Kebek

Kebek
Kebek
	Kebek'in gümüş sikkesi, ikinci saltanat, yaklaşık AH 720-726 MS 1320-1326. Buhara darphanesi. Tarih AH (7)22 (MS 1322).
Çağatay hanı
Hüküm süresi	1309–1310
Önce gelen	Taliqu
Sonra gelen	I. Esen Buğra
Hüküm süresi	1318–1325
Önce gelen	I. Esen Buğra
Sonra gelen	Eljigidey
Ölüm	1325

Kebek (ö. 1325/1326) 1309'dan 1310'a kadar ve daha sonra yaklaşık 1318'den ölümüne kadar Çağatay Hanlığı'nın hanıdır.

Erken dönem

Kebek, 1282'den 1307'ye kadar Hanlık yapan Duwa'nın oğludur. Duwa, Hindistan'ın Delhi Sultanlığı'na birkaç keşif seferi yapmıştır. Bunlardan 1306 seferine, Delhi saray mensubu Emîr Hüsrev-i Dihlevî'in yazılarında adı "Kabak" veya "Kapak" olarak geçen bir general liderlik etmiştir.^[1] René Grousset bu generali Duwa Han'ın oğlu Kebek olarak tanımlamıştır.^[2]Ancak Kishori Saran Lal, bu generalin farklı bir kişi olması gerektiğine inanıyor çünkü Hint kronikleri, onun 1306 seferi sırasında Hindistan'da yakalanıp öldürüldüğünü belirtiyor.^[3]

İlk saltanatı

Duwa'nın 1307'de ölümünün ardından Çağatay Hanlığı'ndaki durum istikrarsızlaştı, bir yıl içinde haleflerinden ikisi hüküm sürdü ve Kaydu'nun oğulları hâlâ hanlık üzerindeki kontrolü yeniden ele geçirmeyi umuyordu. 1308'de hanlığın başına Taliku geçmişti ancak yönetimi kısa sürede tartışılmaya başlandı. Düşmanları Kebek etrafında toplandılar ve 1308 veya 1309'da Taliqu'yu yendiler ve devirdiler. Sonuç olarak Kebek, ulusun hanı oldu.^[4]^[5]

Bu noktada Kaydu'nun oğulları Çağataylılara karşı harekete geçmeye karar verdiler. Taliqu ile yaptığı savaştan yeni dönen Kebek, Yangichar, Orus, Çapar ve Tügme'nin istilasıyla karşı karşıya kaldı. İki taraf Almalık yakınlarında karşılaştı ve Kebek'in kuvvetleri burada kıyasıya bir mücadeleyi kazandı. Bunun ardından Çapar, Kaydu'nun oğulları tarafından Çağataylar'a yönelik tehditin kalıcı olarak sona ermesi için Yuan imparatoru Khayisan'a (İmparator Wuzong) teslim olmaya karar verdi. ^[6] ^[7]

Yangichar ve kardeşlerinin yenilgiye uğramasının ardından Kebek, hanlığın geleceği hakkında karar almak üzere bir kurultay düzenledi. Moğol prensleri, yapılan kurultayda Kebek'in kardeşi Esen Buğra'yı han olarak tanımayı kabul ettiler. Çağatay Hanlığı'nın kontrolünü ele geçirmek üzere Esen Buğra çağrıldı ve Kebek, Yuan Hanedanlığı hükümdarı lehine olsa da, onun lehine istifa etti.^[5]

Esen Buğra'nın altında

1314 yılında Esen Buğra, İlhanlıları istila edecek bir ordunun başına Kebek'i koydu. Ocak ayında, müttefik Neguderi kuvvetleriyle birlikte Kebek, Ceyhun'u geçerek İlhanlı topraklarına girdi ve Murgap Nehri'nde düşman ordusunu yendi. Çağatay ordusu daha sonra Herat'a kadar ilerledi, ancak daha sonra Kebek, Yuan Moğolları tarafından doğudan gelen bir istilayı püskürtmek için yardıma ihtiyacı olan Esen Buğra'dan acil bir çağrı aldı. Kısa bir süre sonra Çağatay beyi Yasa'ur, Kebek'in yanından ayrılarak İlhanlıların Çağatayları yenmesine yardım etti. Ödül olarak Yasa'ur'a, İlhan Olcaytu tarafından Afganistan'da topraklar verildi.^[12]

İkinci saltanatı

Esen Buğra 1320 yılı civarında öldü ve yerine Kebek han oldu. İlk icraatlarından biri, İlhanlılara karşı başarısız bir isyan başlatmış ve bu nedenle zayıf bir konumda bulunan Yasa'ur'a karşı harekete geçmek oldu; Kebek'in kuvvetleri onu Haziran 1320'de yendi ve öldürdü.^[13]^[14]

Kebek'in Kağan sarayından iki prensesle evlendiği bilinmektedir.^[15] Ayrıca 1323'ten itibaren her yıl ona haraç göndermeye başladı. Kardeşi Esen Buğra'nın aksine Kebek, Kağan'la herhangi bir çatışmadan kaçındı ve 1323'te sınır çatışması çıktığında Yuan İmparatoru Kegen Han'a teslim oldu.

Bu erken dönem çatışmaları dışında Kebek'in ikinci saltanatı büyük ölçüde barışçıl geçmiştir. Tüm hanlık için standart bir madeni paranın benimsenmesi en geç Kebek döneminde başlamış; her durumda, bunun kullanımını desteklemiştir.^[16] Aynı zamanda göçebe seleflerinin pek yapmadığı bir şeyi yaparak kendisi için bir başkent kurmakla da ilgileniyordu. Karşı, onun yaşamı boyunca hanlığın başkenti olmuştur.^[17]

1326 yılı civarında Kebek öldü ve yerine kardeşi Eljigidey geçmiştir.

Kaynakça

Özel

^ Kishori Saran Lal 1950, s. 171.
^ René Grousset 1970, s. 339.
^ Kishori Saran Lal 1950, s. 170.
^ Michal Biran 1997, s. 77.
^ ^a ^b René Grousset 1970, s. 338.
^ Michal Biran 1997.
^ René Grousset 1970.
^ "Consultation". archivesetmanuscrits.bnf.fr. Bibliothèque Nationale de France. 8 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2025.
^ Massing, Jean Michel; Albuquerque, Luís de; Brown, Jonathan; González, J. J. Martín (1 Ocak 1991). Circa 1492: Art in the Age of Exploration (İngilizce). Yale University Press. ISBN 978-0-300-05167-4.
^ Açi senyoreya lo rey Chabech, seynior qui es dit del imperi de Medeia. Aquest esta en Emalech. in Buchon, Jean Alexandre (2011). Notice D'un Atlas En Langue Catalane, Manuscrit de L'An 1375 Conservé Parmi Les Manuscrits de La Bibliothèque Royale Sous Le Numéro 6816, Fonds Ancien (PDF). s. 135. ISBN 978-1-271-74145-8. 17 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Mayıs 2025.
^ "The Cresques Project - Panel VI". www.cresquesproject.net. 20 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ J. A. Boyle 1968, s. 405.
^ J. A. Boyle 1968, s. 408.
^ René Grousset 1970, s. 340.
^ Reuven Amitai, Michal Biran - Mongols, Turks, and others: Eurasian nomads and the sedentary world, p.353
^ Michal Biran 1997, s. 101.
^ Michal Biran 1997, s. 174.

Genel

J. A. Boyle (1968). = 16yHq5v3QZAC&pg = PA303 "Dynastic and Political History of the Il-Khans" |bölümurl= değerini kontrol edin (yardım). The Cambridge History of Iran. 5: The Saljuq and Mongol Periods. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-06936-6.
Kishori Saran Lal (1950). = 2XXqAQAACAAJ History of the Khaljis (1290-1320) |url= değerini kontrol edin (yardım). Allahabad: The Indian Press. OCLC 685167335.
Michal Biran (1997). = eWNnQgAACAAJ Qaidu and the Rise of the Independent Mongol State in Central Asia |url= değerini kontrol edin (yardım). Curzon. ISBN 978-0-7007-0631-0.
René Grousset (1970). The Empire of the Steppes: A History of Central Asia. Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-1304-1.

[FOOTNOTEKishori_Saran_Lal1950171-1] Kishori Saran Lal 1950, s. 171.

[FOOTNOTERené_Grousset1970339-2] René Grousset 1970, s. 339.

[FOOTNOTEKishori_Saran_Lal1950170-3] Kishori Saran Lal 1950, s. 170.

[FOOTNOTEMichal_Biran199777-4] Michal Biran 1997, s. 77.

[FOOTNOTERené_Grousset1970338-5] René Grousset 1970, s. 338.

[FOOTNOTEMichal_Biran1997-6] Michal Biran 1997.

[FOOTNOTERené_Grousset1970-7] René Grousset 1970.

[8] "Consultation". archivesetmanuscrits.bnf.fr. Bibliothèque Nationale de France. 8 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2025.

[9] Massing, Jean Michel; Albuquerque, Luís de; Brown, Jonathan; González, J. J. Martín (1 Ocak 1991). Circa 1492: Art in the Age of Exploration (İngilizce). Yale University Press. ISBN 978-0-300-05167-4.

[10] Açi senyoreya lo rey Chabech, seynior qui es dit del imperi de Medeia. Aquest esta en Emalech. in Buchon, Jean Alexandre (2011). Notice D'un Atlas En Langue Catalane, Manuscrit de L'An 1375 Conservé Parmi Les Manuscrits de La Bibliothèque Royale Sous Le Numéro 6816, Fonds Ancien (PDF). s. 135. ISBN 978-1-271-74145-8. 17 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Mayıs 2025.

[The_Cresques_Project_-_Panel_VI-11] "The Cresques Project - Panel VI". www.cresquesproject.net. 20 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[FOOTNOTEJ._A._Boyle1968405-12] J. A. Boyle 1968, s. 405.

[FOOTNOTEJ._A._Boyle1968408-13] J. A. Boyle 1968, s. 408.

[FOOTNOTERené_Grousset1970340-14] René Grousset 1970, s. 340.

[15] Reuven Amitai, Michal Biran - Mongols, Turks, and others: Eurasian nomads and the sedentary world, p.353

[FOOTNOTEMichal_Biran1997101-16] Michal Biran 1997, s. 101.

[FOOTNOTEMichal_Biran1997174-17] Michal Biran 1997, s. 174.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]