Hamza Hâmid Paşa
| Tevkii Hamza Hâmid Paşa | |
|---|---|
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 8 Nisan 1763 - 1 Kasım 1763 | |
| Hükümdar | III. Mustafa |
| Yerine geldiği | Koca Mehmed Ragıp Paşa |
| Yerine gelen | Çorlulu Köse Bahir Mustafa Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1688/1689 İstanbul veya Develi |
| Ölüm | 1770 Mekke |
Tevkii Hamza Hâmid Paşa (d. 1688/1689, İstanbul/Develi – ö. 1770, Mekke), III. Mustafa saltanatında 8 Nisan 1763 - 1 Kasım 1763 tarihleri arasında altı ay yirmi üç gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.[1][2]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]1688/1689'da İstanbul ya da Develi'de doğduğu sanılmaktadır.[3] Babası tüccar Ahmet Ağa'dır. İstanbul'da Çatalçeşme semtinde doğmuştur. Öğreniminin ardından Babıali Sedaret Mektubî kalemine girdi. Bu sırada, 1741'de, mektupçu olan Koca Ragıp Efendi yanına girerek onun yanında "Mektubî ser halifesi"; sonra Ragıp Efendi reis-ül-kitap olinca 1745'te "mektupçu" görevine geçti.[3]
10 yıl bu görevde kalıp Kamil Ahmed Efendi terfi ettirilerek sadrazam kethüdası olunca onun yerine 25 Eylül 1755'te reis-ül küttab görevine atandı. Aynı yıl bu sefer Kamil Ahmed Efendi vezirliğe terfi ettirilince onun yerine sadaret kethüdası oldu. 10 Temmuz 1756'da bu görevden azledildi ve defter eminliği görevi verildi. 21 Nisan 1758'de ikinci defa sadrazam kethüdası oldu ama 22 Mart 1759'da bu görevden azledildi. 22 Mart 1760'ta büyük ruznameci görevine atandı. 29 Haziran 1760'ta çavuşbaşı görevine terfi etti. 30 Ağustos 1760'ta Ragıp Paşa sadrazam olunca üçüncü defa sadaret kethüdası oldu. 1761'de bu görevden de azledilmesine rağmen sadrazamın isteğiyle "tevkii" nişancı görevine atandı.[1][3]
Hâmit Hamza Efendi'ye 16 Ekim 1762'de vezirlik verilerek nişancılık üzerinde bırakıldı. Selanik sancağı da has tayin olundu ve efendisi Ragıp Paşa'nın delaletiyle vezirliğe ait tüm levazımatı pâdişâh tarafından temin edildi.[3]
24 Mart 1763'te Ragıp Paşa hastalanıp sadaret işlerine bakamaz hale geldi. Ona vekil olarak Hâmit Hamza Paşa sadaret kaymakamı olarak tayin edildi. Koca Ragıb Paşa'nın vefatı üzerine de 9 Nisan 1763'te sadrazamlık görevi asaleten verildi. Fakat Ragıp Paşa gibi yetenekli bir devlet idarecisinin yerini dolduramadı. Hâmit Hamza Paşa'nın sadrazamlık döneminde Avrupa'da siyasi denge bozulmuştu. Buna karşılık Hamza Hamit Paşa fazla ihtiyatkardı ve vehimli ve tereddütlü mizacı nedeniyle hem içişleri hem de dışişlerinde gereken ciddi ve kesin kararları almaktan çekinmekteydi ve böylece devlet işlerini yürütmekten aciz kaldı. Tayininden yedi ay sonra, 1 Kasım 1763 tarihinde azlolundu. Yerine üçüncü defa Bahir Mustafa Paşa getirildi.[1]
III. Mustafa ona ikram olarak mallarını devletçe müsadere ettirmedi ve bunun yanında borçlarını ödemesi için ona nakden ihsan verdi. Geleneksel olarak azledilen sadrazamlar bir müddet sürgüne gönderilmekte iken kendisine Girit valiliği verildi. Hamit Hamza Paşa 6 Mart 1767'de Mora muhassallığına gönderildi. 23 Şubat 1768'de Hanya sancakbeyliği verildi. Haziran 1768'de Hanya sancakbeyliği ile birlikte ikinci defa Girit valiliğine tayin olundu.[2][3]
20 Temmuz 1769'da ise "Cidde ve Habeş" eyaleti valiliği görevi verildi. 1670'te bu görevde iken Mekke'de Arafat'a çıkmakta iken öldü. Yaşı 70'i bulmuştu. Vasiyeti üzerine Gureba Mezarlığı'na gömüldü.[1]
Değerlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Sicill-i Osmani onu şöyle değerlendirir:[3]
İnşada orta hâlli, yavaşlık ve gevşeklikle meşhursa da hakikatte kudret ve ağırlık sahibiydi.
Uzunçarşılı'ya göre ise[2]
Orta derecede iktidarlı, Babıâlı işlerine vakıf olup yolsuzlukla ve rüşvetle ile lekelenmemiştir... Sulus, nesih ve divanî yazılarda mahirdi.
Modern bir değerlendirmeye göre ise[1]
Fazla vesveseli ve kararsız bir yapıda "idi"
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e Yayın Kurulu "Hamza Hamid Paşa (Tevkii)", (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.527-528 ISBN 975-08-0072-9
- ^ a b c Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, "Hamza Hamid Paşa" (1940-1888) İslam Ansiklopedisi c.V/1 s.205-206, İstanbul:
- ^ a b c d e f Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.II s.255 [1]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yayın Kurulu "Hamza Hamid Paşa (Tevkii)", (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.527-528 ISBN 975-08-0072-9
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.II s.255 [2]
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, "Hamza Hamid Paşa" (1940-1888) İslam Ansiklopedisi c.V/1 s.205-206, İstanbul:
- Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul:Türkiye Yayınevi.
- L. Bonneville de Marsangy, (1894) Le chevalier de Vergennes, son ambaşsada à Constantinople, París.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Koca Mehmed Ragıp Paşa |
 Osmanlı Sadrazamı 8 Nisan 1763 - 1 Kasım 1763 |
Sonra gelen: Çorlulu Köse Bahir Mustafa Paşa |
