Osmanlı ordusu (klasik dönem)

Klasik Osmanlı Ordusu, Osmanlı ordusunun 1451'de II. Mehmed'in yapılandırmasından başlayıp 1826 Vaka-i Hayriye biten kısmına verilen isimdir. Dönemin ordusu, 1606 sonrasında yenilmeye başlamış ve 17. ve 18. yy itibarıyla geçirdiği reformlar ardından 1826 yılında lağvedilmiştir. Bu dönemde birçok ocaklardan birisi olan Yeniçeri ocağı olarak adlandırılan ve devşirmelerden kurulan ocağın ordu ve siyasette büyük yeri ve etkisi vardır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Birimler

Piyade

Solaklar

Solaklar, genelde yaya birlikti. Solaklar, padişahın bindiği atın sağında giderler.

Yeniçeri

II. Mehmed döneminde Çandarlı ailesinden sonra vezir-i azamlığa devşirme-kapıkulu kökenliler getirilmeye başlanmıştır. Yeniçeri-devşirme aristokrasisi Cem ve II. Beyazıt arasında çıkan taht kavgasında belirleyici rol oynayarak tımarlı sipahi-Türk aristokrasisine karşı üstünlük sağlamışlardır.

Yaya Birimler
Yeniçeri (18. yüzyıl) Yeniçeri ağası (18. yüzyıl) Yeniçeri (16. yüzyıl) Yeniçeri ağası (16. yüzyıl) Yeniçeri ağası (16. yüzyıl) Solaklar (16. yüzyıl)

Atlı Birlikler

Atlı Birlikler
Kazasker Sipahi Silahdar Silahdar Ağa

Ağır Silahlı Birlikler

Topçu Ocağı

Çin'de barutun icat edilmesinden sonra geliştirilen ateşli silahların bilgisini Osmanlılar, 14. yüzyıldan başlayarak ateşli silah ve top teknolojisini kullanıyorlardı. Yeniçerilerin ilk defa 1389'da Kosova Savaşı sırasında ateşli silahları kullandıkları kaynaklarda aktarılmaktadır.^[1] Fatih devrinde toplar daha da geliştirilmiştir. Bu süreçte Osmanlı Devleti, hem doğudan hem batıdan gelen uzmanları istihdam ederek mevcut küresel bilgi ve teknoloji akışından yararlanmışlardır.^[2]

1440'lı yıllarda Osmanlılar, kalelerde, Tuna Nehri'nde ve Boğaz'da görev yapan filolarında top kullanıyorlardı ve topları hızlıca gerekli yerlere taşıyıp kuruyorlardı. Ayrıca bu dönemde rakiplerine kıyasla Osmanlı harp sanayisinin daha ileri bir seviyede olduğuna dair önemli bir başka gösterge, topçuluğun ve ateşli silahların Osmanlı daimi ordusunun önemli bir parçası olmasıydı. 15. yüzyılın başlarından itibaren Osmanlılar savaştıkları ordulara karşı daha organize ve düzenli bir şekilde ateşli silahları daimi ordu içinde kullanmaktaydılar.^[3] Buna karşın Avrupa'da topçular zanaatkârlardı; sanatkâr ve askerler arasında geçici bir sosyal kaynaşmadan bir sosyal grup oluşturmuşlardı. Osmanlılar ise 15. yüzyılın ortalarında topçuluğu daimi ordunun önemli bir parçası olarak kullanmışlardır. Bu süreçte Osmanlı harp sanayi kurumsallaşmış ve topçuluk teknolojisi gelişmiştir.^[4]

Top Arabacılar Ocağı

Humbaracı Ocağı

Lağımcılar

Ağır Silahlı Birimler
Topçu, 1551 Topçu Cebeci Ağır Silahlılar

Organizasyon (Teşkilatlanma)

Osmanlı ordu teşkilatı, Anadolu Selçukluları, İlhanlılar ve Memlüklüler devletlerinin ve Roma İmparatorluğunun askeri teşkilat yapılarından belirli ölçülerde yararlanılarak kurulmuştur. Devletin temeli atılırken süvari olan beylik kuvvetlerinin yerine Vezir Alaâddin Paşa ile Kadı Cendereli Kara Halil'in tavsiyeleriyle Türk gençlerinden oluşan ayrı ayrı biner kişilik yaya ve müsellem isimleriyle muvazzaf iki sınıf piyade ve süvari kuvveti kuruldu.

Kapıkulu Sistemi

Kapıkulu Ocağı, piyadeler ve süvarilerden oluşmuştur. Kapıkulu Piyadeleri; Acemi Ocağı, Yeniçeri Ocağı, Cebeci Ocağı, Topçu Ocağı, Top Arabacılar Ocağı, Humbaracı Ocağı, Lağımcılar, Sakalar, Solaklar Kapıkulu Süvarileri ise Silahtar, Sipahi, Sağ Ulufeciler, Sol Ulufeciler, Sağ Garipler, Sol Garipler'den oluşmaktaydı.

Eyalet Sistemi

Eyalet Sistemi, Yerli Kulu ve Serhat Kulu askerleri olarak ayrılır. Yerli Kulu birlikleri Azab, Sekban, Tüfenkçi, İcareli; Serhat Kulu birlikleri ise Deliler (Deli), Gönüllüler, Besliler, Topraklı Süvari, Tımarlı Sipahiler ve Akıncılar olarak örgütlenmiştirler.

Personel

Rütbeler

Osmanlı Ordusu'nun Başkomutanlık görevini padişahlar yapmışlardır.

Piyadeleri "yaya”, süvarileri ise "müsellem” şeklinde adlandırılmıştı. Kapıkulu Ocakları'nın kuruluşuna kadar savaşlarda fiili olarak hizmet görmüşlerdir. Osmanlı Devleti'nin beylik devlet siyasetinden imparatorluk siyasetine geçişi imparatorluk içinde bağımsız güç bırakmak istemeyen, merkezi otoriteyi devşirme, kapıkulu, yeniçeri ve enderun sistemiyle sağlamlaştırmak isteyen II. Mehmet ile başlamıştır.

Modernizasyon çalışmaları

Gerileme döneminde, Avrupa örnek alınmaya çalışılmış, teknik ve ekonomik alanlarda yapılanmaya gidilirken Donanmanın yenilenmesi gibi askeri birtakım yenileşme çabalarına gidilmiştir. Ancak;

III. Murat döneminden itibaren kapıkulu ocaklarına kanunlara aykırı asker alınarak sayılarının artırılması,
Yeniçerilerin geçim sıkıntısını ileri sürerek askerlik dışında işlerle uğraşmaları,
İltizam sisteminin yaygınlaşması üzerine tımar sisteminin önemini kaybetmesi ve eyaletlerde asker yetiştirilmemesi ve
Avrupa’da meydana gelen harp teknolojisindeki gelişmelerin takip edilmemesi gibi etkenler sistemin bozulmasına neden olmuştur.

Büyüklüğü

Kuvvet

Orduda muvazzaf askerlerin yanında savaş ve olağanüstü durumlarda çağrılan ek kuvvetler de bulunuyordu. 1610'da, 203.000 kişilik Osmanlı ordusunun mevcudu aşağıdaki gibidir.^[5]^[6]

Asker Sınıfı	Sayısı
Kapu kulu askeri Yeniçeriler (Piyade) Acemi oğlanları ve bostancılar Cebeciler (Silâhlara bakanlar) Topçular Top arabacıları Kapıkulu süvarileri Altı bölük halkı Sefere padişahla beraber giden saray halkı Kapı kulu mevcudu toplamı Eyalet Askeri Tımar ve Zeamet sahibi sipahi cebelileri; Rumelide Yörükler Bundan sefere giden Rumelide Müsellemler Bundan sefere gidenler Anadolu eyaletinde piyade ve müsellemler Bundan sefere gidenler	37. 627 9. 406 5. 730 1. 552 684 20. 869 12. 971 88. 839 115. 000 38. 820 6. 470 30. 570 5. 095 26. 500 6. 900

Gelirleri

1660'larda Osmanlı-Avusturya Savaşları sırasında günlük asker ücretleri(akçe)^[7]
Birlik	Komutan	Er
Anbarcı	15	9
Azeb	35	8
Çavuş	30	15
Cebeci	30	9
Faris	40	17
Gönüllü	70	15
Kapudan	60	9
Kâtib	30	15
Martolos	35	8
Mehter	15	13
Müstahfız	55	9
Sekban	12	8
Topçu	25	12
Yeniçeri	25	6

Resimler

Çırak Esnaf Esnaf Çırağı
Usta Küçük Rütbeli Yeniçeri Subayı
Kalyoncu Yelkenli Gemi Efradından
Tulumbacı' Yeniçeri Ocağında Etfaiye Eri]]
Cebehane Karakullukçusu Cephane Muhafızı
Cabehane Çorbacısı Cephane Subayı
Bostancı Saray Muhafızı
Satır Tören Kıtası Eri]]
Kalpaklı
Şubara Neferi
Nizamı Cedid Neferi
Şubara Neferi III. Selim Kurduğu Yeni Ordu Erlerinden]]
Humbaracılar
Tımarlı
Ulufeli
Tımarlı Subayı]]
Kulluk Neferi Karakol Bekleyen Yeniçeri
Keçeli Yeniçeri Neferi
Odabaşı Yeniçeri Kışlası Amiri
Kulluk Bayrakdarı Karakol Amiri]]
Salma Neferleri Padişahın Ziyaretlerinde Maiyet Efradından
Nöbetçi Kale Muhafızı
Haseki Ağa Yeniçeri Ocağında İtibarlı bir Sınıftan Kimse]]
Yol Haseki Saray muhafız subayı
Çuhadar Padişahın giyeceklerini muhafaza edip taşıyan
Bölükağası Yeniçeri bölük kumandanı]]
Osmanlı Ordusu Muharebe Sancağı 1453-1798
Osmanlı Ordu Sancağı 1793-1923
Topçu Sancağı
Humbaracı Sancağı
Gönüllü Sancağı
Dört Bölükler Sancağı
Yeniçeri Sancağı
Paşalara Mahsus Sancak
Silahtar Bölüğü Sancağı
Sipahi Sancağı
Sipahi Bölüğü Sancağı
Padişahın Şahsına Mahsus Sancak
Padişahın Şahsına Mahsus Sancak
Siyah Başıbozuk Askerin Yağlıboyası 1869
Sipahi
Sipahi
Sipahi
Akıncı
Mehter takımı
Yeniçeri askerleri

Kaynakça

^ İsmail H. Uzunçarşılı, (1988). Osmanlı Devleti Teşkilâtından Kapukulu Ocakları, c. II, Ankara, TTK Yay., s. 35.
^ Joseph Needham, Gunpowder as the Fourth Power, East and West, Hong Kong Un. Press, 1985, s. 14-16.
^ Gabor Agoston (2011). “Osmanlı’larda Askeri Güç ve Silah Endüstrisi”, Osmanlı Askeri Tarihi, Bilim ve Sanat Vakfı, İstanbul. s. 8-9.
^ Gabor Agoston. Guns for the Sultan. Military Power and the Weapon Industry in the Ottoman Empire, s. 63-64, 166-172, 192-195.
^ H. İNALCIK, Osmanlı Devletinde Türk Ordusu, s. 55, Türk Kültürü, 1964, sayı: 22.
^ Mevlüt Bozdemir, Türk Ordusunun Tarihsel Kaynakları, s.59
^ I.B. Tauris Publishers Guarding the Frontier, Ottoman Border Forts and Garrisons in Europe (2007), s. 159

Kaynakça

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1988). Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları: Acemi Ocağı ve Yeniçeri Ocağı. Ankara: Türk Tarih Kurumu. ISBN 975-16-0056-1.

[1] İsmail H. Uzunçarşılı, (1988). Osmanlı Devleti Teşkilâtından Kapukulu Ocakları, c. II, Ankara, TTK Yay., s. 35.

[2] Joseph Needham, Gunpowder as the Fourth Power, East and West, Hong Kong Un. Press, 1985, s. 14-16.

[3] Gabor Agoston (2011). “Osmanlı’larda Askeri Güç ve Silah Endüstrisi”, Osmanlı Askeri Tarihi, Bilim ve Sanat Vakfı, İstanbul. s. 8-9.

[4] Gabor Agoston. Guns for the Sultan. Military Power and the Weapon Industry in the Ottoman Empire, s. 63-64, 166-172, 192-195.

[5] H. İNALCIK, Osmanlı Devletinde Türk Ordusu, s. 55, Türk Kültürü, 1964, sayı: 22.

[6] Mevlüt Bozdemir, Türk Ordusunun Tarihsel Kaynakları, s.59

[7] I.B. Tauris Publishers Guarding the Frontier, Ottoman Border Forts and Garrisons in Europe (2007), s. 159

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]