Gulam Yahya
| Gulam Yahya | |
|---|---|
| |
| Azerbaycan Demokratik Partisi Başkanı | |
| Görev süresi Ağustos 1959 - Ekim 1979 | |
| Azerbaycan Vilayeti Nigehbanlık İdaresi’nin Başkanı | |
| Görev süresi 13 Haziran 1946 - 12 Aralık 1946 | |
| Azerbaycan Milli Hükümeti Savunma Bakanı Yardımcısı | |
| Görev süresi 12 Aralık 1945 - 13 Haziran 1946 | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1906 Askerabad, Serab şehristanı, Doğu Azerbaycan |
| Ölüm | 1989 Bakü, Azerbaycan SSC |
| Partisi | Tudeh Partisi Azerbaycan Demokrat Fırkası |
| Ödülleri | 
|
Gulam Yahya — fedai, siyasetçi, tümgeneral, Tebriz'de kurulmuş Azerbaycan Millî Hükûmeti'nin Kızılbaş Halk Ordusu Bakan Yardımcısı, Azerbaycan Millî Hükûmeti'nin Milli Meclis üyesi. Komünist Partisi, Tudeh Partisi üyesi ve Azerbaycan Demokrat Partisi'nin başkanı.
Milli-demokratik harekete katıldığı için Azerbaycan Milli Hükûmeti tarafından "21 Azer" madalyası ve "Settarhan" nişanı ile ödüllendirilmiştir.
1986 yılında Bakü'de ölmüş ve Fahri Hiyaban'da defnedilmiştir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Gulam Yahya oğlu Danişian, 1906 yılında Serab bölgesinin Askerabad köyünde doğdu.[1][2] 1918 yılında Bakü'ye gelerek babasıyla birlikte Sabunçu kasabasında yaşamıştır.[3] 1920 yılından itibaren önce tornacı yardımcısı, daha sonra ise tornacı olarak çalışmıştır.[1][4]
1925 yılında Komünist Partisi'ne üye oldu.[4][5] 1927-1929 yılları arasında Bakü'de Parti Okulu'nda eğitim aldı. 1931 yılına kadar Bakü'de Lenin Rayonu Parti Komitesi'nde çalıştı. 1931'den 1935 yılına kadar Lenin Rayonu Parti Komitesi'nde kadrolar şubesi müdürü, ilçe emekçi milletvekilleri meclisi başkanı görevlerinde bulundu. 1935-1937 yılları arasında Azerbaycan Halk İktisadı Enstitüsü'nde eğitim aldı.[4][5] 1937 yılında İran'a geri döndü.[3][6] Kendi köyüne ulaşmadan önce İran polisi tarafından tutuklanarak Erdebil'de hapishaneye konuldu.[5] 1939 yılında hapisten serbest bırakılarak doğduğu köye sürgün edildi.[4][7] Daha sonra Miyana'ya giderek 1939'dan 1941 yılına kadar demiryolu idaresinde mekanik olarak çalıştı.[3]
1941 yılının Ağustos–Eylül aylarında Britanya ve SSCB orduları İran’a girdiler.[8][9][10] 17 Eylül 1941 tarihinde Rıza Şah tahtından feragat ederek İran'ı terk etti.[11][12] Bundan sonra ülke genelinde hapiste bulunan siyasi mahkûmlar serbest bırakıldı ve çeşitli siyasi örgütler oluşmaya başladı.[13][14] Gulam Yahya, 1941 yılında Tudeh Partisi'ne üye oldu.[4][15] Partinin Serab eyalet komitesine başkanlık etti.[16] 1942 yılında yeniden tutuklanarak Tahran'a götürüldü.[17] 1943 yılında hapisten serbest bırakıldı ve partinin Miyana eyalet komitesine başkan seçildi.[18][19][20] Miyana'da bulunan İşle köyünde Abbasali Penbeyi ile birlikte, toprak ağası Ensari ve onun yandaşları tarafından dövülerek diri diri gömüldü.[21]
21 Azer herekatında
[değiştir | kaynağı değiştir]Eylül 1945'te kurulan Azerbaycan Demokrat Partisi'ne katıldı. Partinin I. Kongresi'nde Merkez Teftiş Komisyonu üyeliğine seçildi ve partinin Miyana şehir komitesini kurdu.[22]
8 Kasım 1945'te Azerbaycan Demokrat Partisi Merkez Komitesi toplantısı yapıldı.[23] Bu toplantıda fedai birliklerinin kurulmasına karar verilmiş[23][24] ve Miyana fedailerinin başkanı Gulam Yahya seçilmiştir.[25][26] 15 Kasım 1945'te, liderliğini yaptığı grup, Serab ve Miyana'da jandarma karakollarını silahsızlandırmıştır.[27] Daha sonra 25 Kasım'da Miyana şehrinin Şah'ın birliklerinden kurtarılmasına öncülük etti.[22][28] Böylelikle, Miyana şehri şah askerlerinden temizlenen ilk şehir olmuştur.[29] 6 Aralık 1945'te Mircafer Pişeveri'nin emriyle Tebriz'e çağrıldı ve Tebriz jandarma birliğinin silahsızlandırılmasına öncülük etti.[30][31]
27 Kasım - 2 Aralık 1945 tarihleri arasında İran'da kadınların da katıldığı ilk serbest seçimler yapıldı.[32][24][33] Seçimlerin sonucunda Gulam Yahya, Azerbaycan Milli Meclisi'ne Serab'dan temsilci seçildi.[34] 12 Aralık 1945'te Azerbaycan Milli Hükûmeti kurulduktan sonra Gulam Yahya, halk ordusu Bakanı Cafer Kavian'ın yardımcısı seçilmiştir.[35][36] Milli Meclis'in ilk oturumu 12 Aralık'ta yapılmıştır.[37][38] Bu oturumda seçilen 26 temsilci, görevde oldukları için katılamamıştır. Bunlardan biri de Gulam Yahya'dır.[39]
Azerbaycan Milli Hükûmeti'nin Milli Meclisi, 20 Aralık 1945'te Kızılbaş Halk Ordusunun kurulmasıyla ilgili bir yasa kabul etti.[40][41] Milli Hükûmet, yeni kurulan birliklerine, Şah İsmail Hatayi'nin ordusuna verdiği adı, "Kızılbaş" adını verdi. Kızılbaş Halk Ordusu'nun karargahı kuruldu.[40][42] Bu karargaha Cafer Kavian, Abdülkasım Azimi, Gulam Yahya, Mircafer Pişeveri, Mirze Rebi Kebiri, Mahmud Penahiyan, Nevai, Mohsen Milaniyan, Abdülrza Azer seçildi.[40][41]
1946 yılının Ocak ayında Zencan'da yürütülen çalışmalara destek vermek ve orada güvenliği sağlamak amacıyla gönderilen fedailere liderlik etti.[43][44][45] 17 Şubat tarihinde, komutasındaki 600 fedaiyle birlikte Zülfikari'nin birliklerine karşı savaştı ve onları bölgeden çekilmeye mecbur bıraktı.[46][47] Savaşlarda gösterdiği cesaretten dolayı general rütbesi alan üç kişiden biri oldu.[48][49]
1946 yılında milli-demokratik harekete katıldığı için "21 Azer" madalyası ve "Settarhan" nişanı ile ödüllendirildi.[50][51]
1946 yılı 13 Haziran'da İran ile Azerbaycan Milli Hükûmeti arasında imzalanan anlaşmaya göre, eyalet meclisi tarafından kurulan Nigehbanlık İdaresi'nin başkanlığına atandı.[3][52] Ayrıca, anlaşmaya göre Zencan İran hükûmetine teslim edildiği için, Gulam Yahya ve komutasındaki fedailer Miyana'ya yerleştiler.[53]
5 Aralık 1946'da Miyane yönünde saldıran Şah ordusu, Gulam Yahya'nın liderlik ettiği fedailer tarafından durduruldu.[54][55] Azerbaycan'ın farklı bölgelerinden insanlar silahlanmak ve Şah ordusuna karşı mücadele etmek için Milli Hükûmet'e başvurdu.[56] Bunun üzerine Mir Cafer Pişeveri'nin liderliğinde bir Savunma Komitesi kuruldu.[57][58] Bu komiteye Hacı Mirza Ali Şebüsteri, Kazi Muhammed, Gulam Yahya, Mahmud Penahiyan ve Sadık Padegan üye oldular.[56][59] Komitenin ilk işi Tebriz'de sıkıyönetim ilan etmek ve "Babek" adlı gönüllü birlikler oluşturmaktı.[56][60][61] Gönüllü birliklere ilk etapta 600 kişi katıldı.[58][62] Daha sonra Pişeveri, yeniden askeri destek almak için Sovyetler Birliği'ne başvurdu.[56][63] Ancak bu isteği cevapsız kaldı.[64] Gulam Yahya, 1946 yılının 10 Aralık tarihine kadar Şah'ın birliklerine karşı direniş göstermiştir. 10 Aralık'ta Tebriz'e çağrılmıştır.[65] 11 Aralık 1946'da, Azerbaycan Eyalet Encümeni, kan dökülmesini önlemek amacıyla Kızılbaş Halk Ordusu ve fedai kuvvetlerine, Şah ordusuna karşı direnmemeleri ve savaş alanlarını terk etmeleri emrini verdi.[66][67][68] O günden itibaren, İran ordusu büyük şehirlere girmeden önce, bu şehirlerde toprak ağalarının silahlı çeteleri ve sivil kıyafetli jandarmalar katliamlar yapmaya başladı.[69][70] Bu gruplar, Tahran Radyosu tarafından "İran vatanseverleri" olarak adlandırılıyordu.[70] Çetelerin temel amacı, demokratları ortadan kaldırmak ve Şah ordusunun şehirlere girişini sağlamaktı.[69][70] Tebriz ve Azerbaycan'ın diğer şehirleri yağmalanarak katliamlara maruz kaldı.[69][71] Azerbaycan Milli Hükümeti düştü.[72][73] 14 Aralık 1946'da, ABD ve Büyük Britanya tarafından desteklenen İran ordusu Tebriz'e girdi.[74][75] Bundan sonra da katliamlar ve yağmalar devam etti.[71][74] Binlerce insan tutuklandı ve sürgüne gönderildi.[76] Gerçekleşen katliamlarda ADF üyeleri, fedailer ve tanınmış şairlerden Ali Fitret, Sedi Yüzbendi, Cafer Kaşif ve Muhammedbağir Niknam öldürüldü.[77][78][79]
AMH dağıldıktan sonra
[değiştir | kaynağı değiştir]Gulam Yahya da takiblerden kurtulmak amacıyla, Milli Hükûmet dağıldıktan sonra siyasi mülteci olarak Kuzey Azerbaycan’a göç etti.[80] Mircafer Bağırov’un talimatıyla, o ve diğer Fırka liderleri ilk olarak Merdakan’a yerleştirildi.[81]
10 Haziran 1947'de Mircafer Pișeveri, Hacıkend’de eğitimde olan fedaileri ve o bölgeye yerleşmiş demokratları ziyaret etmek amacıyla yola çıktı.[82] 11 Haziran’da Nuri Guliyev ve Gulam Yahya ile birlikte Gence’den dönerken bindikleri araç kaza yaptı.[83][84] Üçü de yaralanarak hastaneye kaldırıldıysa da, Mir Cefer Pișeveri kurtarılamadı.[83][85][86] 1954–1957 yılları arasında Moskova Yüksek Sendikalar Hareketi Okulu’nda eğitim aldı.[87][88] 1957–1959 yılları arasında Bakü Yüksek Parti Okulu’nda dekan olarak görev yaptı.[4]
Ağustos 1959'da Azerbaycan Demokrat Partisi'nin başkanı seçildi.[89][90] Bu görevi Ekim 1979'a kadar sürdürdü.[90]
1960 yılında Tudeh Partisi Merkez Komitesi İcra Kurulu üyeliğine seçilmiştir. SSCB Yüksek Sovyeti Prezidyumu’nun kararıyla, 60. yaşı münasebetiyle “Kızıl Emek Bayrağı” nişanı ile ödüllendirildi.[4]
Gulam Yahya Danişian, 16 Ağustos 1986 tarihinde Bakü’de vefat etti[91][92] ve Fahri Hiyaban’da defn edildi.[3]
Hatırası
[değiştir | kaynağı değiştir]1947 yılında yönetmeni ve senaristi Esfir Şub olan "Araz’ın o tayında" adlı film çekilmiştir.[93] Film, 1945-1946 yıllarında var olan Azerbaycan Milli Hükûmeti'ni ve hükûmetin kurulmasından önce yaşanan süreçleri genel olarak ele almaktadır.[93][94] Filmde ayrıca Gulam Yahya'nın fedailerle birlikte gerçekleştirdiği eğitimler ve savaş hazırlıkları da gösterilmiştir.[95]
2016 yılında “İranlı Mühacirler Cemiyeti” Kamu Birliği'nin organizatörlüğü ile Gulam Yahya'nın 110. doğum yıldönümü kutlanmıştır.[96]
Gulam Yahya Danişian kendi anılarını kaleme almıştır.[97] Anılar kitabı 2006 yılında Bakü'de yayımlandı. 2021 yılında, Samed Niknam Gulam Yahya'nın hayat hikayesini anlatan "Hatıralar" kitabını Farsçaya çevirerek yayımladı.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Özel
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Yəhya 2006, s. 7.
- ^ Atabaki 2000, s. 121.
- ^ a b c d e İsmayılov, Güləddin. "General Qulam Yəhya Daneşyani". Azərbaycan Ruznaməsi (Azerice). 6 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ a b c d e f g h "İnqilabçı, general və firqə rəhbərinin tərcümeyi halı". Azərbaycan Ruznaməsi (Azerice). 11 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ a b c Yəhya 2006, s. 9.
- ^ Balayev 2018, s. 12.
- ^ Yəhya 2006, s. 13.
- ^ Atabaki 2000, s. 64.
- ^ "WW2 People's War - Fact File : Persia Invaded". www.bbc.co.uk. 25 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2025.
- ^ "World War II - Pacific, Japan, Allies | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 7 Mart 2025. 14 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2025.
- ^ Ələkbərli 2021, s. 113.
- ^ Atabaki 2000, s. 65.
- ^ Məmmədli 2009, s. 99.
- ^ Əmirov 2000, s. 13.
- ^ Həsənli 1998, s. 160.
- ^ Atabaki 2000, s. 90.
- ^ Yəhya 2006, s. 22.
- ^ Həsənov 2004, s. 65.
- ^ Çeşmazər 1986, s. 36.
- ^ Yəhya 2006, s. 27.
- ^ Yəhya 2006, s. 32.
- ^ a b Mərəndli 2017, s. 97.
- ^ a b Həsənov 2004, s. 125.
- ^ a b Şəmidə 1961, s. 139.
- ^ Çeşmazər 1986, s. 60.
- ^ Vilayi, Mirrəhim (1979). İran Azərbaycanında milli azadlıq hərəkatında demokratik mətbuatın rolu (1941-1946) (Azerice). Bakı. s. 25.
- ^ Yəhya 2006, s. 41.
- ^ Mərəndli 2017, s. 95.
- ^ Yəhya 2006, s. 44.
- ^ Həsənli 2006, s. 167.
- ^ Yəhya 2006, s. 47.
- ^ Atabaki 2000, s. 114.
- ^ Həsənov 2004, s. 139.
- ^ Mərəndli 2017, s. 161.
- ^ Çeşmazər 1986, s. 71.
- ^ Həsənli 2006, s. 193.
- ^ Balayev 2018, s. 25.
- ^ İbrahimov 1948, s. 32.
- ^ Miyanalı, Əlirza; Ərdəbili, Lütfəli. "İnqilabi hərəkatımızın silahlı qüvvələri" (PDF). achiq.info. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Aralık 2024.
- ^ a b c Qasımlı 2012, s. 49.
- ^ a b "Azərbaycan Demokrat Firqəsinin xalqa müraciətində nə deyilirdi?". Aznews.az (Azerice). 5 Eylül 2024. 7 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2024.
- ^ Çingizoğlu, Ənvər (4 Mayıs 2020). "Mahmud Pənahiyan - Pənahəli xanın kommunist törəməsi". xudaferin.eu (Azerice). 16 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ Həsənli 2006, s. 213.
- ^ "Qulam Yəhyanın xatirələri". Xalq Cəbhəsi qəzeti. 19 Ağustos 2016. s. 13. 12 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ Haşimi 2002, s. 49.
- ^ Həsənli 2006, s. 250.
- ^ Yəhya 2006, s. 53-55.
- ^ Çeşmazər 1986, s. 115.
- ^ "راه توده ـ غلام یحیی دانشیان تاریخ آذربایجان با نام او گره خورده". www.rahetudeh.com. 20 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2025.
- ^ Bayramzadə 2015, s. 107.
- ^ Çeşmazər 1986, s. 114.
- ^ Atabaki 2000, s. 161.
- ^ Yəhya 2006, s. 78.
- ^ Rəhmanifər, Məhəmməd (4 Ocak 2015). "Güney Azərbaycanda Milli Hökumətin süqutundan sonra nələr yaşandı?". Apa.az (Azerice). 4 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ Həsənli 2006, s. 437.
- ^ a b c d Həsənli 2006, s. 438.
- ^ Rəhimli, Əkrəm (2010). Güney Azərbaycan: tarixi, siyasi və kulturoloji müstəvidə. / S.C.Pişəvəri gənclik illərində (PDF) (Azerice). Bakı: Azərnəşr. s. 83. 8 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ a b Hasanli 2006, s. 366.
- ^ Rəhimli, Əkrəm (2010). Güney Azərbaycan: tarixi, siyasi və kulturoloji müstəvidə. / S.C.Pişəvəri gənclik illərində (PDF) (Azerice). Bakı: Azərnəşr. s. 83. 8 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ Atabaki 2000, s. 172.
- ^ Sultanlı 2010, s. 83.
- ^ Rəhimli 2003, s. 143.
- ^ Rəhimli, Əkrəm (2016). Pişəvəri S.C. Məqalə və çıxışlarından seçmələr (Təbriz 1945-1946-cı illər) (Azerice). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. s. 415.
- ^ Həsənli 2006, s. 441.
- ^ Yəhya 2006, s. 79.
- ^ Rəhimli 2003, s. 149.
- ^ Hasanli 2006, s. 370.
- ^ Rossow 1956, s. 30.
- ^ a b c Hasanli 2006, s. 373.
- ^ a b c Balayev 2018, s. 36.
- ^ a b Duqlas, Vilyam (1951). Strange lands and friendly people (İngilizce). New York: Harper & Brothers Publishers. s. 45.
- ^ Lenczowski, George (1972). United States' Support for Iran's Independence and Integrity, 1945–1959 (İngilizce). 401. Annals of the American Academy of Political and Social Science. s. 49. doi:10.1177/000271627240100106. ISSN 0002-7162.
- ^ Həsənli 2006, s. 445.
- ^ a b Həsənli 2006, s. 448.
- ^ McEvoy, Joanne; O'Leary, Brendan (2013). Power Sharing in Deeply Divided Places. Filadelfiya: University of Pennsylvania Press. ss. 191. ISBN 9780812245011.
- ^ Hasanli 2006, s. 375.
- ^ Balayev 2018, s. 137.
- ^ Əmirov 2000, s. 51.
- ^ Əliqızı 2001, s. 24.
- ^ Balayev 2018, s. 48.
- ^ Həsənli 2006, s. 456.
- ^ Rəhimli 2009, s. 118.
- ^ a b Rəhimli 2009, s. 119.
- ^ Fərzad 2006, s. 48.
- ^ Yəhya 2006, s. 88.
- ^ Tudə, Əli (26 Ağustos 2024). "Azərbaycanın Baş naziri necə öldürüldü? - İllərlə gizli qalan həqiqətlər". kulis.az (Azerice). 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ Çingizoğlu, Ənvər (22 Nisan 2020). "Əbdüssəməd mirzə Kambəxş: "Qırmızı şahzadə"". reyting.az. 27 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ Yəhya 2006, s. 93.
- ^ Tudə XIX 2021, s. 12.
- ^ a b Balayev 2018, s. 91.
- ^ Atabaki 2000, s. 125.
- ^ Fərzad 2006, s. 108.
- ^ a b Sultanova, Sevda (27 Ocak 2018). "Cənubi Azərbaycandan bəhs edən 1947-ci il filmimiz". kulis.az (Azerice). 3 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2024.
- ^ Fərzad 2006, s. 72.
- ^ "Carçı TV | Arazın o tayında (1947)". carcitv.az (Azerice). 15 Kasım 2022. 27 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ Əbülfət, İlhamə (12 Ekim 2016). "Qulam Yəhya Danişianın 110 illik yubileyi ilə bağlı tədbir keçirildi". Teleqraf.com (Azerice). 27 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ Balayev 2018, s. 15.
Genel
[değiştir | kaynağı değiştir]- Atabaki, Touraj (2000). Azerbaijan: Ethnicity and the Struggle for Power in Iran (İngilizce). London: I.B.Tauris. s. 288. ISBN 9781860645549.
- "Azərbaycan" qəzeti I. Azərbaycan Demokrat Firqəsi Mərkəzi Komitəsinin orqanı: 1945-1946-cı illər, Təbriz (Azerice). I. Bakü: Elm nəşriyyatı. 2022. s. 928. ISBN 978-9952-556-47-6.
- Balayev, Xaqan (2018). Azərbaycanın sosial-siyasi həyatında cənublu mühacirlərin iştirakı (1947-1991) (Azerice). Bakü: Elm və təhsil nəşriyyatı. s. 198. ISBN 9789952370911.
- Bayramzadə, Səməd (2015). "21 Azər – 70" fotoalbom (şərhlərlə) (PDF) (Azerice). Bakü: “Araz” nəşriyyatı. s. 185. ISBN 9789952828535. 9 Mart 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2025.
- Çeşmazər, Mirqasım (1986). Azərbaycan Demokrat Partiyasının yaranması və fəaliyyəti (PDF) (Azerice). Bakü: Elm nəşriyyatı. s. 121. Archived from the original on 2 Mayıs 2023. Erişim tarihi: 29 Kasım 2024.
- Ələkbərli, Faiq (2021). Azərbaycan türk fəlsəfi və ictimai fikir tarixi: XIX-XX əsrlər (Azerice). III. Bakü: Elm və təhsil nəşriyyatı. s. 684. ISBN 9789952817607. 3 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2024.
- Əliqızı, Almaz (2001). Azadlıq və istiqlal poeziyası (PDF) (Azerice). Bakü: Bakı Dövlət Universiteti nəşriyyatı. s. 160. ISBN 9789952817607.
- Əmirov, Sabir (2000). Cənubi Azərbaycan milli-demokratik ədəbiyyatı (1941-1990) (Azerice). Bakü: Elm nəşriyyatı. s. 257. ISBN 5806612600.
- Fərzad, Şahruh (2006). فرقه دموکرات آذربایجان از تخلیهی تبریز تا مرگ پیشهوری: خاطراتی از شهود عینی به انضمام اسناد منتشر نشده / Azərbaycan Demokrat Firqəsi Təbrizin boşaldılmasından Pişəvərinin ölümünə qədər: Şahidlərin xatirələri, o cümlədən dərc olunmamış sənədlər (Farsça). Tehran: اوحدی. s. 788. ISBN 9789648234404.
- Hasanli, Jamil (2006). At the Dawn of the Cold War: The Soviet-American Crisis over Iranian Azerbaijan, 1941–1946 (Azerice). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. s. 416. ISBN 978-0742540552.
- Haşimi, Əbülfəz (2002). Mübarizələrdə keçən ömür (Azerice). Bakü: Maarif nəşriyyatı. s. 136. ISBN 9789952370911.
- Həsənli, Cəmil (1998). Güney Azərbaycan:Tehran - Bakı - Moskva arasında (PDF) (Azerice). Bakü: Diplomat nəşriyyatı. s. 324. 4 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Kasım 2024.
- Həsənli, Cəmil (2006). СССР-Иран: Азербайджанский кризис и начало холодной войны: 1941-1946 гг (PDF) (Rusça). Moskva: Герои Отечества. s. 560. ISBN 5910170120. 21 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Aralık 2024.
- Həsənov, Həsən (2004). Cənubi Azərbaycanda Milli Demokratik hərəkat (1941-1946-cı illər) (Azerice). Bakü: Elm nəşriyyatı. s. 204.
- İbrahimov, Mirzə (1948). O демократическом движении в Южном Азербайджане (Rusça). Bakü: Elm nəşriyyatı. s. 48.
- Qasımlı, Aydın (2012). Güney Azərbaycan Türkləri son 100 ildə (PDF) (Azerice). Bakü: Adiloğlu nəşriyyatı. s. 202. 21 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- Nəzəri, Həsən (1997). Uğursuz təyinatlar (Farsça). Tehran. s. 313.
- Məmmədli, Pərvanə (2009). Cənubi Azərbaycan mətbuatı tarixi: XIX-XX-XXI yüzilliklər (Azerice). Bakü: Elm nəşriyyatı. s. 230.
- Mərəndli, Barış (2017). "21 Azər" soyqırımı: 1946-1947-ci illərdə Cənubi Azərbaycanda kütləvi qırğınlar (Azerice). Bakü: Elm və təhsil nəşriyyatı. s. 376. ISBN 9789952831283. 7 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2024.
- Rəhimli, Əkrəm (2003). Güney Azərbaycan milli-demokratik hərəkat (1941-1946) (Azerice). Bakü: Meqa nəşriyyatı. s. 207. 17 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2024.
- Rəhimli, Əkrəm (2009). Mübarizə burulğanlarında keçən ömür: Seyid Cəfər Pişəvəri (Azerice). Bakü: Nurlar NPM. s. 400. ISBN 9789952450064.
- Rossow, Robert (1956). "The Battle of Azerbaijan, 1946". Middle East Journal (İngilizce). X (1): 17-32. JSTOR 4322770. 4 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Sultanlı, Vaqif (2010). Güney Azərbaycan tarixi siyasi və kulturoloji müstəvidə (məqalələr toplusu) (Azerice). Bakü: Azərnəşr. s. 172.
- Şəmidə, Əli (1961). İranda fəhlə və həmkarlar hərəkatı (1941-1946) (Azerice). Bakü: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Nəşriyyatı. s. 181.
- Tudə, Əli (2021). Əli Tudə: Həyatım xatirələrim (PDF) (Azerice). XIX. Bakü: Azərbaycan Nəşriyyatı. s. 320. 8 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Ocak 2025.
- Yəhya, Qulam (2006). General Qulam Yəhya: Xatirələr (Azerice). Bakü: Azərbaycan Demokrat Firqəsinin nəşri. s. 188.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
Azerbaycan Milli Hükümeti Üyeleri |
|  | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Diğer yetkililer ve hareket katılımcıları | ||||||||||||||||||||||||||||
- 1906 doğumlular
- Doğu Azerbaycan Eyaleti doğumlular
- 1986'da ölenler
- Bakü'de ölenler
- Fahri Hiyabanı'nda defnedilenler
- Sovyetler Birliği Komünist Partisi üyeleri
- Azerbaycan Demokratik Partisi siyasetçileri
- "Sattarhan" nişanı ile taltif edilenler
- Kızıl Bayrak İşçi Nişanı sahipleri
- İran Azerisi siyasetçiler
- Azeri anı yazarları
- "21 Azer" madalyası ile taltif edilenler
- Azerbaycan Millî Hükûmeti Millî Meclisi Milletvekilleri