Hasan Âli Yücel
| Hasan Âli Yücel | |
|---|---|
| |
| Türkiye Millî Eğitim Bakanı | |
| Görev süresi 28 Aralık 1938 - 5 Ağustos 1946 | |
| Başbakan | Celâl Bayar Refik Saydam Şükrü Saracoğlu |
| Yerine geldiği | Saffet Arıkan |
| Yerine gelen | Reşat Şemsettin Sirer |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 5., 6., 7. ve 8. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 1 Mart 1935 - 24 Mart 1950 | |
| Seçim bölgesi | 1935 – İzmir 1939 – İzmir 1943 – İzmir 1946 – İzmir |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 17 Aralık 1897 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 26 Şubat 1961 (63 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Cebeci Asri Mezarlığı, Ankara |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi |
| Çocuk(lar) | Can Yücel, Canan Yücel Eronat |
| Bitirdiği okul | Edebiyat Fakültesi, İstanbul |
| Mesleği | Öğretmen, Siyasetçi, Şair, Çevirmen |
Hasan Âli Yücel (17 Aralık 1897, İstanbul - 26 Şubat 1961, İstanbul), Türk felsefe öğretmeni, eski millî eğitim bakanı, Köy Enstitüleri'nin kurucusudur.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Hasan Âli Yücel, 17 Aralık 1897'de İstanbul'da doğdu. Baba tarafından Posta Nazırı Giresun, Göreleli Hasan Ali Efendi'nin, anne tarafından ise Japon sularında batan Ertuğrul Fırkateyni süvarisi deniz albay Ali Bey'in torunudur. Babası Ali Rıza Bey, annesi Neyyire Hanım'dır.[1] Eğitim yaşamını sırasıyla Mekteb-i Osmânî, Vefâ İdâdîsi, Cağaloğlu Darülmuallimîn-i Aliyye (Yüksek öğretmen okulu) okullarında sürdürdü. Bir süre İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde hukuk öğrenimi gördü[2]. 1919 yılında bu fakülteden ayrılıp İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'nü bitirdi ve 19 Aralık 1922'de öğretmenliğe başladı. 12 Temmuz 1932 tarihinde Türk Dili Tetkik Cemiyeti'nin kurulmasıyla Hasan Âli Yücel etimoloji kolu başkanlığına getirildi. 1935 yılında Cumhuriyet Halk Partisi'nden İzmir milletvekili olarak meclise girdi ve art arda dört dönem milletvekilliği yaptı.[3][4]
Oğlu şâir Can Yücel, babası için "Hayatta ben en çok babamı sevdim" başlıklı bir şiir yazmıştır.
Bakanlık dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]28 Aralık 1938'de Hasan Âli Yücel, 2'nci Celal Bayar hükûmetinde Millî Eğitim Bakanlığı'na getirildi. Üniversite reformu (Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi'nin kurulması, Yüksek Mühendis Okulu'nun İTÜ'ye dönüştürülmesi ve Ankara Tıp Fakültesi'nin kurulması), Köy Enstitüleri'nin kurulması,[5] dünya klasiklerinin Türkçeye çevrilmesi[6][7] ve ilk resmî ve telifli Türkçe ansiklopedi olan İnönü Ansiklopedisi'nin ön çalışmaları, hep onun bakanlığı döneminde gerçekleşmiştir. 1942 yılında kendisine bir suikast girişiminde bulunulmuştur.[kaynak belirtilmeli]
20 Mayıs 1940'ta Devlet Konservatuvarı'nın kurulması, Türkiye'nin UNESCO'ya girişi onun çabaları sonucunda olmuştur. Dört yıllık çabaları sonucunda 25 Haziran 1946'da Üniversiteler Yasası çıkartılmıştır. "Bu yasayla, yükseköğretim kurumlarının bakanlıkla olan "sıkı bağı" önemli ölçüde gevşetilip mevcut kuruluşlar yapısal bir bütünlüğe kavuşturularak üniversiteye organik bir karakter kazandırılmıştır. Bu yasanın getirdiği bir başka sonuç ise "dışarıdan gerilim" yerine "içeriden denetim"in getirilmiş olmasıdır. Ankara Üniversitesi de bu yasanın sonucu olarak kurulmuştur."[8]
Son yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]
5 Ağustos 1946'da 7 yıl 5 ay sürdürdüğü bakanlık görevinden istifa ettikten sonra gazetecilik görevine geri döner; Ulus'ta yazılar yayınlar, 21 Kasım 1950'de, söz konusu gazeteyle ilişkisi bozulunca, Cumhuriyet Halk Partisi’nden de ayrılır, politik hayatını noktalar.
1950-1960 arası yıllarda Cumhuriyet gazetesinde "Köşemden" başlığı altında yazılar yazar, yurtdışı gezilere çıkar; Kıbrıs ve İngiltere gezilerinden sonra izlenimlerini, düşüncelerini Kıbrıs Mektupları ve İngiltere Mektupları adıyla yayınlar. Bir süre İş Bankası Yayın İşlerini yönetir, 1960'ta bu görevini bırakır.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Hasan Ali Yücel; 26 Şubat 1961 sabahı, İstanbul'da misafir olarak kaldığı Prof.Dr. Tevfik Sağlam'ın evinde enfarktüs'ten vefat eder. Cenazesi, 3 Temmuz 1943'te açılışını yaptığı İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Kliniği'nden alınarak Ankara'ya getirilir. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde katafalka konulur ve 2 Mart'ta büyük bir törenle Cebeci Asri Mezarlığı'nda toprağa verilir.
Ölümünden sonra
[değiştir | kaynağı değiştir]Giresun'un Görele ilçesinde adına "Hasan Âli Yücel Kültür Merkezi" kurulmuştur. İstanbul Üniversitesi'nin eğitim fakültesi de "Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi" adıyla kurulmuştur.[9]
Bazı eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1926: Sûrî, Tatbîkî Mantık
- 1932: Goethe: Bir Dehanın Romanı
- 1936: Fransa'da Kültür İşleri
- 1938: Türkiye'de Ortaöğretim
- 1947: Davam
- 1950: Hasan Âli Yücel'in Açtığı Davalar ve Neticeleri
- 1952: Mantık Dersleri
- 1956: İyi Vatandaş İyi İnsan
- 1957: Edebiyat Tarihimizden
- 1958: İngiltere Mektupları
- 1960: Hürriyet Gene Hürriyet cilt 1
- 1961: Allah Bir
- 1964: Hürriyet Gene Hürriyet cilt 2
- 1970: Atatürk(Salih Omurtak ile)
- 1974: Kültür Üzerine Düşünceler
- 1990: Geçtiğim Günlerden
- 1998: Hürriyet Gene Hürriyet cilt 3
- 1998: Pazartesi Konuşmaları
- 1998: Dinle Benden
Hakkında yazılan kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1998: Mustafa Çıkar, Hasan Âli Yücel ve Türk Kültür Reformu, Ankara, İş Bankası Kültür Yayınları
- 2000: Şinasi Sönmez, Eğitimde ve Siyasette Hasan Âli Yücel, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları
- 2001: Celâl Şengör, Hasan-Âli Yücel ve Türk Aydınlanması
- 2007: Alev Coşkun, Hasan Âli Yücel-Aydınlanma Devrimcisi, Ankara, Cumhuriyet Kitapları
- 2009: Mehmet Başaran, Öğretmenim Hasan Âli Yücel, Ankara, İş Bankası Kültür Yayınları
- 2021: Tanıl Bora, Hasan Âli Yücel, İstanbul, İletişim Yayınları
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 30 Mart 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2016.
- ^ "Hasan Âli Yücel" 4 Mart 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., TDV İslâm Ansiklopedisi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2013.
- ^ "MEB". 20 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2008.
- ^ "Sabah Gazetesi". 18 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2009.
- ^ 1946 sonuna kadar 496 yapıt çevrildi
- ^ "Şark İslam Klasikleri" serisi olarak birçok tasavvuf eserinin Türkçeleştirilmesi.
- ^ "Millî Eğitim Bakanlığı". 20 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2008.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2015.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- MEB'deki Hasan Âli Yücel'in yaşamöyküsü 20 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Hasan Âli Yücel Hatıra Parası 18 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Bir Kültür Adamı Olarak Hasan Ali Yücel, Doç. Dr. Azmi Bilgin[ölü/kırık bağlantı]
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Saffet Arıkan |
Türkiye Millî Eğitim Bakanı 28 Aralık 1938 - 5 Ağustos 1946 |
Sonra gelen: Reşat Şemsettin Sirer |
| Maarif vekilleri (1920-1923) |  | |
|---|---|---|
| Millî eğitim bakanları (1923-1983) |
| |
| Millî eğitim, gençlik ve spor bakanları (1983-1989) | ||
| Millî eğitim bakanları (1989-günümüz) | ||
- 1897 doğumlular
- İstanbul ili doğumlu siyasetçiler
- Köy enstitüleri
- 1948 Türkiye İktisat Kongresi'ne katılanlar
- TBMM 5. dönem İzmir milletvekilleri
- TBMM 6. dönem İzmir milletvekilleri
- TBMM 7. dönem İzmir milletvekilleri
- TBMM 8. dönem İzmir milletvekilleri
- Vefa Lisesinde öğrenim görenler
- TBMM Dışişleri Komisyonu
- Cumhuriyet Halk Partisi mensubu siyasetçiler
- UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Yönetim Kurulu Üyeleri
- 1961'de ölenler
- İstanbul ilinde ölenler
- Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedilenler
- Gazi Lisesi müdürleri
- Türk sekülaristler
- Türk eğitimciler
- Türkiye millî eğitim bakanları
- 10. Türkiye Hükûmeti
- 11. Türkiye Hükûmeti
- 12. Türkiye Hükûmeti
- 13. Türkiye Hükûmeti
- 14. Türkiye Hükûmeti
- İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde öğrenim görenler