Mevlevîlik
 | Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
Mevlevîlik (Osmanlı Türkçesi: مولويه - Mevlevîyye), 13. yüzyılda yaşamış Mevlana Celaleddin Rumi'nin tasavvufî düşünceleri doğrultusunda, onun ölümünden sonra gelişen bir tarikattır.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî 30 Eylül 1207 yılında Horasan'da doğmuştur. O bir tarikat kurmamıştır fakat kurulan tarikatın temellerini atmış olduğu söylenebilir. Babası Hüseyin Hatibî oğlu Bahaeddin Veled'dir. Annesi ise Belh Emiri Rükneddin'in kızı Mümine Hatun'dur. Mevlana dostlarıyla birlikte toplantılar düzenlemiştir. Bu toplantılarda dinî sohbetler yapılıp, sema icredilir ve zikredilirdi. Mevlânâ'nın fikirleri yayıldıkça toplantılarına katılmak isteyenlerin sayısı artmıştır. Bu kişilerin bazıları İran ve Arabistan gibi yabancı ülkelerden geliyorlardı. Mevlana, toplantılarında nizamı sağlamak için bazı kurallar koymuştur. Bu düzen, Mevlevilik tarikatı ritüellerinin kökenini oluşturacaktır. Mevlana, Şems-i Tebrizi öldükten sonra Mesnevi'yi yazdırmaya başlar. Oğlu Sultan Veled, talebesi Hüsamettin Çelebi ve ardından gelenler bunu geliştirip önce Anadolu'ya, daha sonra da diğer yörelere yaymışlardır. Mevlana'nın torunlarından biri de Kütahya'da Dönenler Camii'nde yatmaktadır.
Mevlana'nın oğlu Sultan Veled postnişin (şeyh) olduktan sonra bir tarikat merkezi (tekke) inşa edildi. Bu tekkede Kur'an ve Mesnevi okutuluyordu. Böylece Mevlevîlik, sufî tarikatlardan birisi haline geldi. Mevlânâ'nın, yakınları ve dostlarının defnedilmiş olduğu Konya'daki Yeşil Kubbe, tarikatın manevi merkezi halini aldı. Bugün de pek çok Müslüman bu müzeyi, içindeki türbeyi ve tekkeyi ziyaret etmektedir.
Mevleviliğin başlangıcında sema ayini, dervişlerin vecde gelmesiyle başlıyordu. Ulu Arif Çelebi zamanında semadan önce Kur'an ve gazeller okunmaya başlandı. Sema ayini mukabele denilen günümüzdeki şeklini 15. yüzyılda Pir Adil Çelebi zamanında aldı.
Ritüeller
[değiştir | kaynağı değiştir]Mevleviliğin gelişmiş bir adap ve kural sistemi vardır. Misal, ortak tabaktan yemek yeniyorsa kaşığın bir tarafı ile yemek alınır, diğer tarafı ile yemek yenir. Kaşığın ağza değen kısmının yemeğe değmemesine özen gösterilir. Ayrıca âlemdeki tüm varlıkların Allah'ın birer parçası olduğu varsayılarak onlara değer verilir. Örneğin; kaşık öpülerek yemeğe başlanır, sırtlarına giydikleri yelekler öpülerek giyilir. Mevlevilikte de diğer tarikatlarda olduğu gibi yün giyilir, bu da maddi ve özellikle manevi fakirliğin bir dışa vurulmuş şeklidir.
Felsefe
[değiştir | kaynağı değiştir]Mevlânâ’nın tasavvufu, sırf mistik ve idealist bir tasavvuf olmayıp mahdut varlıktan, ferdiyetten ve ferdi ihtiraslardan tamamıyla sıyrılmak ve halka, topluluğa yayılmak suretiyle tecelli eden ve sosyal hayatta sınırsız bir sevgi, insanî bir görüş ve mutlak bir birlik halinde, moral sahadaysa herkesin kendisini, bir kâmile uymak suretiyle ıslahı ve umumî olarak hayra, güzele ve iyiye doğru bir gidiş, insanî bir terbiye halinde tezahür eden ve böylece de realitede amelî karaktere sahip olan bir tasavvuftur.
Tasavvufta, Mevlana ve Mevleviliğin önemi büyüktür. Mevlevilik insan odaklı olup hoşgörüye, güzele ve ihlasa yöneliktir, pes etmek yoktur, pişman olmak ve affetmek vardır.
Mevlevî tarikât silsilesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Mevlevîlik Altın Zinciri (I. Silsilesi)
[değiştir | kaynağı değiştir]- Muhammed
- Ali bin Ebu Talib
- Hasan bin Ali
- Hüseyin bin Ali
- Zeynelâbidîn
- Muhammed el-Bakır
- Cafer es-Sadık
- Musa el-Kâzım
- Ali er-Rıza
- Maruf-u Kerhî
- Serî-i Sekatî
- Cüneyd-i Bağdadî
- Ebû Osman Mağribî
- Ebû Ali Rubarî
- Ebû Ali Kâtib
- Şeyh Ebû'l Kâsım Gurgânî
- Ebû'l Necip Abdul Kahar Sühreverdî
- Bitlisli Ammar-ı Yâsir
- Necmeddin Kübra
- Bahaeddin Veled
- Seyyid Burhân-ed-Dîn Muhakkık-ı Tirmizî
- Şems-î Tebrizî
- Celâleddîn Rûmî
- Sultan Veled
Mevlevîlik Altın Zinciri (II. Silsilesi)
[değiştir | kaynağı değiştir]- Muhammed
- Ali bin Ebu Talib
- Hasan-ı Basri
- Habib-i Acemî
- Davud-u Taî
- Maruf-u Kerhî
- Serî-i Sekatî
- Cüneyd-i Bağdadî
- Ebu Bekr-i Şiblî
- Muhammed Zeccac
- Ebû Bekir Nessac
- Ahmed Gazalî
- Ahmed Hatibî
- Şems-ül Eimme Serahsî
- Bahaeddin Veled
- Seyyid Burhân-ed-Dîn Muhakkık-ı Tirmizî
- Şems-î Tebrizî
- Celâleddîn Rûmî
- Sultan Veled
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Pera'daki dervişleri gösteren, Jean-Baptiste Vanmour'a ait bir tablo. -
Konya Mevlana Müzesinden tasvir. -
-
-
Şeb-i Arus Törenleri (01.12.2006). -
Mevlânâ Celâleddîn Rûmî'nin Mevlana Müzesi'nde bulunan türbesi.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- TDVİA "Mesnevî" maddesi (arşivlenmiş kopya)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Köse, Osman (Ağustos 2012). "Samsun Mevlevihanesi". Belleten, 276. s. 607. 7 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi27 Şubat 2013.
