Muhammed Davud Han

Muhammed Davud Han
Muhammed Davud Han
1. Afganistan Devlet Başkanı
	Görev süresi; 17 Temmuz 1973 - 27 Nisan 1978
Yerine geldiği	Muhammed Zahir Şah
Yerine gelen	Nur Muhammed Teraki
Afganistan Başbakanı
	Görev süresi; 7 Eylül 1953 - 10 Mart 1963
Hükümdar	Muhammed Zahir Şah
Yerine geldiği	Şah Mahmud Han
Yerine gelen	Muhammed Yusuf
Kişisel bilgiler
Doğum	Serdar Muhammed Davud Han; 18 Temmuz 1909; Kâbil
Ölüm	28 Nisan 1978 (68 yaşında); Kâbil
Partisi	Ulusal Devrimci Parti

Serdar Muhammed Davud Han (18 Temmuz 1909, Kâbil - 28 Nisan 1978, Kâbil), Paştun asıllı Afgan siyasetçidir. 1973-1978 arasında Afganistan devlet başkanıydı. Davud Han, reformist politikaları ile bilinmektedir, özellikle kadın hakları ile ilgili gerçekleştirdiği iki adet beş yıllık "modernizasyon planı" olmuştur.^[1]

Yaşamı

1946'da başbakan olan Şah Mahmud döneminde Afganistan'da liberal bir ortama geçildi. Âmâ din önderleriyle hükûmetteki tutucu kesimler, Davud Han'ın başbakanlığa getirilmesini sağladılar (Eylül 1953). Davud Han'ın başbakanlığı sırasında karşılaştığı en büyük sorun Durand hattının ötesinde, (Pakistan'da) kalan Paştunlardı. Davud Han sorununun çözümünde katı bir tutum izlemesi, 1950'de başlayan krizi daha derinleştirdi. 1960'ların başlarında Pakistan ve Afganistan arasında yaşanan sınır çatışmaları, iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin kesilmesine neden oldu. Bunun üzerine Pakistan, Afganistan sınırını ve Hayber geçidini ulaşıma kapattı. Böylece Afganistan'ın en önemli ihracat ve ithalat kapısı kapanmış oldu. Davud Han, başlayan ekonomik kriz nedeniyle başbakanlıktan ayrılmak zorunda kaldı

Aynı zamanda Davud Han'ın kuzeni olan kral Muhammed Zahir Şah bir meşruti krallık denemesine girişti. Ama siyasi istikrarsızlığın yoğunlaşması üzerine Davud Han 17 Temmuz 1973 tarihinde kansız bir darbeyle iktidarı yeniden ele geçirdi. Monarşiyi kaldırarak, Afganistan Cumhuriyeti'ni kurdu, kendisi de devlet başkanı oldu. Solcu subaylarla Bayrak (Perçem) Partisi de bu darbeyi destekledi.

Afganistan Cumhuriyeti (1973-1978)

Amerika Birleşik Devletleri ve SSCB'ye bağımlılıktan kurtulmaya çalışan Davud Han, 1975 sonrası politikasında değişiklik yaptı. Sovyetler Birliği'nden açıkça uzaklaştı ve İslam ülkelerine yöneldi. Davud Han, solcu olmayan yöneticilere de görev vermeye ve Batı'yla iyi geçinme politikası izlemeye başladı. Gene toplumsal ve ekonomik reformlara girişti. Pakistan başbakanı Zülfikar Ali Butto ile, Peştu sorunuyla ilgili bir deneme anlaşması gerçekleştirdi. Davud Han'ın hazırladığı anayasa 1977 yılında Ayan Meclisince kabul edildi. Davud Han devlet başkanı sıfatıyla kendi aile çevresinden, yakınlarından, hatta devrik kraliyet ailesinin üyelerinden kurulu bir hükûmeti işbaşına getirdi.

Bunun üzerine 10 yıldır ayrı çalışan iki sol örgüt, Halk ve Bayrak partileri Davud Han'a karşı yeniden birleştiler. Komünist Perşem Partisi'nden Mir Ali Ekber Heybar'ın öldürülmesi üzerine ülke içinde komünistlerin Davud Han'a karşı başlattıkları muhalefet, 17 Nisan 1978 tarihinde yapılan cenaze töreni, hükûmet darbesinin başlangıcı oldu. Heybar'ın cenaze törenine 11 bin kişinin katılması Davud Han'ı endişelendirdi. Davud Han, hemen harekete geçerek aralarında Babrak Karmal ve Nur Muhammed Teraki'nin de bulunduğu komünist Halk ve Perçem liderlerini 24 Nisan'da hapsetti. Tutuklananlardan Halk kanadı lideri Hafızullah Amin'in ordu içindeki gücüne dayanarak gerçekleştirdiği darbeyle Davud Han devrildi, kendisi ve aile üyelerinin çoğu öldürüldü, 27 Nisan 1978 tarihinde Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulduğu ilan edildi.

Kaynakça

^ Rubin, Barnett. "DĀWŪD KHAN, MOḤAMMAD". Ehsan Yarshater (Ed.). Encyclopædia Iranica (Online sürümü bas.). ABD: Columbia Üniversitesi. 8 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.

Siyasi görevi
Önce gelen: Muhammed Zahir Şah (Afganistan Kralı olarak)	Afganistan Devlet Başkanı 1973-1978	Sonra gelen: Nur Muhammed Terakki
Önce gelen: Şah Mahmud Han	Afganistan Başbakanı 1953-1963	Sonra gelen: Muhammed Yusuf

[Iranica-1] Rubin, Barnett. "DĀWŪD KHAN, MOḤAMMAD". Ehsan Yarshater (Ed.). Encyclopædia Iranica (Online sürümü bas.). ABD: Columbia Üniversitesi. 8 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1]

g t d Afganistan Devlet Başkanları
Cumhuriyet	Muhammed Davud Han
Demokratik Cumhuriyet	Nur Muhammed Tereki Hafızullah Emin Babrak Karmal Hacı Muhammed Çamkani (geçici) Muhammed Necibullah Abdülrahim Hatif (geçici)
İslami Devlet	Sibgatullah Müceddidi (geçici) Burhaneddin Rabbani Hamid Karzai (geçici)
İslam Emirliği (de facto)	Muhammed Ömer‡ Ahtar Mansur‡
Geçiş Yönetimi	Hamid Karzai
İslam Cumhuriyeti	Hamid Karzai Eşref Gani
İslam Emirliği (de facto)	Hibetullah Ahundzade‡
‡ Afganistan İslam Emirliği Lideri

g t d Afganistan başbakanları
Krallık	Şir Ahmed Şir Giyan Muhammed Haşim Han Emanet Livana Şah Mahmud Han Muhammed Davud Han Muhammed Yusuf Muhammed Haşim Meyvendal Abdullah Yekta^* Muhammed Nur Ahmed Etemadi Abdüzzahir Muhammed Musa Şefik
Demokratik Cumhuriyet	Nur Muhammed Tereki Hafızullah Emin Babrak Karmal Sultan Ali Kiştmend Muhammed Hasan Şark Sultan Ali Kiştmend Fazılhak Halukyar
İslam Devleti	Abdüssabır Ferid Kuhistani Gulbeddin Hikmetyar Arsala Rahmani Devlet^* Ahmed Şah Ahmedzai^* Gulbeddin Hikmetyar Abdurrahim Hafurzai Seyid Muhammed Ali Cavid^*
İslam Emirliği	Muhammed Rabbani Abdul Kabir^* Makam kaldırıldı, 2001–21 Muhammed Hasan Ahund Abdul Kabir^*
* Vekil İtalik yazı 1944-47 kabile ayaklanmaları sırasında Doğu ilindeki isyancı başbakanı göstermektedir.