Polisakkarit

Heteropolisakkarit molekül yapısı

Polisakkaritler, birden fazla ve ayrı (birleşik olmayan) monosakkaritin glikozit bağıyla birleşmesiyle oluşan kimyasal maddelerdir. Glikoz birimlerinin farklı şekilde bağlanması polisakkaritler arasında farklı özelliklerin doğmasına neden olur. Bu da kohezyonu destekler. Çok sayıda (n tane) monosakkaritin “n-1” adet su molekülü kaybetmesiyle meydana gelen büyük moleküllü bileşiklerdir. “Kompleks şekerler” de denir.

Yalnız heksoz veya pentoz birimlerinden meydana gelenler olduğu gibi, bazıları da hem heksoz hem pentoz birimleri ihtiva ederler. Heksozlardan türeyenlerin genel formülü (C₆H₁₀O₅)_n, pentoz ihtiva edenler ise (C₅H₈O₄)_n şeklinde gösterilir.

Polisakkaritler hücre zarından difüzyon ile geçemezler.Ayrıca tatsız olup çoğu suda erimez. En önemlileri; nişasta, glikojen, selüloz ve kitindir. Çok sayıda glikoz molekülünün birleşmesinden türemişlerdir. Meydana gelişleri

n.(C₆H₁₂O₆) ® (C₆H₁₀O₅)_n. H₂O + (n-1) H₂O

şeklinde gösterilebilir. Aralarındaki fark, glikoz moleküllerinin sayısı ve birbirlerine farklı bağlanış biçimleridir.

Başlıca polisakkaritler

• Glikojen: Hayvan, mantar, bakteri ve arkelerde bulunan depo polisakkarittir. İnsanlarda vücuda alınan glikozların fazlası karaciğer ve iskelet kaslarında glikojen olarak depolanır. Glikojenin glikoza dönüşümü, insanda hem hücre içinde hem de hücre dışında gerçekleşebilir.
• Selüloz: Selüloz, hücre zarındaki özel enzimler tarafımdan sentezlenip bitkilerde hücre çeperinin yapısına katılır. Suda çözünmez. Selüloz otçul hayvanların sindirim siteminde yaşayan selüloz sindirici bakteriler tarafından sindirilir. Otçulların temel besin kaynağıdır. İnsanlar tarafından sindirilemez ancak sindirim kanalındaki hücreleri uyararak sindirimi kolaylaştırır. Kağıdın ve pamuğun ham maddesidir o nedenle endüstride kullanılır.
• Kitin: Yapısında azot olan yapısal bir polisakkarittir ve suda çözünmez. Saf kitin, deri gibi yumuşak olup yapısına kalsiyum karbonat katılınca sertleşir. Sertleşen kitin karada yaşayan eklem bacaklıların çoğunun vücudunu örten dış iskeleti oluşturur. Mantarların hücre duvarının yapısındada bulunur. Ameliyatlarda kullanılan ipler kitinden yapılır.
• Nişasta: Yeşil bitkiler tarafından fotosentezle oluşturulan glikoz bitkilerde nişasta olarak depolanır. Hayvan ve mantarlarda bulunmaz.Suda çok az çözünür. İyotla boyandığında mavi renk alır.İnsanda hücre dışındaki sindirim organlarında sindirilir.