Oy pusulası

2018 Türkiye genel seçimlerinde kullanılan oy pusulaları

Oy pusulası, seçimlerde oy verilmesine yarayan ve sayım işlemine kadar bunu muhafaza eden araçtır. Oy pusulası kâğıt pusula, küçük pullar veya elektronik ortamda ekran üzerindeki işaret kutuları olabilir.

Kullanımı

Antik Yunan'da hakimlerin kullandığı bronz oy pusulaları, MÖ 3. yy.

Oy pusulası, sadece siyasi seçimler sırasında değil herhangi bir konuda karar alınması gerektiğinde kullanılabilen bir araçtır. Her seçmen sadece bir oy pusulası kullanabilir ve bu pusula başkalarıyla paylaşılamaz. En basit pusula kullanımı, yapılması desteklenen işin ne olduğunun, desteklenen adayın kim olduğunun veya tasarının onaylanıp onaylanmayacağını belirtir kelimelerin veya ifadelerin bir kağıda yazılmasından ibarettir. İşaretlenen veya yazılan oy pusulası, seçim sandığı içerisine atılarak sayım anına kadar korumaya alınmış olur. Günümüzde siyasi seçimlerde ise oy pusulaları önceden hazırlanırlar, merkezden dağıtımları yapılır. Seçim gününe kadar kimsenin erişimine açık olmadan saklanması ve seçim akabinde de sayım ve kontrol aşamaları için korunması gereklidir.

Oy pusulalarının kullanımı hususunda farklı yöntemler vardır:

• Kağıda basılı oy pusulası kullanımında seçmenler pusulayı işaretleyerek tercihte bulunurlar. Genellikle işaretleme için de Türkiye'de kullanıldığı gibi özel bir kaşe veya daha önceki uygulamadaki gibi belli bir ifade yazılı mühür vb. araçlar kullanılır. Bu tür pusulalarda adayların adı muhakkak yer alır. Ayrıca parti amblemi, genel başkan adı veya muhtarlık seçimlerindeki gibi seçilecek kişiyle birlikte görev yapacak ekip de belirtilebilir. Kağıt oy pusulaları seçimin sonuçlanması sonrasında sayılarak genel tercih belirlenmiş olur. Oy pusulasının işaretlendiği, sayıldığı ve sonuçların açıklandığı aşamalarda izlenecek yöntemler farklı siyasi sitemlerde farklı seçim sistemleri ve düzenlemelerle belirlenir.
• Optik okuyucu kullanılan oy pusulalarında tercihlerin işaretlenmesi bir kutunun doldurulması veya ayrılmış boşluğun işaretlenmesi ile gerçekleştirilir. Özel okuyucu cihazlarca taranan bu pusulalardaki işaretlemelere bağlı olarak seçmenlerin hangi yönde tercihte bulundukları veri olarak işlenir. Kağıt sisteminde olduğu gibi saymanlar daha sonra kontrol amaçlı optik formları kontrol edebilir.
• Delikli kart usulündeki oy pusulaları, üzerindeki belirli noktalara açılan (veya açılmayan) delikler sayesinde sayısal bilgi taşıyabilen karton parçalarıdır. Günümüzde bir veri saklama aracı olarak modası geçmiş olmakla birlikte, önceki yüzyıllarda denetleme ve hesap yaparken kullanılmıştır. Bu delikli kart usulü oy pusulalarında yapılan tercihler koparılan noktalara göre belirlenir. Bu kullanım yüksek oranda geçersiz oya sebep olduğu için terk edilmiştir.
• Mekanik oy pusulaları ise teknolojideki gelişmelere paralel olarak bir oy verme makinesi aracılığı ile herhangi bir somut işaretleme olmaksızın verilerin iletilmesi yoluyla seçmenin tercihlerinin toplanması yöntemidir. Bu yönteme uygun oy pusulalarında ekranda beliren adaylar veya tercihler üzerinden seçim yapılabilir. İletilen veriler ışığında sonuçlar merkezde toplanarak analiz edilir ve açıklanır.
• Doğrudan kayıt sisteminde seçmenler, aday listesinin yanındaki butona basarak tercihlerini iletirler. Bugün bankamatiklerdeki işlem sürecine benzer bir yöntem olan bu çeşitte seçmenler aday, parti, karar tercihlerini iletmektedirler. Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapılan oylamalar da bu oy pusulası çeşidi tercih edilmekte ve milletvekilleri tercihlerini veri olarak iletmektedir. Sistemin açık olduğu sürelerde oy verilebilir. Sistem kapandıktan sonra ise sitem sayım yaparak sonucu açıklar.

Dünyadan oy pusulası örnekleri

• 
  Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği'nden ayrılması (Brexit) konusunda yapılan referandum pusulası
• 
  1938'de Anschluss ve Almanya seçimleri için kullanılan oy pusulası
• 
  2007 Türkiye genel seçimleri'nde İstanbul 1. Bölge'ye ait oy pusulası
• 
  Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri'nde İstanbul 3. Bölge'ye ait oy pusulası, zarf ve evet kaşesi
• 
  2008 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri'nde kullanılan oy pusulası
• 
  2011 Rusya genel seçimleri'nde kullanılan oy pusulası
• 
  2006 yılında Leipzig, almanya'dan oy pusulası
• 
  2011 yılındaki Güney Sudan'ın bağımsızlık referandumundaki oy pusulası.
• 
  Ekran üzerinden işaretlenen oy pusulası