Papalık tahkimi
.jpg)
Papalık tahkimi, Papa'nın arabuluculuk yapmaya ve her iki tarafı da kabul edilebilir bir çözüme getirmeye çalıştığı, savaşan Katolik devletler arasında kullanılan bir uluslararası tahkim biçimiydi. Papalık, devletler arasındaki anlaşmazlıkları çözmek için çeşitli teknikler kullandı.
Kendisini Hristiyan teolojisinin koruyucusu olarak tanımlayan Katolik kilisesi, özellikle Orta Çağ boyunca Hristiyan devletler arasında bir arabulucu olarak işlev gördü. Ancak, Papa'nın arabulucu olarak rolü onu Avrupa'daki çeşitli Hristiyan hükümdarlarla çatışmaya sürükledi. Rönesans'tan sonra, aynı şeyi geri getirmek için yapılan kısa çabalara rağmen, Papa'nın etkili bir arabulucu olarak hizmet etme gücü sorgulandı. Papa, MS 17. yüzyılda hala tartışmaların bir parçası olsa da, Papa'nın arabuluculuğunun etkinliği azaldı. 19. ve 20. yüzyıllarda, Papa belirli çatışmalara müdahale etti ve bunları çözmede meşru olmaktan çok ahlaki bir otorite olarak hizmet etti.
Tanım
[değiştir | kaynağı değiştir]Papalık Tahkimi, Papa'nın müdahale ettiği ve savaşan Katolik devletler arasında kabul edilebilir bir çözüm bulmak için arabuluculuk yapmaya çalıştığı bir tür uluslararası tahkimdi. Bu, Katolik Kilisesi'nin Hristiyan teolojisinin koruyucusu olarak hizmet ettiği düşüncesine dayanıyordu. Papalar, bu tür vakalara müdahale etmek ve devletler üzerinde siyasi hakimiyet kurmaya yardımcı olmak için haçlı seferleri, engizisyonlar ve aforozlar gibi çeşitli yöntem ve teknikler kullandılar.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Orta Çağ'da, Gregoryen Reformu, Papa'yı MS 11. yüzyılda Hristiyanlığın yüce lideri olarak kurmayı amaçladı. Papa, ruhani bir lider olmasının yanı sıra, çeşitli Hristiyan hükümdarlar üzerinde bir otorite haline geldi ve çeşitli devletlerin işlemlerinde hakemlik yapmaya çalıştı.[2] MS 13. yüzyılda, Papa'nın yetkileri çeşitli devletlerin politikalarıyla iç içe geçti. Gerçek güçler, bireysel Papa'nın devlet meselelerinde müzakere etme ve hakemlik yapma yeteneğine bağlıydı.[1] MS 15. yüzyıla doğru, Papa siyasi çatışmaları çözmek için daha diplomatik yöntemler kullanmaya çalıştı.[2]
Papa'nın hakem rolü onu Avrupa'daki çeşitli Hristiyan hükümdarlarla çatışmaya sürükledi. Rönesans'tan sonra, aynı şeyi geri getirmek için yapılan kısa çabalara rağmen, Papa'nın etkili bir hakem olarak hizmet etme gücü sorgulandı. Papa 17. yüzyılda hala tartışmaların bir parçası olsa da, Papa'nın hakemliğinin etkinliği azaldı.[2] Papa, Vestfalya Barışı'nın (1648) ve Nijmegen Antlaşmaları'nın (1678) imzalanmasında rol oynadı. Ancak, Kilise daha sonra başarısızlıklar yaşadı ve Utrecht Barışı (1713) ve XV. Louis ile çatışma (1725) sırasında önemli bir etkiye sahip olmadı. Hükümdarlar, Papa'nın yetkilerini yalnızca kendi çıkarlarına hizmet ettiği sürece kabul ettiler.[2]
Değişen siyasi manzaralarla birlikte Papa, 18. yüzyılda Papalık'ın tarafsız bir uluslararası hakem olarak rolünü yasal bir otorite olmaktan ziyade ahlaki bir güç olarak yeniden tesis etmeye çalıştı.[2] Papa, 1885'te Alman İmparatorluğu ile İspanya Krallığı arasındaki Caroline Sorunu'na başarılı bir şekilde müdahale etti.[3] 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılda Papa, 1895 Venezuela krizi ve I. İtalya-Habeşistan Savaşı (1896) gibi daha fazla çatışmaya müdahale etti.[2] Laterano Antlaşması, Vatikan Şehri'nin egemen bir devlet olarak kurulmasıyla sonuçlandı ve bu da Papa'ya bir devlet başkanı olarak meşru yetki verdi.[4][5]
Soğuk Savaş sırasında Papa, Doğu ile Batı arasındaki gerginliğe müdahale etti ve Küba Füze Krizi (1962) sırasında gerginliği azaltmak için sesini yükseltti.[2] Papa ayrıca 1978'deki Beagle çatışması sırasında Arjantin ile Şili arasında arabuluculuk yaptı.[6] Papa, 21. yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri ile Küba arasındaki diplomatik ilişkilerin yeniden başlamasında rol oynadı.
18 Mayıs 2025 tarihinde Papa XIV. Leo'nun resmen göreve başlaması töreninde bulunan Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Ukrayna ile Rusya arasında gerçekleşecek barış görüşmelerinin Vatikan'da yapılabileceğini söyledi. Diğer taraftan Rubio, arabuluculuk hakkındaki soruya ise "Ben buna tahkim diyemezdim ama burası kesinlikle tarafların rahatlıkla buluşulabileceği yer" cevabını verdi. Vatikan Devlet Bakanı Kardinal Pietro Parolin'in de Vatikan'ın Rusya ile Ukrayna arasında gerçekleşecek müzakereler için mekan olmayı önerdiğini açıkladı.[7]
21. yüzyılda Papalık kendini ahlaki bir otorite olarak konumlandırdı ve çeşitli alanlardaki Hristiyanları etkilemeye devam etmektedir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Papal Arbitration - How the Early Roman Catholic Church Influenced Modern Dispute Resolution - Dispute Resolution Journal - Vol. 52, No. 3 | ArbitrationLaw.com". arbitrationlaw.com. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2025.
- ^ a b c d e f g "Pope, Arbiter of Europe Since the Beginning of the Early Modern Period (The) | EHNE". ehne.fr (İngilizce). 22 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2025.
- ^ "The Pope and International Arbitration". The American Advocate of Peace and Arbitration. 52 (1): 20-20. 1890. ISSN 2159-5070.
- ^ "Vatican City turns 91 - Vatican News". www.vaticannews.va (İngilizce). 11 Şubat 2020. 22 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2025.
- ^ Sources of Western society. Internet Archive. Boston : Bedford/St Martin's. 2010. ISBN 978-0-312-59250-9.
- ^ "Act of Montevideo" (PDF).
- ^ "Papa 14. Leo göreve başladı: ABD'den 'Ukrayna-Rusya görüşmeleri Vatikan'da yapılabilir' sinyali". BBC News Türkçe. 18 Mayıs 2025. 18 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2025.
