Nureddin Bey
| Nure Sofi نور صوفي | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Bey | |||||
| Afşar Boyu Beyi | |||||
| Hüküm süresi | 1221 - 1250 | ||||
| Önce gelen | Saadeddin Bey | ||||
| Sonra gelen | Karaman Bey | ||||
| Ölüm | y. 1257 Mut, Mersin, Karamanoğulları Beyliği | ||||
| Defin | Nure Sofi Türbesi, Mut, Mersin, Türkiye | ||||
| Eş(ler)i | Alaeddin Eretna'nın halası | ||||
| Çocuk(lar)ı | Karaman Bey Bunsuz Bey Zeynelhac Bey Oğuz Bey Timur Bey[1] Hayreddin Bey | ||||
| |||||
| Hanedan | Afşar Boyu | ||||
| Babası | Saadeddin Bey | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Nureddin Bey, Nure Sofu ya da Nure Sufi (? - ö. 1257, Mersin), Oğuzların Avşar Boyu'nun Beyi olup Karamanoğulları Beyliği'nin kurucusu Karaman Bey'in babasıdır. Nureddin, zamanın saygın bir tarikatı olan Babai tarikatına girip Sufi olunca, isminin kısaltılmışı olan "Nure" ile "Sufi" sıfatı birleştirilip Nure Sufi veya Nure Sofu denmiştir.[2]
Anadolu'ya göç
[değiştir | kaynağı değiştir]Karamanoğulları'nın ataları, Moğolların baskısı sonucunda anayurtlarını terk ederek önce Azerbaycan'a, sonra ise Anadolu'ya gelip Sivas'a yerleşmişlerdir. Ahmet Şikari bu konu hakkında şunları aktarmaktadır:[3]
Kâlhanoğulları'ndan, Şirvan Han neslinden, Oğuz boyundan, Oğuz beylerinden Saadeddin adında bir bey vardı. Şirvan vilayetinden çıkıp gelmişti. Kalabalık bir kabileydi. Yaklaşık on bin oba vardı. Konar göçer yaşarlardı. Yazın Sivas'da Kayseriyye yaylaklarında bulunurlardı. Kışın Acem diyarına giderlerdi. Bunlara Oğuz topluluğu denilirdi. Çoğu zaman Ermeni kâfirlerle savaş ederlerdi. Beylerinin adı Saadeddin, kardeşinin adı ise yiğit bir bahadır olan İmadeddin Bey'dir. Saadeddin'in Nureddin adında bir oğlu vardı. Türkmen topluluğu da bunlarla birlikte konar göçer yaşardı. Türkmen topluluğunun beyi ise Hayreddin adını taşırdı. Bir yıl bahar mevsiminde, hem Türkmenler hem de Oğuzlar yaylaya çıktılar. O sırada Saadeddin vefat etti ve yerine Nureddin'i bey yaptılar.
İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Nureddin Bey, Saadeddin Bey'in oğlu olarak dünyaya geldi. Doğum yılı ve çocukluk yılları hakkında güvenilir bir kayıt bulunmamaktadır. Nureddin Bey'in mensup olduğu boy hakkında tarihçiler farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Şehabeddin Tekindağ, Yazıcıoğlu Ali'nin kayıtlarına dayanarak Avşar Boyu'na mensup olduklarını dile getirir. İsmail Hakkı Uzunçarşılı da bir araştırma eserinde Karamanoğulları sülalesini Avşar Boyu'na bağlamıştır. Faruk Sümer de TDV İslam Ansiklopedisindeki maddesinde Yazıcıoğlu Ali'den naklen Karamanoğullarının Avşar boyuna bağlı olduklarını söyler. Ramazan Boyacıoğlu ise bu konuyla alakalı bir makalede onların Salur Boyu'ndan geldikleri hususunda ısrarcıdır.[4][5]
Mut ile Ermenek civarı fetihleri ve yerleşmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Babası Saadeddin Bey'in Sivas'taki ölümünden sonra, diğer beylerin de onun liderlik vasfı üzerinde ittifak etmeleriyle birlikte Nureddin Bey boy beyi olarak seçilmiş ve böylece aşiretin başına geçmiştir.
Nureddin Bey ilk olarak Ermenilerin elinde bulunan Ereğli Kalesi'ni aldı. Sonra Selçuklu Sultanına asi olan Sivas beyi Hacı Bahadır'ın elindeki Sivas Kalesi'ni de ele geçirdi. Ardından bir bağlılık mektubu yazarak kalenin anahtarını sultana gönderdi ve bağlılığını bildirdi. Bu durumdan çok memnun olan I. Alâeddin Keykubad, Ermenek çevresindeki Rum ve Ermenilerden şikayetciydi. Bu nedenle Nureddin Bey'e bir mektup göndererek, Ermenek'i fethetmesini istedi. Nureddin Bey, maiyetiyle birlikte başkent Konya'ya gelerek Sultan Alaeddin'e biat etti. Daha Sonra Aladağ üzerinden Ermenek'e yürüdü. Zorlu bir savaştan sonra 1228'de kaleyi fethetti.[6]
Bu fetihten sonra Nureddin Bey Mut Kalesi'nin üzerine yürümüş, kaleyi kuşatmış ve fethetmiştir. Daha sonra Gülnar ve Mara kalelerini de alan Nureddin bey, fethettiği kalelerin anahtarlarını sultana göndemiştir. Sultan Alâeddin Keykubad çok memnun olmuş, devlet göstergesi olan hil'at, kılıç, tabl ve alem gönderip aldığı kaleleri de Nureddin Bey'e bağışlamıştır. Böylelikle Karamanoğulları Beyliği'nin temeli atılmış oldu. Nureddin Bey fethettiği yerlere aşiretiyle beraber yerleşmiştir.[7]
Babailik tarikatına katılması
[değiştir | kaynağı değiştir]Nureddin Bey, Babai şeyhi Şeyh İlyas ile tanışmış ve ona bağlanarak müridi olmuştur. Babai tarikatına girdikten sonra Sufi olmuş, beyliğini oğlu Karaman Bey'e bırakıp inzivaya çekilmiş ve Babai tarikatının bir takipçisi haline gelmiştir. Kaynaklara göre Babailik yolunda 7 yıl boyunca mağaralarda yaşamış, yaşam tarzını değiştirmiş, onlar gibi hırka giymiş ve posta oturmuştur. Baba İlyas Horasanî sürgün sonrası fazla beklemeyerek halifesi atandığı Çat köyünde isyan etmiştir. Onun çıkardığı bu küçük çaptaki isyan Selçuklu yönetimi tarafından kısa zamanda duyulmuş, takiben merkezi idare tarafından gönderilen kuvvetler tarafından durdurularak Baba İlyas Horasanî ve takipçileri öldürülmüştür.
Nureddin Sufi, Baba İlyas'ın halefi olarak ortaya çıkan ve ölümüne müteakip isyanı daha da büyüterek devam ettiren Baba İshak'a biat etti. Birçok zaferler kazanarak Kırşehir'e kadar gelen Baba İshak Kefersudi, Nure Sofi ve isyancılar hızla Konya'ya doğru ilerlemeye başladılar. Malya Ovası'nda gerçekleşen büyük savaş sonucunda Babailer neredeyse kıyıma uğramıştır. Nureddin Sufi canını buradan zor bela kurtararak kaçmış, Ermenek'te olan ailesinin yanına gitmiştir.[8]
Son yılları ve ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Anadolu Selçuklu Devleti'ne karşı isyan ederek suç işlemiş olduğundan ailesi ve aşireti zarar görmesin diye başında bulunduğu beyliği resmi anlamda büyük oğlu Karaman Bey'e bırakmıştır. Muhtemelen yakın efradını yanına alarak ulaşımı güç bir noktada olan Toros Dağları'na çekilmiş, buralarda münzevi bir hayat yaşamaya başlamıştır. İlerleyen senelerde Toroslardan inerek Mersin'in Mut ilçesine bağlı Değirmenlik Yaylasına yerleşmiştir. Burada vefat etmiş ve Türbesine gömülmüştür.[9]
Nureddin Sufi'nin ölüm tarihi kesin bir şekilde bilinmemektedir. Tarihçiler onun 1256, 1257 veya 1258 senelerinde vefat etmiş olabileceğini belirtmektedir. Vefat sebebi de bilinmemektedir. Kendisinden, Osmanlı'nın Tahrir ve Vakıf Defterlerinde "cedd-i ala-i ümera-i Karaman ve cedd-i ala-i al-i Karaman" şeklinde söz edilir.
Ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Eşleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Uygur kökenli Kayseri Valisi Cafer Bey'in kız kardeşi'yle evlenmiştir.
Oğulları[10]
[değiştir | kaynağı değiştir]- Karaman Bey (ö. 1263, Karaman) — Karamanoğulları Beyliği'ni kurmuştur.
- Bunsuz Bey (ö. 1261, Konya) — IV. Kılıç Arslan tarafından kendisine Emir-i Candarlık verilmiştir. Gevale Kalesi'ndeki savaşta şehit olmuştur.
- Zeynelhac Bey (ö. 1261, Konya) — Gevale Kalesi'ndeki savaşta şehit olmuştur.
- Oğuz Bey — Alanya Valiliği yapmıştır.
- Timur Bey
- Hayreddin Bey
Soyağacı
[değiştir | kaynağı değiştir]Karamanoğulları'nın aile şecereleri (soy ağacı) şöyledir:[11][12]
| Alan Han | |||||||||||||
| Şirvan Han | |||||||||||||
| Kâl Han | |||||||||||||
| Gelencân Han | |||||||||||||
| Alp Arslan | |||||||||||||
| İbrahim Han | |||||||||||||
| Saadettin Bey | |||||||||||||
| Nureddin Bey | |||||||||||||
| Karaman Bey | |||||||||||||
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Gençoğlu, H. H., Gençoğlu, M. S. H., Çebi, E. (2020). Tarihten Bugüne Karamanoğulları Hânedânı ve Halil Edhem Eldem’in Karamanoğulları Hakkında Vesâik-i Mahkûka Adlı Eseri (Çeviri-Sadeleştirme). Ukrayna: Akademisyen Kitabevi.
- ^ Faruk Sümer, "Karamanoğulları", TDV Diyanet İslam Ansiklopedisi, Ankara 2001, c. XXIV, s. 454-460.
- ^ Karamanname. Ahmet Şikari.
- ^ Başkan, Yahya (2012). Karamanogullar%C4%B1%20k%C3%B6keni.pdf "Karamanoğulları kökeni meselesi" (PDF).
- ^ "Karamanoğulları'nın Kökeni". Ramazan Boyacıoğlu. 7 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.
- ^ "Nure Sûfî ve Karamanlı Türkmenlerinin Taşeli Bölgesine Gelişi". Burak Çelik.
- ^ Kapar, Mehmet Ali. "XIII-XIV. Yüzyıllarda Karamanoğulları-Çukurova Ermenileri ilişkileri". 16 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.
- ^ %20Babailer%20%20%C4%B0syan%C4%B1%20%20Ve%20%20Karaman%20%20Beyli%C4%9Fi%E2%80%99nin%20%20Kurulmas%C4%B1na.pdf "Babailer İsyanı Ve Karaman Beyliği'nin Kurulmasına Etkisi" (PDF). Bilal Gök.
- ^ "Nur Sofu".
- ^ Öztuna, Yılmaz (1986). Devletler Ve Hanedanlar : Cilt II. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- ^ Mesut Koman, Konya Halkevi Kültür Dergisi (Mecmuası), Konya, 1936, Sayı: 2, Sayfa: 124
- ^ Şikârî Karamannâme [Zamanın kahramanı Karamanîler’in tarihi], Metin Sözen, Necdet Sakaoğlu, Karaman Belediyesi Yayını, İstanbul, 2005, sf. 124
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: ' |
Karamanoğulları Beyi 1250-1256 |
Sonra gelen: Kerimüddin Karaman Bey |