Kara Lom Operasyonu
| Kara Lom Operasyonu | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı | |||||||
.jpg) 30 Ağustos'ta Kara Lom Nehri boyunca yapılan çatışmaların gravürü | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı İmparatorluğu |
 Rus İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Mehmed Ali Paşa Ahmed Eyüb Paşa Abdülkerim Paşa Deli Fuad Paşa Valentine Baker Hidâyet Paşa Sâbit Paşa Hasan Paşa Necib Paşa Sâlih Paşa Mecid Paşa Âsaf Paşa |
Aleksandr Romanov Dmitry Prokhorov Stepan Leonov Nikolay Leonov Aleksandr Gan Nikolay Nazarov Yarbay Glazenap Meçislav Zavoyski Binbaşı Şlupoviç Binbaşı İgovski | ||||||
| Güçler | |||||||
| Binlerce | Binlerce | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Ağır | Ağır | ||||||
Kara Lom Operasyonu veya Karalom Operasyonu, 30 Ağustos–6 Eylül 1877 tarihleri arasında Osmanlı İmparatorluğu'nun bugünkü Bulgaristan'da bulunan birkaç köyünde Rus ve Osmanlı kuvvetleri arasında Kara Lom Nehri boyunca gerçekleşen çatışmalardır. 93 Harbi sırasında ve Müşir Mehmed Ali Paşa önderliğinde geniş çaplı bir kanat saldırısı operasyonudur. Çareviç Aleksandr Romanov'un liderliğindeki Rus ordusunun Kara Lom'un ötesine püskürtülmesiyle operasyon Osmanlı zaferiyle sonuçlanmıştır.
Operasyon öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın başlangıcında, bizzat Çareviç (Veliaht Prensi) Aleksandr Romanov komutasındaki Doğu Rus Birliği, Kaleler Dörtgeni bölgesine yöneldi. Amaçları Müşir Mehmed Ali Paşa komutasındaki Doğu Tuna Osmanlı Ordusu'nun doğudan Bulgaristan'daki Rus ana kuvvetlerine karşı yapacağı kanat saldırısını engellemekti.
Kaşıkbayır Muharebesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Hasan Paşa komutasındaki kolordu birlikleri, 21 Ağustos 1877'da Kaşıkbayır yakınlarındaki Rus birliklerinin işgal ettiği stratejik tepelere saldırarak iki gün içinde Aprilovo ve Ayaslar köyleriyle beraber ele geçirdi. Osmanlıların elde ettiği bu zafer, Türk komutanlığına derhal başarılı geniş çaplı bir taarruz operasyonu düzenleyebilecekleri inancını aşıladı. Bu yüzden dokuz gün sonra (30 Ağustos'ta) Kara Lom Nehri'nin çevresindeki köylere Kara Lom Vadisini ele geçirmek maksadıyla saldırı düzenlendi.[1]
Hazırlıklar
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayazlar'da Türkler tarafından kazanılan başarı, onların moralini büyük ölçüde yükseltti ve Mehmed Ali Paşa, Rusçuk Müfrezesi'ne karşı taarruza geçmeye karar verdi. Kara Lom'un sağ yakasını ele geçirmek isteyen Osmanlı ordusu, Karahasan köyü civarındaki tepeleri almayı planladı.[2]
Bu sırada Kara Lom hattındaki Rus kuvvetlerin dağılımı şu şekildeydi: Rusçuk Müfrezesi (48 tabur, 45 yüzlük süvari bölüğü ve 224 top) Pyrgos–Ablanovo–Ayaslar (55 mil uzunluğunda) hattında bulunuyordu. Sağ kanatta, Kovačica–Gagovo–Popköy civarında, 13. Kolordu Komutanı Korgeneral Aleksandr Gan'ın müfrezesi (24 tabur, 14 yüzlük süvari bölüğü, 107 top) ile yer alıyordu. Merkezin en yakın grubu kuzeyde, 12 mil mesafede ve geri çekilmiş durumda bulunuyordu. Rusçuk Müfrezesi'nin genel yedeği İdçeköy ve Udçeköy'de konuşlanmıştı. Gan'ın ana kuvvetleri Kovačica köyünde yer alıyor, ileri müfrezeleri Karahasan köyü, Haydarköy ve Ayaslar'da bulunuyordu.[2]
Türkler ise 104 tabur, 60 süvari bölüğü ve 174 top ile Rusçuk–Torlak–Haydarköy hattında mevzilenmişti. 13. Kolordunun ileri mevzisine yönelik taarruz planları şu şekildeydi: Necib Paşa'nın tümeni (19 tabur, 6 süvari bölüğü ve 5 batarya) Karahasan köyüne cepheden saldıracaktı. Âsaf Paşa'nın tümeninden bir tugay (8 tabur ve 2 batarya), Sadina köyünü ele geçirip kuzeydoğudan Karahasan köyüne taarruz edecekti. Sâbit Paşa'nın tugayı (7 tabur, 8 süvari bölüğü ve 3 batarya) Başlar üzerinden ve Kara Lom vadisinden ilerleyerek Karahasan köyünün geri çekilme yolunu tehdit edecekti. Rusların dikkatini kanatlarına çekmek için Haydarköy üzerine 3 tabur, 6 süvari bölüğü ve 2 batarya; Ayaslar üzerine ise 6 tabur, 6 süvari bölüğü ve 2 batarya gönderilecekti.[2]
Rus ordusunun Karahasan köyü mevzisi köyün doğusunda, hafif bir yamaç üzerinde bulunuyordu. Sağ kanadı köyün güneyindeki koruluk oluştururken sol kanat Keçeler köyüne dayanıyordu. Sağ kanat güney ve güneydoğu yönlerini kontrol ediyor, iyi bir atış sahasına sahipti ve buraya yaklaşım imkânı bulunmuyordu. Mevzi cephesi, mevzinin 3 mil önünde yer alan Spalahar tepeleri ile sınırlıydı; sol kanadı ve gerisi ise tepeler ve ormanlarla çevriliydi. Mevzide 2 topa sahip iki batarya, koruluğun kıyısında, mevzi cephesinde ve Karahasan köyünün doğu kıyısında siperler düzenlenmişti. Tümgeneral Leonov'un emrinde 3 tabur, 5 yüzlük süvari bölüğü ve 10 top bulunuyordu.[2]
_Lom_Operation_on_30_August.jpg)
Muharebeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Spalahar
[değiştir | kaynağı değiştir]Müşir Mehmed Ali Paşa'nın genel önderliğinde olan Tuna ordusunun pozisyonları; Mecid Paşa sağ kanatta, Deli Fuad ve Sâbit Paşalar ise merkezde konuşlanmıştı. Operasyon Mecid Paşa komutasındaki birliklerin ileri harekâtıyla başladı. 30 Ağustos sabahı ilk hedef Spalahar köyü olmuştur ve bu nedenle Ruslar, Osmanlı askerlerinin köye doğru ilerlediğine dair bir süvariden rapor alır. General Leonov bunun üzerine Sadina köyü'ne 2 bölük ve 2 top ile Nikolay Nazarov'u, Spalahar köyü'ne ise 2 bölük, 2 süvari bölüğü ve 2 top ile Yarbay Glazenap'ı gönderdi. Ardından birliğine şu şekilde mevzilenme emri verdi: 2 bölük ve 2 top merkeze; sağ kanattaki koruluğa 1 bölük ve 4 top; sol kanattaki siperlere 3 bölük. Geri kalan 5 bölük ise genel yedek olarak ayrıldı.[2]
Bu sırada Lubentsi birliği, Spalahar Tepeleri'nde Osmanlı süvarilerini keşfederek saldırıya geçti. Ancak Türk piyadelerin birden ortaya çıkışı onları geri çekilmek zorunda bıraktı. Bunun üzerine Glazenap'ın birliği Keçeler Ormanı'nın güneyine konuşlandı. Leonov, Glazenap'ı 3 bölük asker ile destekledi ve Albay Nazarov'a Sadina'dan çekilerek Keçeler'e ilerlemesini ve burada birliğin sol kanadını koruma görevini üstlenmesini emretti. Ancak Glazenap, Osmanlı'nın yoğun ateşi nedeniyle pozisyonundan geri çekilmek zorunda kaldı.[2]
Keçeli ve Sadina
[değiştir | kaynağı değiştir]Sabah 9:30 civarında Leonov'un birliği şu şekilde mevzilenmişti: bir tabur sol kanattaki siperlerde, bir diğer tabur merkezdeydi; sağ kanattaki korulukta 3 bölük yer aldı. Keçeler yolunda bir buçuk bölük bulunuyordu. Hussarlar Keçeler Ormanı civarında tutunmuşken, Atamantsev birliği Keçeler köyü'nün kuzeybatısında sol kanadı gözlemliyordu. Don Kazak birliklerinden bir yüzbaşı ise koruluğun güneyinde sağ kanadı izliyordu.[2]
Bu sırada Osmanlı ordusu, Necib Paşa'nın tugayıyla muharebe hattını güçlendirerek Rusların sol kanadına saldırıya geçti. Keçeler'de siperler birkaç kez el değiştirdi. Hussarların Türkleri taarruzla püskürtme çabalarına rağmen sol kanat Karahasan köyü'ne çekilmek zorunda kaldı. Bu geri çekilme, Türklerin sol kanattan Rus merkez birliklere tehdit oluşturması nedeniyle onların da geri çekilmesini beraberinde getirdi. Osmanlılar mevzileri ele geçirmekle yetinerek burada tahkimat yapmaya başladılar. Bu sırada Âsaf Paşa'nın tümenine bağlı bir tugay Sadina'ya ulaşarak Keçeler köyü'ne doğru ilerlemeye devam etti. Sâbit Paşa'nın tugayı ise Başlar'ı ele geçirip orada durdu.[2]
Karahasanköy
[değiştir | kaynağı değiştir]Mecid Paşa'nın genel komutası altında olan Sâlih Paşa ve Necib Paşa'nın tümenleri ile Abdülkerim Paşa'nın süvari tugayından oluşan Osmanlı kuvvetleriyle, Dmitry Prokhorov'un genel komutası altındaki Generaller Stepan ve Nikolyi Leanov kardeşleri önderliğinde Rus tümenleri arasında Karahasan köyünde gerçekleşen muharebenin Türk zaferiyle sonuçlanması. Rus birliklerinin Kara Lom suyunun batısındaki Popköy'e çekilmesi'nin sebebi.[3]
Yeniköy
[değiştir | kaynağı değiştir]Mecid Paşa ve birkaç diğer paşalar, Karahasan köyü'ne başarılı saldırı düzenledikten hemen sonra Yeniköy'de hedef alındı. Burada yoğun ormanlık alanda şiddetli çatışmalar yaşandı. Ruslar tepelik mevzilerinden hızla Kara Lom Vadisi'ne doğru geri çekildiler. Türk sahra topçusu saldırı süresince büyük bir başarı gösterdi. Topçu birlikleri köyün sonuna kadar ilerleyerek geri çekilen düşman hatlarını ateş altında tuttu.[4]
Başlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Karahasan ve Yeniköy muharebeleri'nin aynı zamanlarında Sâbit Paşa da yüksek bir tepe üzerindeki üç top bataryasının desteğiyle Başlar köyü'ne güçlü bir saldırı düzenledi ve önemli bir başarı elde etti. Bunun üzerine Mehmed Ali Paşa, borazan çalınarak ateşin kesilmesini emretti. Ancak bu sırada Osmanlı askerleri, “Allah Allah” nidaları eşliğinde büyük bir coşkuyla ilerlemeye devam etti.[4]
Haydarköy
[değiştir | kaynağı değiştir]Genel bir ileri harekât emri verildiğinde, Osmanlı keşif birlikleri Kara Lom Vadisi'ne doluşarak köprüden geçti ve Lom'un sol kıyısında yer alan Haydarköyü'ne ilerledi. Bu köy ciddi bir direnişle karşılaşılmadan ele geçirildi.[4]
Popköy
[değiştir | kaynağı değiştir]Öğlen 5. saatlerinde ele geçirilen tüm köyler alevler içinde kalmışlardı; adeta kaos içindelerdi. Ruslar, Haydarköy ile Popköy arasındaki yolda ağır toplarıyla mevzilenmişti. Valentine Baker liderliğindeki Osmanlı ordusuyla yoğun bir çatışmanın ardından geri çekilmek zorunda kaldılar. Bu muharebe iki ordunun 30 Ağustos'taki son karşılaşmasıdır. Operasyon sırasında Gagovo köyü de ağır bombardıman sonrasında harap oldu.[4]
Kaçelova ve Ablanova
[değiştir | kaynağı değiştir]Harekâtın neredeyse tüm muharebeleri 30 Ağustos'ta gerçekleşmişti. Ancak Rus kuvvetleri, bu çatışmaların ardından Rusçuk'un daha da dışına çekilmek zorunda kalmıştır. Ahmed Eyüb Paşa komutasındaki Hezergrad Seyyar Ordusu'nun Kaçelova ve Ablanova hattında konuşlu Çareviç Aleksandr Romanov komutasındaki Rusçuk Ordusu'na (12. ve 13. Rus Kolorduları) taarruza geçmesi. 5–6 Eylül tarihlerinde muharebede Rus kuvvetlerinin mağlup edilerek Maçka–Balaban–Kopriça hattına geri püskürtülmesi.[5]
Operasyon sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Yoğun çatışmaların ardından Çareviç Aleksandr Romanov liderliğindeki Rus savunması çöktü ve Mehmed Ali Paşa'nın 6 Eylül'de önerdiği ateşkesle Ruslar, Rusçuk çevresindeki birliklerini yakınlardaki kontrol altındaki köylere geri çekmek zorunda kaldı.[6] Operasyonun Rusların Kara Lom Nehri'nin ötesine atılmasıyla ve bu nedenle Osmanlı zaferiyle sonuçlanmasına rağmen, Rus ordusunun karargâhında Daily News gazetesi için çalışan bir İngiliz savaş muhabirine göre, Mehmed Ali Paşa'nın elinde yeterli asker bulunmadığı için zaferini tam olarak değerlendiremediği belirtilir. Her ne kadar karargâh'da Osmanlı kuvvetlerinin sayısının 40.000'den fazla olduğuna inanılmış olsa da bu rakam bir abartıydı; zira Osmanlı ordusu Rus ordusundan küçüktü. İki taraf da operasyon sonucu ağır kayıplar vermiştir.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ П. Берон [P. Beron], Освободителната война 1877—1878 [Kurtuluş Savaşı 1877-1878], ДИ, Sofya, 1986, ss. 48–49, 63.
- ^ a b c d e f g h Карахасан-Киой (Karahasanköy) 28 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. // Военная энциклопедия : [в 18 т.] / под ред. В. Ф. Новицкого … [и др.]. — СПб. ; [М.] : Тип. т-ва И. Д. Сытина, 1911—1915, ss. 385–386.
- ^ Çalhan & Keskin 2004, s. 60.
- ^ a b c d The Illustrated London News, c. 71, s. 238.
- ^ Çalhan & Keskin 2004, s. 62.
- ^ Wiedstruck, Franz; Grzesicki, Viktor (1911). Der Russisch-Türkische Krieg 1877-1878 auf der Balkan-Halbinsel [1877-1878 Rus-Türk Savaşında Balkan Yarımadası] (Almanca). 4. Viyana: L. W. Seidel & Sohn. ss. 13-14. ISBN 9783747758342.
- ^ Savaş Muhabirleri 1878, ss. 108–109.
Bibliografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Çalhan, Özden; Keskin, Alev (2004). 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı Zaman Dizini. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
- Savaş Muhabirleri (1878). The War Correspondence of the "Daily News" 1877 (İngilizce). 3. Leipzig: Bernhard Tauchnitz.