Müsâhip Mustafa Paşa
Musâhip Mustafa Paşa (1640-1686), Sultan IV. Mehmed'in müsâhibi, II. vezir ile kızı Hatice Sultan'ın eşi, Osmanlı kaptan-ı deryası (1683-1684).
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Yükselişi ve Kamaniçe seferindeki rolü
[değiştir | kaynağı değiştir]Kesin olmamakla birlikte 1640 tarihinde, Kuloğlu Süleyman Ağa'nın oğlu olarak Bolu Kazası'nda dünyaya geldi.[1] Babası Süleyman Ağa sanatkâr, bestekâr ve saz şairi, bir şahsiyettir.[2] Musâhip Mustafa Paşa, tahsilini Enderûn-ı Hümayûn'da tamamlayarak hazine odasına dahil oldu. Temmuz 1663'te Has Oda'ya nakil olunarak, aynı yılın Ağustos ayında musâhiplik unvanını aldı. Ağustos 1666 tarihinde, Padişah'ın musâhibi ve ikinci vezir olmasına[3] rağmen, saraydaki görevleri sebebiyle devlet yönetimine pek katılmamıştır.[2] Sultan IV. Mehmed'in, Haziran 1672'de Kamaniçe kalesinin fethi için yaptığı sefere Musâhip Mustafa Paşa da katılmış, Kamaniçe kalesinin muhasarasında Karaman ve Sivas eyaleti askerlerine kumanda etmiştir. Kale, 3 Eylül 1672'de teslim alınmıştır.[4] Musâhip Mustafa Paşa bu fetihten on dört ay sonra, Kasım 1673'te "Rikâb-ı Hümayûn Kaymakamlığı"na yükselmiştir.[3] Sultan IV. Mehmet, Şehzâde Ahmet'in sünnet ettirilmesini ve büyük kızı Hatice Sultan'ın, Musâhip Mustafa Paşa ile evlendirilmesini istemesi üzerine.[5] Temmuz 1675'te, Şehzâde Ahmet sünnet ettirilmiş[6] ve iki hafta sonra da bu evlilik gerçekleşmiştir.[7]
Kaptan-ı deryalığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Musâhip Mustafa Paşa, 20 Aralık 1683'te Bozoklu Mustafa Paşa'nın yerine kaptan-ı derya olarak tâyin edildi.[8]
1684-1685 yıllarında birkaç kadırga ve kalyon inşa edildiği gibi, ekonomik açıdan güçlü bazı beyler ümera-i derya zümresine katılarak kendi gemilerini inşa etmeleri istendi. Hazinenin de 1.400 kese akçelik desteğiyle, bu hararet çalışma sonucunda Osmanlı donanması 60 kalyona ulaştı.
1684 yılında Akdeniz'e sefere çıkan Musâhip Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı donanması Foça limanı önüne demirledi ve Orak Adasına bir kale, ardından ise Midilli ve Sakız adalarında birer burç inşa ettirdikten sonra Rodos'a doğru yola çıktı. Öte yandan, Mısır vergisini taşıyan Osmanlı gemileri Venedik gemilerinin saldırı ihtimaline karşı Sisam ve Dilek Boğazı'na sığınmıştı. Rodos'tan yardıma gelen Osmanlı donanması bu gemilerin salimen Çanakkale Boğazı'na ulaşmalarını sağladı. Bu esnada bölgede faal görünen Venedikli korsan Paulo'nun kalyonu da Osmanlı donanmasıyla çatışmayı göze alamadığından bölgeden uzaklaştı.[9]
Mora seraskerliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Musâhip Mustafa Paşa Aralık 1684'te, Mora Seraskeri Siyavuş Paşa'nın şehit olması üzerine Mora seraskerliğine tayin edilmiştir.[3] Mora Adası'nda bulunan Koron Kalesi'ni üç ay müdafaa etmesine rağmen; kuvvetinin çok az olması, yardım ve mühimmatın gelmemesi, düşman kuvvetlerinin çok güçlü olması sebebiyle kale düşmüştür.[10] Eylül 1685'te Boğazhisar'ına muhafız tayin olunmuş, 1685 Ekim ayının sonunda ölmüştür.[11] Musâhip Mustafa Paşa; sanatkârların ve sanatın hâmisi, güzel şiirleri olan, ilim, irfan sahibi, sanat ehli bir insandı.[12] Aynı zamanda padişahın itimatınıkazanmış bir devlet adamıydı.[13]
Özel hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Musâhip Mustafa Paşa Sultan Mehmed Han'ın kerimesi Hatice Sultan'la nikâh kıydı ve Edirne'de düğün yapıldı. On dört gün süren ve Osmanlı tarihi'nin en büyük şenliklerinden biri sayılan düğünde, tiyatroya benzer eğlenceler düzenlenmiş ve ziyafetler verilmiştir.[14]
On bir yıl süren bu izdivaçtan, Sultanzâde Mehmet Bey, 1684'te yedi yaşlarında vefat eden Hasan Bey ile çocuk yaşta vefat eden diğer kardeşleri dünyaya gelmiştir.[2]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Musâhip Mustafa Paşa, Konya Kalesi Atpazarı Kapısı dışında bulunan ve halk arasında Kanlı Göl diye bilinen miri arsayı temlik yoluyla alıp, on yedi bin sekiz yüz kuruş harcayarak, üzerine Şeyh Ahmet Efendi Çifte Hamamı ve Debbağlar Hamamı, Şeyh Ahmet Efendi Fevkâni Camii, Bezirganlar Hanı, Kervansaray Hanı, kahve tahmisi, kahvehane, yirmi bir dükkân ve dört mahzen yaptırmıştır. Bu arsanın haricinde, Şekerfuruş Mahalle Mescidi'ni yeniden yaptırtıp, yanına muallimhane ve yazlıknamazgâh ilave ettirmiştir. Ayrıca, Taşkapı Darü'l-hadis Medresesi, şadırvanı ve avlusunu, Konya içerisinde ve çevresinde on iki adet çeşmeyi yaptırarak mütevelliliğine Şeyh Ahmet Efendi'yi atayarak tevliyeti onun soyuna bırakmıştır. Günümüze ulaşan önemli bir vakıftır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Şeyhî Mehmet Efendi, Şakaik-i Nu’maniye ve Zeyilleri Vekayiü’l-Fudalâ I, C. III, (Doç. Dr. Abdulkadir Özcan), İstanbul, l989, s.699; Bundan sonraki dipnotlarda, Şeyhî, Şakaik-i Nu’maniye, şeklinde kısaltılarak verilecektir.
- ^ a b c Yılmaz Öztuna, “Mustafa Paşa (Damat Musahip l640?-l686)” Türk Ansiklopedisi, C. XXIV, s.499.
- ^ a b c Şeyhî, Şakaik-i Nu’maniye, s.699.
- ^ Şeyhî, Şakaik-i Nu’maniye, s.592.
- ^ Şeyhî, Şakaik-i Nu’maniye, s.594.
- ^ Özdemir Nutku, IV. Mehmet’in Edirne Şenliği (1675), Ankara, 1972, s.53-62.
- ^ Şeyhî, Şakaik-i Nu’maniye, s.699; Nutku, aynı eser, s.62-64; Öztuna, 30 Haziran 1674'te nikâhın kıyıldığını ve 9 Temmuz 1674'te Edirne’de düğünün yapıldığını kaydeder; fakat herhangi bir kaynak vermemiştir.
- ^ Şeyhî, Şakaik-i Nu’maniye, s.658,699; Öztuna, aynı yerde, 27 Kasım 1685'e kadar Musâhip Mustafa Paşa’nın kaptanlığının devam ettiğini belirtir. Halbuki Şeyhî Mehmet Efendi’ye göre Musâhip Mustafa Paşa Eylül 1685'te ölmüştür.
- ^ "Tuhfe-i Mustafaviyye Fi Beyan-ı Kapudanan-ı Devlet-i Aliyye", Şehrizade Mehmed Said Efendi, (haz. Davut Adlığ), Efe Akademi Yayınları (2020), s.126
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C. III, K. 1, Ankara, l983, s.479.
- ^ Şeyhî, Şakaik-i Nu’maniye, s.699; Öztuna aynı yerde; Musâhip Mustafa Paşa’nın 1686 Ekim’inde öldüğünü yazar. Herhangi bir kaynak vermemiştir.
- ^ Şeyhî, Şakaik-i Nu’maniye, s.440,507,533,670,699.
- ^ K. Ş. S., No: 19, s.1653; Uzunçarşılı, aynı eser, s.417.
- ^ Baron Joseph Von Hammer Purgstall, Osmanlı Devleti Tarihi, C. XI, İstanbul, l986, s.286; Nutku, aynı eser, s.130-140.
| Askerî görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Bozoklu Mustafa Paşa |
Kaptan-ı Derya 20 Aralık 1683 – 27 Kasım 1685 |
Sonra gelen: Mısırlızade İbrahim Paşa |