Akbayır, Olur
| Akbayır | |
|---|---|
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Akbayır Akbayır'ın Erzurum'daki konumu | |
Koordinatlar: 40°49′43″N 42°02′34″E / 40.8285°K 42.0428°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Olur |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus | 29 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25650 |
Akbayır, Erzurum ilinin Olur ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Akbayır'ın eski adı Kahi veya Kahisi'dir.[5] Gürcüce bir yer adı olan Kahi / Kahisi (კახი / კახისი), bir buğday türü "kahi" (კახი) kelimesiyle ilişkili olabilir. Öte yandan bu yer adı, köyün eski halkının Gürcistan'ın Kaheti bölgesinden gelip yerleşmesiyle alakalı da olabilir.[6] Kahi veya Kahisi Türkçeye Kahis ve Kah (كاخ) olarak girmiştir.[7]
Kahi veya Kahisi, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan Tao bölgesinde yer alır. Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün kilisesi de bu dönemden kalmış olmalıdır.[8]
Kahisi, 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre Ardanuç livasına bağlı Kahi nahiyesinin köylerinden biriydi. Nüfusu 75 Hristiyan haneden oluşuyordu. Kahisi köyü aynı adlı nahiyenin de idari merkeziydi. Yedi köyü kapsayan Kahi nahiyesi toplam 230 haneden oluşuyordu ve bu tarihte sadece 5 hane İslam dinine geçmişti.[9]
Kahisi, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde Çıldır Eyaleti içinde, Tavusker sancağına bağlı köylerden biriydi. Osmanlı idaresinin askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit etti bu tarihte köyde 31 hanede 74 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 148 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[10]
Kahisi, 1877-1878 savaşının ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinde Kahi, Oltu sancağının Tausker kazasının köylerinden biriydi. 1886 nüfus sayımında Kyah (Кяхъ) olarak kaydedilmiş olan köyde 15 hanede, 35'i erkek ve 31'i kadın olmak üzere 66 kişi yaşıyordu. Bu tarihte köyün nüfusu "Türk" olarak kaydedilmiştir.[11] Oysa Gürcü arkeolog ve tarihçi Ekvtime Takaişvili 1907 yılında, Taoskari köyünden Olur'a dönerken Kiahi (Rusçanın etkisiyle köyün adını Kiahi biçiminde yazmıştır) köyünden geçtiğini ve burada 12 hane Müslüman Gürcünün yaşadığını yazmıştır.[12] Kahi köyünün nüfusu 1896 yılında 148 kişiye, 1906 yılında 182 kişiye yükselmiştir.[13]
Kahi veya Kahisi, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kah (كاخ) olarak geçer. Bu tarihte köy Erzurum vilayetinin Oltu kazasının Olur nahiyesine bağlıydı.[7] 1940 genel nüfus sayımında "Kah" köyü aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 150 kişiden oluşuyordu.[14] Kahisi veya Kah, "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Akbayır olarak değiştirilmiştir.[15] Akbayır köyünün nüfusu 1965 yılında 285 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 107 kişi okuma yazma biliyordu.[16]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum'da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Olur Belediyesi'nin bir mahallesi olmuştur.[17]
Kahisi köyünün Hristiyan döneminden kalmış olan Kahisi Kilisesi, köyün 300 metre güneydoğusunda, kaba yontulmuş taşlarla kireç harcı kullanılarak inşa edilmiştir. Büyük ölçüde yıkılmış olan kilisenin günümüze ulaşan duvarlarının yüksekliği 1,5 metreyi bulur.[8]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahalle, Erzurum il merkezine 184 km, Olur ilçe merkezine 10 km uzaklıktadır.[18] Mahalle, Olur'un batısında olup, bir köy yoluyla, doğrudan ilçe merkezine bağlıdır.[19]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 29[2] |
| 2021 | 28[2] |
| 2020 | 29[2] |
| 2019 | 24[2] |
| 2018 | 26[2] |
| 2017 | 23[2] |
| 2016 | 22[2] |
| 2015 | 20[2] |
| 2014 | 17[2] |
| 2013 | 22[2] |
| 2012 | 22[3] |
| 2011 | 27[3] |
| 2010 | 28[3] |
| 2009 | 35[3] |
| 2008 | 32[3] |
| 2007 | 48[3] |
| 2000 | 72[3] |
| 1990 | 155[20] |
| 1985 | 196[21] |
| 1965 | 285[22] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Olur Akbayır Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 2 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Akbayir, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 2 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ Tao (ტაო), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 72. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "კახი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 25 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 225.
- ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 260 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao (ტაო), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 70. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Tao (ტაო), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 71. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - sıra no: 792". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და სოფელ ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 70". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2021.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 121, ISBN 9786052100271.
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1944, s. 248" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ocak 2024.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 688". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 259" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2023.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Akbayır Mahallesi". YerelNet.org.tr. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ "Google Maps detay". Google Maps. 21 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.