Hüsn-i hat

İnce Minareli Medrese girişinde oyulmuş hat

Dörtgen kufi döşemeler, Mescid-i Cami, Yezd, İran

Sultan Süleyman tarafından yaptırılmış Sülüs hat ve çini döşemeler, Kubbetü's-Sahre, Kudüs, Filistin

Hüsn-i hat, Arap harfleri çevresinde oluşmuş güzel yazı sanatıdır. "İnce, uzun, doğru yol, birçok noktanın birbirine bitişerek sıralanmasından meydana gelen çizgi, çizgiye benzeyen şeyler ve yazı" anlamlarına gelen hat; İslam kültüründe "yazı" ve "güzel yazı" (hüsn-i hat, hüsnü'l hat, el-hattu'l hasen) manalarında kullanılmıştır. Hat sanatkarına verilen isim olan "hattat" tahminen 4. - 5. yüzyıldan sonra kullanılmaya başlanmıştır. İlk hattat Ali, hat sanatını kullanarak Kur'an-ı Kerim'in güzel biçimde yazılmasını sağlamıştır.

Hat türleri

Hat sanatının doğduğu dönemde ortaya çıkan başlıca yazı çeşitlerin Makîlı ve Kûfi'dir. Bu yazıların köşelenmesi ve yuvarlanıp yumuşatılması halinde ortaya çıkmış diğer yazı çeşitleri Muhakkak, Nesih, Rika, Reyhânî, Sülüs ve Tevkî gibi çeşitlerdir. Bunların geneline Aklam-ı Sitte denir. bunlar dışında Tâlik, Tomar, Divâni, Sümbüli, İcaze ve Gubarî gibi hat çeşitleri de vardır. Bölgelere göre hatlar Mağribî (Kayrevânî, Endülüsî, Fâsî, Mağribî, Sudanî), Tâlik (Tâlik, Nestâlik, Divanî, Şîkeste, Divanî Celî) ve Uzakdoğu (Sinî, Cavî) olarak da adlandırılabilecek çeşitleri vardır.

Galeri

• 
  Hat sanatının bir icazet veya yeterlilik diploması örneği. Metni Raif Ali Efendi tarafından 1791 yılında yazılmıştır.
• 
  Bir hat sanatı örneği olarak Sultan II. Mahmud'un tuğrası.
• 
  8. yüzyıldan kalma Osmanlı dönemi hat yazısı: "Allah, Ali veli".
• 
  10. yüzyılın Şam'ından altın dinar.
• 
  Kufi tarzı 11. yüzyıl Kur'an'ı.
• 
  11. yüzyılın Nişapur'undan Sırlanmış Terakota çanak.
• 
  Mağribi Kufi tarzı 13. yüzyıl Kur'an'ı.
• 
  Çota İmambara, Hindistan'da Kufi tarzı hat.
• 
  Çota İmambara'da güvercin şeklinde Besmele.
• 
  13. yüzyıla ait Muhakkak tarzı Kur'an.
• 
  15. yüzyıl Osmanlısı'ndan Muhakkak tarzı Kur'an.
• 
  16. yüzyılda Sultan I. Selim'e takdim edilmiş Nesih tarzı yazı.
• 
  Sülüs tarzı döşeme, Semerkand, Özbekistan.
• 
  Ayasofya'yı süsleyen bir hat: "Ali, radiyallahu anh".
• 
  Osmanlı Türkçesi bir yazıda Talik tarzı.
• 
  Nestalik yazısı.
• 
  Nestalik yazısının orantıları ve hesapları.
• 
  11. yüzyıla ait Kur'an'da Sıni yazısı.
• 
  Çince tercümesi ile Sıni tarzıyla yazılmış bir Kur'an.

Çağdaş örnekler

• 
  Armut şeklinde Besmele.
• 
  Halka içinde Besmele.
• 
  Bir kuş biçiminde kaligram.
• 
  Malezyalı bir hattat tarafından uygulanan kaba taslak.

Kaynakça

• Ali Alparslan, Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, 2nd ed. (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004)
• Wolfgang Kosack: Islamische Schriftkunst des Kufischen. Geometrisches Kufi in 593 Schriftbeispielen. Deutsch – Kufi – Arabisch. Christoph Brunner, Basel 2014, ISBN 978-3-906206-10-3
• Mühittin Serin, Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar, 2nd ed. (İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2003)

Dış bağlantılar

• Kültür Bakanlığı 24 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• İslam Hat Sanatı Örnekleri
• Library of Congress'deki Hat Koleksyonu 13 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Ottoman Calligraphers and Their Works 13 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)