Pushang
Pushang, aynı zamanda Bushanj, Bushang ve Fūshanj'ın Arapçalaştırılmış şekliyle de bilinir, Horasan'da (günümüzde Afganistan) Herat'a yakın bir kasabadır.
Kuruluşu
[değiştir | kaynağı değiştir]Orta Çağ İranlı bilim adamlarına göre Pushang, Horasan'ın en eski şehridir ve bir İran mitolojik figürü olan Peşeng tarafından kurulmuştur. Ancak modern bilim adamlarına göre sadece kasabayla isim benzerliğinden dolayı Peşeng tarafından kurulduğu rivayet edilmektedir.[1] Diğer bazı kaynaklar, kasabanın kurucusunun ikinci Sasani kralı I. Şâpûr'un (h. 240-270) olduğunu belirtirler.[2]
588'de Pushang'daki bir Nestûrî piskoposluğundan bahsedilmektedir. 650'li yıllarda kasaba Müslümanların İran'ı fethi sırasında Arapların eline geçmiştir. 750'deki Abbâsî İhtilâli'nden sonra Pushang, Abbasi generali Ebû Müslim Horasânî'nin İranlı arkadaşı Mus'ab bin Ruzaik'in valiliği yönetimindeydi.[2] Mus'ab'ın torunu Tâhir bin Hüseyin daha sonra Abbasi Halifeliği'nin işlerinde önemli bir rol oynayacak ve Saffârî hükümdarı Yakûb bin Leys es-Saffâr'in Horasan'ı elinden aldı 873'e kadar Pushang'ı ve Horasan'ın geri kalanını yönetecek olan Tâhirî hanedanını kurmuştur. 10. yüzyılın başlarında Seferî hanedanının gerilemesi sırasında kasaba Sâmânîler tarafından ele geçirilmiştir.[2] 10. yüzyıl seyyahı İbn Havkal'a göre kasaba, Herat'ın yarısı büyüklüğündeydi. Ayrıca kasabanın iyi inşa edilmiş olduğunu ve etrafının üç kapıyla çevrili olduğunu belirtir. Kasaba 998 yılında Gazneli hükümdarı Mahmud'un eline geçmiştir. 1040 yılındaki Dandanakan Muharebesi'nden sonra şehir Selçukluların eline geçmiştir.[2]
1152'de Pushang, Selçuklu hükümdarı Ahmed Sencer tarafından mağlup edilen ve esir alınan Gurlu hükümdarı Alaeddin Hüseyin tarafından kısa bir süre işgal edilmiştir. 1163'te Pushang bir kez daha Gurlular tarafından işgal edilmiş, ancak Selçuklular burayı yeniden ele geçirememişlerdir. Moğol istilası sırasında (1206-1337) Pushang yok edilmiş, ancak bir süre sonra toparlanmayı başarmıştır.[1] 1245 yılında kasaba Kert hükümdarı I. Şemseddin Muhammed tarafından ele geçirilmiştir. 14. yüzyılda kasaba, karpuz ve üzümleriyle ünlüydü.[3]
1381'de Türk-Moğol hükümdarı Timur, son Kert hükümdarı Gıyaseddin Pir Ali'yi vassalı yaptıktan sonra kasabayı yok etmiştir.[3] Ancak kasaba daha sonra restore edilmiş ve İranlı tarihçi Hafız-i Abru kasabadan defalarca bahsedilmiştir.[2] Erken modern dönemde Pushang, Safevîler, Özbekler ve Afganlar arasındaki toprak anlaşmazlıkları nedeniyle yıkılmıştır. Ancak kasaba bir kez daha canlanmış ve günümüzde Guryan adıyla anılmaktadır.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Houtsma 1987, s. 802.
- ^ a b c d e f Bosworth 2000, ss. 229–230.
- ^ a b Le Strange 1905, s. 411.
Sources
[değiştir | kaynağı değiştir]- Houtsma, Martijn Theodoor (1987). "E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam 1913–1936". E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam 1913-1936. Brill. ss. 1-5164. ISBN 9789004082656.
- Bosworth, C. Edmund (2000). "FŪŠANJ". Encyclopaedia Iranica, Vol. X, Fasc. 3. London u.a. ss. 229-230.
- Le Strange, Guy (1905). The Lands of the Eastern Caliphate: Mesopotamia, Persia, and Central Asia, from the Moslem Conquest to the Time of Timur. New York: Barnes & Noble, Inc. s. 202.