınmak için sabahın erken saatleri ve öğleden sonra geç saatlerde aktif hale gelir. Üreme mevsimi dışında bireyleri ayrı bölgelerde yaşayan yalnız bir türdür. Yılanın aktivite düzeni, sıcaklık ve av bulunabilirliği gibi çevresel koşullardan etkilenir.[1][4]
Taşların altında veya küçük memelilerin kullandığı oyuklarda saklanır. İlkbaharda aynı taşın altında birkaç bireye rastlamak mümkündür. Nispeten yavaş hareket eden ve gizli bir yaşam tarzına sahip olan E. rothii, uysal karakterli ve kolay kolay ısırmayan bir türdür. Aşırı şekilde sıkıştırılmadığı veya kendini ciddi tehdit altında hissetmediği sürece ısırmaz. Zehirsiz bir tür olduğu için insan hayatı açısından tehlikeli görülmemektedir.[1]
Eirenis rothii'nin doğal avcıları arasında yırtıcı kuşlar, büyük yılanlar ve etobur memeliler bulunur. Bu tehditlerden kaçınmak için gizemli renklerine ve hızlı hareketlerine güvenir. Tehdit altındayken tıslama, vücudunu düzleştirme ve hızla kaçma gibi savunma davranışları sergileyebilir.[4]
Statüsü
[değiştir | kaynağı değiştir]Geniş dağılımı, büyük popülasyonunun olduğunun tahmin edilmesi, çok sayıda korunan alanda bulunması, belirli bir habitat değişikliğine tolerans göstermesi ve daha fazla tehdit altındaki bir kategoriye dahil edilmeye hak kazanacak kadar hızlı bir şekilde azalmasının muhtemel olmaması nedeniyle belirli bir tehdit tespit edilmemiştir ve herhangi bir koruma önlemine ihtiyaç duyulmamaktadır. Bu nedenle Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) bu türü asgari endişe altındaki türler kategorisinde listelemiştir.[6][8] Ancak, kentleşme, tarımsal genişleme ve altyapı geliştirme faaliyetleri nedeniyle habitat tahribatı, popülasyonu için önemli tehditler oluşturmaktadır.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f Geniez, Philippe (8 Mayıs 2018). Snakes of Europe, North Africa and the Middle East: A Photographic Guide (İngilizce). Princeton University Press. ss. 139-140. ISBN 978-0-691-17239-2.
- ^ Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael (2011). The Eponym Dictionary of Reptiles. Baltimore: Johns Hopkins University Press. xiii + 296 pp. 978-1-4214-0135-5. (Eirenis rothii, p. 227).
- ^ a b c d Wallach, Van; Williams, Kenneth L.; Boundy, Jeff (22 Nisan 2014). Snakes of the World: A Catalogue of Living and Extinct Species (İngilizce). CRC Press. s. 260. ISBN 978-1-4822-0847-4.
- ^ a b c d e f g Academy, Reptile (14 Mayıs 2024). "A Comprehensive Review of Eirenis rothii". לוכד נחשים - מוקד מחוז ירושלים (İbranice). 28 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2025.
- ^ a b Egan, Damien (21 Temmuz 2022). Field Guide to Snakes of the Middle East (İngilizce). Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-4729-8731-0.
- ^ a b Ahmad Mohammed Mousa Disi, Yehudah Werner, Varol Tok, Ishmail Ugurtas, Murat Sevinç, Souad Hraoui-Bloquet, Riyad Sadek, Pierre-André Crochet, Yakup Kaska, Yusuf Kumlutaş, Aziz Avci, Roberto Sindaco (14 Aralık 2008). "Eirenis rothii". Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği IUCN Kırmızı Listesi. 20 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2025.
- ^ Boulenger GA (1894). Catalogue of the Snakes in the British Museum (Natural History). Volume II., Containing the Conclusion of the Colubridæ Aglyphæ. London: Trustees of the British Museum (Natural History). (Taylor and Francis, printers). xxi + 382 pp. + Plates I–XX. (Contia rothii, pp. 262–263).
- ^ Cox, Neil; Chanson, Janice; Stuart, Simon (2006). The Status and Distribution of Reptiles and Amphibians of the Mediterranean Basin (İngilizce). IUCN. ISBN 978-2-8317-0912-3.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikitür'de Eirenis rothii ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.- Türkiye Yaban Hayatı'nda Eirenis rothii hakkında detaylar (Türkçe)
