Kaṇāda
| Kanada (filozof) | |
|---|---|
| Doğumu | Belirsiz, M.Ö. 6.-2. yy. |
| Milliyeti | Hint |
| Çağı | Antik Çağ felsefesi |
| Bölgesi | Hint felsefesi |
| Okulu | Vaişeşika |
| İlgi alanları | Fizik, metafizik, etik |
| Önemli fikirleri | Atomculuk |
| Diğer ad(lar)ı | Kaşyapa, Ulūka, Kananda, Kanabhuk |
Kanada (Sanskritçe: कणाद, Kaṇāda) (aynı zamanda Kaşyapa, Ulūka, Kananda veya Kanabhuk) İlk Çağ'da yaşamış Hint doğa bilimci ve filozoftur. Hint felsefesi tarihinde Vaisesika okulunun kurucusu olarak kabul edilen Kanada, aynı zamanda Hint bilim tarihindeki ilk fizikçilerden birisi olarak da kabul edilmektedir.
M.Ö. 6.-2. yy. arasında yaşadığı tahmin edilen Kanada'nın hayatıyla ilgili çok az şey bilinmektedir.[1][2] Kanada ismi Sanskrtiçe'de “atom yiyen” anlamından gelmektedir. Kanada'nın en ünlü yapıtı olan Vaiśeṣika Sūtra metinlerinde, fizik ve felsefe bilimine atomculuk yaklaşımı kullanma kavramının temellerini atmıştır.[3] Hint felsefesinin Kanada okulu, evrenin yaratılışı ve varlığını mantık ve gerçekçilik çerçevesinde, atomculuk bakış açısıyla incelemiştir. Okul bu açıdan, insanlık tarihinde bilinen ilk sistematik ve gerçekçi ontoloji türlerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Kanada'nın felsefi bakış açısına göre evrende bilinen her şey bölünebilir bir yapıdadır. Ancak bölünme süreci sonsuza kadar süremez. Bu bölünme süreci ancak, "parmanu" olarak isimlendirilmiş parçalara kadar devam edebilir. Parmanu denen bu parçacıklar bölünemez niteliktedir. Söz konusu parmanu, madde ve cisimlerin oluşması için farklı şekillerde bir araya gelen benzersiz kimliğe sahip parçacıklar olarak açıklanmıştır. Kanada bu yaklaşımı Atman (varlık, öz) ile birleştirerek, Mokşa (ölüm ve yeniden doğum çemberinden kurtuluş) kavramına tanrısal olmayan bir bakış geliştirmek için kullanmıştır. Kanada'nın görüşleri, diğer Hinduizm okullarını oldukça fazla etkilemiştir. Hatta fikirleri, bugün Hinduizmin en önemli 6 okulunda biri sayılan Nyaya okulu ile birlikte anılmaktadır.
Kanada, evrendeki her şeyi açıklamak için "padārthas" olarak nitelendirilen 6 maddenin yeterli olduğunu belirtir. Bu 6 madde;
- Dravya (özlülük),
- Guna (nitelik, özellik),
- Karman (hareket, eylem),
- Samanya (zaman),
- Visesa (öznellik),
- Samavaya (doğallık).
Ayrıca bu maddeler, toplamda 9 sınıfa ayrılır. Bu sınıfların bir kısmı "atomik", bir kısmı "atomik olmayan" ve geri kalanları da "her yeri (evreni) kaplar" niteliktedir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Oliver Leaman (1999), Key Concepts in Eastern Philosophy. Routledge, 978-0415173629, page 269
- ^ J Ganeri (2012), The Self: Naturalism, Consciousness, and the First-Person Stance, Oxford University Press, 978-0199652365
- ^ "The Vaisesika sutras of Kanada. Translated by Nandalal Sinha" Full Text at archive.org
