Kebaya

Kebaya: bilgi, beceriler, gelenekler ve uygulamalar
UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirası
Ülke	Bruney, Endonezya, Malezya, Singapur ve Tayland
Kaynak	02090
Bölge	Asya ve Pasifik
Tescil geçmişi
Tescil	2024 (19. oturum)
Liste	Temsilci
Cava kebayası, batik kemben üzerine giyilen ince bir bluzdur; burada Yogyakarta prensesi Hayu tarafından giyildiği gösterilmektedir.

Kebaya, Güneydoğu Asya kıyafet kültüründe kadınların tercih ettiği geleneksel bir üst giysidir. Brunei, Endonezya, Malezya, Singapur ve Tayland’ın güneyinde yaygın olan bu giysi, genellikle ince kumaşlardan dikilir ve bele oturan bir kesime sahiptir.

Kebaya, ön kısmı açık kesime sahip geleneksel bir kadın üst giysisidir. İnce yapısıyla bilinen bu giysi; brokar, pamuk, dantel veya voil gibi hafif kumaşlar kullanılarak dikilir ve sıklıkla nakış detaylarıyla zenginleştirilir. Ön kısmı düğme, iğne ya da broş yoluyla kapatılır. Kebaya’nın tamamlayıcısı olarak sarong, kemben veya kain adı verilen uzun bez parçaları kullanılır; bu alt giysi, batik, ikat, songket veya tenun dokuma kumaştan yapılmış bir kumaşın bel veya koltuk altı hizasına sarılıp sabitlenmesiyle oluşturulur.

Kebaya, Endonezya’da resmî olarak ulusal kıyafet ve moda ikonu olarak tanınır. Geleneksel kullanım açısından Cava, Sundâ ve Bali kökenliler arasında yaygın olan bu giysi, ülkedeki kültürel kimliğin önemli bir parçasını oluşturur. Malezya, Singapur ve Brunei’deözellikle Malay ve Peranakan topluluklarının etnik kıyafetleri arasında yer alır. Bu coğrafyada sarong kebaya adıyla bilinen tam takım kıyafet; kebaya üst giysisinin yanı sıra, batik, ikat, songket veya tenun kumaştan yapılmış bir sarong (alt giysi) ile tamamlanır. Sarong kebaya’nın kesim, süsleme ve kumaş tercihleri bölgesel farklılıklara göre çeşitlilik gösterir.

Kebaya, Güneydoğu Asya modasının ikonik bir öğesi olarak kabul edilir. Bölgedeki başlıca bayrak taşıyıcı havayolları olan Singapore Airlines, Malaysia Airlines, Royal Brunei Airlines ve Garuda Indonesia, kadın kabin ekipleri için kebayayı resmi üniforma olarak kullanmaktadır.

Politik önemi

Sukarno, 1950'de Endonezyalı Kadınlar Kongresi'nde kebaya giyen Endonezyalı kadınların arasında.

Kebaya, II. Dünya Savaşı’nda Japon işgali altındaki Hollanda Doğu Hint Adaları’nda bulunan Endonezyalı kadın tutuklular tarafından, kendilerine verilen Batı tarzı üniformayı reddetmek ve ulusalcı dayanışmayı simgelemek amacıyla tercih edilmiştir. Bu eylem, tutukluların Çinli, Avrupalı ve Avrasyalı mahkûmlardan ayrışma isteğini yansıtmıştır. Ayrıca, 17 Ağustos 1945’teki Endonezya Bağımsızlık Bildirgesi’nin ilanı sırasında orada bulunan tek kadın olarak Hollanda eğitimli aktivist S. K. Trimurti’nin de aynı kebayayı giymesi, bu geleneksel giysinin milliyetçi hareketin kadın sembolü haline gelmesini sağlamıştır.

Endonezya’nın 1945’te bağımsızlığını ilan etmesinin ardından, ülkenin ilk cumhurbaşkanı Sukarno kebayayı Endonezyalı kadınlar için ulusal kıyafet olarak belirlemiştir. Bu bağlamda, kebaya; başkan eşleri, devlet görevlilerinin eşleri ve halktan kadınlar tarafından resmî tören ve etkinliklerde giyilmesi teşvik edilen bir giysi haline gelmiştir. Kebaya, özellikle Endonezya’nın first lady’leri aracılığıyla ulusal sembol olarak görünürlük kazanmıştır. Sukarno’nun eşleri Fatmawati ve Dewi Sukarno’nun günlük yaşamlarında kebaya giymeleriyle tanınması, bu giysinin kamusal temsildeki önemini artırmış; böylece first lady’lerin resmî günlerde kebaya giymesi zamanla bir gelenek hâline gelmiştir.

Kebayanın Endonezya’nın ulusal kadın kıyafeti olarak daha geniş katılımla kabul edilmesi süreci, 1978 yılında gerçekleşmiştir. Cakarta’da düzenlenen bir konferans ve çalıştayda, ülkenin tüm eyaletlerinden gelen temsilciler ile moda ve kültür alanında uzman kişiler bir araya gelerek cumhuriyetin resmî ulusal kıyafetini belirlemeye yönelik görüşmeler yapmıştır. Bu çalıştayda, Endonezya’nın farklı bölgelerine ait çeşitli geleneksel giysiler arasından dört aday öne çıkmıştır: kemben, kebaya, baju kurung ve baju bodo. Bu seçenekler arasından kebaya, hem geleneksel kimliği hem de modern temsiliyet gücü nedeniyle en geniş kabulü görerek ulusal kıyafet olarak benimsenmiştir.

Fatmawati Sukarno, Endonezya'nın ilk hanımı, Yeni Delhi'deki Asya Oyunları için Endonezyalı atletlerle kebaya içinde.

1978’deki çalıştayda, kemben özellikle Cava ile; baju kurung, Sumatra ve Kalimantan ile; baju bodo ise Sulawesi ve Doğu Endonezya ile özdeşleşmiş giysiler olarak değerlendirilmiştir. Buna karşılık, kebaya ülke genelinde tarafsız ve kapsayıcı bir seçenek olarak öne çıkmıştır. Kolonyal dönemden itibaren, bağımsızlığın ilk yıllarında ve günümüz Endonezya’sında kebaya, ülkenin farklı bölgelerinde yaygın biçimde kullanılagelmiştir. Bu tarihsel süreklilik ve geniş kabul sayesinde kebaya, Endonezya’nın resmî ulusal kıyafeti ve kültürel kimliğinin sembollerinden biri olarak kabul edilmiştir.

Suharto döneminde bürokrat eşlerinin oluşturduğu sosyal örgüt Dharma Wanita, altın sarısı kebaya, kırmızı selendang (omuz şalı) ve örgüte özgü damgalı batik desenli kain içeren bir üniforma giymektedir. Dönemin Endonezya First Lady’si ve aristokrat kökenli bir figür olan Siti Hartinah, kebayanın kamusal alanda temsili ve yaygınlaşması konusunda etkili bir savunucu olmuştur.

Endonezya’nın eski cumhurbaşkanı Megawati Sukarnoputri, kebayanın kamusal alandaki güçlü savunucularından biri olarak tanınır. Megawati, özellikle 2009 başkanlık seçim tartışmaları da dâhil olmak üzere çeşitli resmî etkinliklerde kırmızı renkte, özenle işlenmiş kebayalar giymesiyle dikkat çekmiştir. Her yıl 21 Nisan’da Endonezya genelinde Ulusal Kartini Günü kutlanır. Kadın hakları savunucusu ve eğitim reformcusu R.A. Kartini’nin anıldığı bu günde, okul kızları yaşadıkları bölgelere ait geleneksel kıyafetlerle törenlere katılır. Cava, Bali ve Sunda bölgelerinde bu geleneksel kıyafet kebaya olarak öne çıkar.

Galeri

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•