Çevreli, Yusufeli
| Çevreli | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Çevreli Çevreli'nin Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Yusufeli |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1020 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 667 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08820 |
Çevreli, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Çevreli köyünün eski adı Petereki (პეტერეკი) veya Peterek'tir. Bu yer adı Türkçe kaynaklarda Peterek, Pertekrek olarak geçer. Peterek sadece köyün değil, Osmanlı döneminde sancak, nahiye ve kazanın da adıydı. Peterek köyü 1849 yılına kadar Peterek sancağının ve Peterek kazasının merkeziydi.[4]
Petereki köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyde varlığı bilinen kiliseler ve kale, bu dönemden kalmış olmalıdır.[5]
Petereki, 1574 tarihli Osmanlı mufassal defterinde iki ayrı köy olarak geçer. Oltu livasının Kuzey nahiyesine bağlı olan "Pertekrek-i Ulya" ve "Pertekrek-i Süfla", bu tarihte boşalmış bulunuyordu. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında köy 93 haneden oluşuyordu. Bu sırada köyde 245 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Peterek köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 490 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[4][6]
Peterek, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Petkerek" (پتكرك) adıyla Artvin vilayetine bağlı Yusufeli kazasının merkez nahiyesindeki köylerden biriydi.[7] 1940 genel nüfus sayımında "Peterek" olarak yazılmış olan köy, Çoruh vilayetine bağlı Yusufeli kazasının merkez nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 901 kişiden oluşuyordu.[8] Petereki veya Pertekrek Türkçe olmaduğu için köyünün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Çevreli olarak değiştirilmiştir.[9] 1965 genel nüfus sayımında Çevreli köyünün nüfusu 1.451 kişiden oluşuyordu ve bu nüfus içinde 492 kişi okuma yazma biliyordu.[10]
Kasım 2022'de su tutmaya başlayan Yusufeli Barajı'nın baraj gölünün altında kalan köy, yeni yerleşim yerine taşındı.[11][12]
Peterek köyündeki en önemli tarihsel yapı Peterek Kalesi'dir. Bu kale gem Gürcü hem de Osmanlı döneminde idari merkez işlevini görmüştür. Bu kaleden geriye duvarların büyük bölümü ile kapısı kalmıştır. Kale içinde ayrıca Gürcülerden kalan ve temel seviyesine kadar yıkılmış bir kilise bulunmaktadır.[13] Peterek köyünün kilisesi ise 1960'larda yıkılmış, yerinde cami inşa edilmiştir.[14]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy; Artvin il merkezine 124 km, Yusufeli ilçe merkezine ise 19 km uzaklıktadır.[15]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 667[2] |
| 2020 | 676[2] |
| 2019 | 666[2] |
| 2018 | 676[2] |
| 2017 | 707[2] |
| 2016 | 715[2] |
| 2015 | 645[2] |
| 2014 | 670[2] |
| 2013 | 663[2] |
| 2012 | 674[2] |
| 2011 | 686[2] |
| 2010 | 683[2] |
| 2009 | 693[2] |
| 2008 | 708[2] |
| 2007 | 695[2] |
| 2000 | 860[15] |
| 1990 | 1.130[15] |
| 1985 | 1.242[15] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Cevreli, Turkey Page". Fallingrain.com. 29 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Yusufeli Çevreli Köy Nüfusu". Nufusune.com. 13 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b Taner Artvinli, Yusufeli Külliyâtı, İstanbul, 2013, 2 cilt, I. cilt, s. 328, ISBN 9786058624818.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 70, 73. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao (ტაო), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 75, 100. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 82.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 170.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 740". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
- ^ "Bakan Kurum Yusufeli'nin yeni yerleşim alanında incelemede bulundu". 21 Kasım 2022. 28 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Yusufeli'nde 7'nci taşınma sürecinde son 1 ay". CNN Turk. 1 Temmuz 2022. 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2022.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 70. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 104, ISBN 9789941478178.
- ^ a b c d "Çevreli Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Çevreli, Yusufeli için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
- Geçmişten Geleceğe Yusufeli Sempozyumu Bildirileri