Tammuz

Tammuz
Çoban ve bereket tanrısı
İnanna ile Tammuz'un evliliğini betimleyen antik Sümer tasviri
Yaşadığı yer	Cennet (yılın yarısı) Kur(diğer yarısı)
Kişisel bilgileri
Eşi	İnanna (sonraları İştar olarak bilinir)
Ebeveynleri	Enki ve Duttur
Kardeşleri	Geştinanna (kız kardeşi), Amaşilama (bazı metinlerde kız kardeşi olduğu söylenir)
Karşılıkları
Yunan karşılığı	Adonis
Doğu Sami karşılığı	Tammuz
Levant karşılığı	Tammuz/Adonis

İnanna ve Dumuzid'in evlenmesini tasvir eden Sümer eseri

Tammuz veya Tamuz (Arapça: تمّوز, Tammūz; İbranice: תַּמּוּז; Akadca: Duʾzu, Dūzu; Sümerce: :𒌉𒍣𒉺𒇻, Dumuzi sipad) daha sonra İştar olarak da adlandırılacak İnanna tanrıçasının kocası olan bir Antik Mezopotamya tanrısıdır. Sümer, Akad ve bazı Sami halkların dinlerinde yer almış tanrıdan, Tanah gibi Musevi kaynaklarında da bahsedilmiştir.

Türkçeye Arapça veya Aramiceden girmiş Temmuz ayı ismini bu tanrıdan almıştır.

Etimoloji

Sümer dini kökenli olan tanrıdan bu dilde Dumuzi sipad olarak bahsedilmiştir. Bu kullanım anlamsal olarak "güvenilir oğul" demektir.

İnançlar

Sümer kabartması, Tammuz'un yeraltı dünyasında iblisler tarafından işkencesini tasvir ediyor.

Tammuz inanışının kökenleri Sümerlere dayanır. Çoğu zaman ahır hayvanlarının ve çobanların ya da kırsal hayatın, ekinlerin ve hasadın koruyucusu olarak görülmüştür. Sümer mitolojisinde çoban görünümlü olarak betimlenir. Sümerler, İnanna tanrıçasının bir çiftçi ile bir çoban arasında kimin kocası olacağı konusunda bir seçim yaptığına ve çoban olan Tammuz'u seçtiğine inanmıştır. Bu yüzden çoğunlukla İbrahimi dinlerde yer alan Habil ve Kabil hikâyesi ile karşılaştırılmaktadır. Buna ek olarak Tammuz'un senenin bir yarısını yer altı dünyasında "ölü bir şekilde" geçirdiğine, diğer yarısını ise İnanna ile dünyada "yeniden doğarak" geçirdiğine dair Sümer hikâyeleri vardır. Sıcak ve kurak yaz ayları Tammuz'un ölümünü simgelemişken, yağışlı ve serin dönemler yeniden doğumunu belirtmiştir.

Dumuzi Sümerlerde İnanna'nın eşiyken, Akadlar'da İnanna'nın dengi olan İştar'ın eşidir. Akadlar Gılgamış Destanı'nda Tammuz'u bir allalu kuşu olarak betimlemiştir. Antik Kenan inancındaki Adonis de ki daha sonraları Yunan panteonuna da girmiştir, buradan kök almıştır. Yunan inanışlarında Adonis adına küçük bir bahçe düzenleme geleneği de bulunmaktadır.

Hezekiel kitabında geçen, İkinci Tapınak önünde Tammuz'a ağlayan kadına şahit olan Hezekiel'in tasviri, Gustave Doré (1886)

İbrahimi dinler

Tevrat ve Zebur'u kapsayan ve İbrani Kutsal Kitabı olarak da bilinen Tanah'ta Tammuz'a birkaç atıf bulunur. Hezekiel 8:14 ve 15'te Tammuz'a ismi ile hitap edilmiştir:

14 Bundan sonra beni Rab'bin Tapınağı'nın kuzeye bakan kapısının giriş bölümüne götürdü. Orada oturup Tammuz için ağlayan kadınları gördüm. 15 Bana, “İnsanoğlu, bunu gördün mü? Bundan daha iğrenç şeyler de göreceksin” dedi.

Bu Eski Ahit'te Tammuz'a ismi ile hitap edilmiş tek yer olsa da bazı diğer kitap ve bölümlerde ismi verilmeden Tammuz'dan bahsedildiği düşünülmektedir. Yeşaya 17:10-11'de şu ifade yer alır:

Çünkü, ey İsrail, seni kurtaran Tanrıyı unuttun, sığındığın Kayayı anmaz oldun. Bunun yerine, güzel fidanlar, ithal asmalar dikiyorsun. Onlar diktiğin gün filizlenip ertesi sabah tomurcuklanabilir. Ama hastalık ve dinmez acı gününde meyve vermeyecekler.

Metnin fidan dikmek kısmının Tammuz'a tapınılması sırasında oluşturulan minyatür bahçelere atıfta bulunulduğu düşünülmektedir. Yeşeya kitabında yer alan başka kısımlarda da buna benzer ifadeler kullanılmıştır.

Tammuz ve İştar'a dayanan bazı gelenek ve kutlamalar Orta Doğu'da, özellikle Harran ve Mardin'de Hristiyanlık ve İslam sonrası çağlarda bile gözlemlenmiştir.