Said Halim Paşa

Said Halim Paşa
Said Halim Paşa
Osmanlı Sadrazamı
	Görev süresi; 12 Haziran 1913 - 3 Şubat 1917
Hükümdar	V. Mehmed
Yerine geldiği	Mahmud Şevket Paşa
Yerine gelen	Talat Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	19 Şubat 1864; Kahire, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	5 Aralık 1921 (57 yaşında); Roma, İtalya
Ölüm nedeni	Suikast
Defin yeri	II. Mahmud Türbesi, İstanbul
Partisi	İttihat ve Terakki
Mesleği	Siyasetçi, devlet adamı

Said Halim Paşa (Osmanlıca: سعيد حليم پاشا‎; 19 Şubat 1864, Kahire – 5 Aralık 1921, Roma),^[1] 12 Haziran 1913 - 3 Şubat 1917 tarihleri arasında, fiili gücün İttihat ve Terakki ve özellikle de Talat Paşa - Enver Paşa - Cemal Paşa üçlüsü elinde olduğu bir dönemde sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Hayatı

İlk yılları

19 Şubat 1864 tarihinde Kahire'de doğdu. Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın yedi oğlundan biri olan Mehmet Abdülhalim Paşa'nın oğludur. Said Halim Paşa, ilk ve orta tahsilini Kahire'de özel olarak yaptı, Arapça, Farsça, İngilizce ve Fransızca öğrendi. Daha sonra İsviçre'de beş yıl siyasal bilgiler öğrenimi gördü.

Memurluğu ve siyasi kariyeri

1888'de Mîr-i Mîran rütbesi ile ve Mecîdî nişanı ile Şûra-yı Devlet (Danıştay) âzâsı oldu. Kendisine, 1889'da II. ve 1892'de I. rütbe Osmânî ve 1899'da murassa Mecîdî nişanı, 1900'de de Rumeli Beylerbeyi pâyesi verildi. 1908'de ise bulunduğu Şûrâ-yı Devlet âzâlığından kadro dışı bırakıldı, ancak aynı dönemde Belediye genel seçimlerinde Yeniköy Belediye Dairesi Reisliği'ne tayin olundu. Daha sonra Cemiyet-i Umumiye-i Belediye İkinci Reisliği, 1908'de de Âyân Meclisi âzâlığı yaptı. 23 Ocak 1912-23 Temmuz 1912 tarihlerinde Şura-yı Devlet Reisliği de kendisine verildi.

1912'de Reislikten çekildi. Bu sırada İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin Genel Sekreterliği'ne seçildi, Mahmut Şevket Paşa'nın sadrazamlığı sırasında 1913'te de ikinci defa Şûrâ-yı Devlet Reisliği'ne ve üç gün sonra Hariciye Nezareti'ne (Dışişleri Bakanlığı'na) atandı. Mahmut Şevket Paşa'nın 11 Haziran 1913'te öldürülmesinin ardından, önce vezirlik rütbesi verilerek Sadâret Kaymakamlığı'na, ertesi gün de (12 Haziran 1913) Sadrazamlık (Başbakanlık) makamına getirildi.

1913 Eylül'ünde, Bulgarlarla Edirne'nin Osmanlı Devleti'nde kalması ve Meriç nehri hudut olmak üzere sulh imzalanması hizmeti sebebi ile Padişah tarafından İmtiyaz Nişanı ile onurlandırıldı.

Osmanlı Devleti 1914 yılında tarafsızlığının ihlal edilmesi nedeni ile I. Dünya Savaşı'na katıldı. Bu süreçte Almanya sefiri Baron Wangenheim ile Yeniköy'de Said Halim Paşa Yalısı'nda ittifak anlaşması imza edildi. 1915'te Hariciye Nazırlığı'ndan, 3 Şubat 1917'de Sadrazamlıktan çekildi (yerine Talat Paşa geçti).

Mondros mütarekesinin imzalanmasından sonra Ermeni kırımında rol oynadığı suçlaması ile 10 Mart 1919'da tutuklandı ve 28 Mayıs 1919'da önce Limni'ye ardından Malta'ya sürüldü. Ankara Hükûmeti'nin İngilizlerle yaptığı 23 Ekim 1921 tarihli anlaşma gereğince serbest kaldığı 29 Nisan 1921'de İtalya'nın başkenti Roma'ya yerleşti.^[2]

Öldürülmesi

6 Aralık 1921 akşamı araba ile otelinin kapısına geldiği sırada Arşavir Şiragyan adlı bir Ermeni bir militanın silahlı saldırısına uğrayarak hayatını kaybetti.

Cinayet günü katil tarafından anlatılanlara göre Said Halim Paşa kahvaltıdan sonra dostu Azmi Bey ile Capitol’deki müzeleri ziyaret ettikten sonra Guglielmo Fiori’nin idaresindeki arabayla eve döndü. Eve döndüğünde saat 17.35'ti. Azmi Bey ödemeyi yaparken kısa boylu, tıknaz, koyu renk giyinmiş biri arabaya yöneldi ve Said Halim Paşayı alnından tek el ateş ederek vurdu. Kovalamaca sonrası katil kaçarken hastaneye kaldırılan eski paşanın vefat ettiği öğrenildi.^[3]

Naaşı İstanbul'a getirildi, Yeniköy'deki yalısından alınarak 20 Ocak 1922 günü büyük bir törenle II. Mahmut Türbesi'nin bahçesine, babası Halim Paşa'nın yanına defnedildi.^[2]^[4]^[5]

Galatasaray Spor Kulübü ile ilişkisi

Tevfik Fikret'in ardından Galatasaray Spor Kulübü'nün hâmi Başkanlığını üstlenmiş, savaş şartlarında kulübün zarar görmemesini sağlamıştır.^[6]

Yayınlanmış Eserleri

Buhranlarımız ve Son Eserleri İz Yayıncılık
Buhran-ı ictimaimiz- Kubbealtı Sahaf
Said Halim Paşa - Bütün Eserleri Anka Yayınları 2003

İlgili eserler

Ahmet Şeyhun. Said Halim Pasha: Ottoman Statesman and Islamist Thinker (1865-1921) Istanbul: Isis Press, 2003
Ahmet Şeyhun. Said Halim Paşa: Osmanlı Devlet Adamı ve İslamcı Düşünür (1865-1921) İstanbul: Everest Yayınları, 2010.
M. Cengiz Yıldız, Said Halim Paşa’da Batılılaşma, İslamcılık ve Milliyetçilik (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloj;
M. Cengiz Yıldız, "Osmanlı'nın Son Dönemindeki Üç Düşünce Akımının Sosyolojik Analizi: Batılılaşma, İslamcılık ve Milliyetçilik", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 7, 1995.
M. Cengiz Yıldız, "Said Halim Paşa'da Üç Tarz-ı Siyaset: Batılılaşma, İslamcılık ve Milliyetçlik", TYB Akademi Dergisi, Sayı: 3, Eylül 2011.

Kaynakça

^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2018.
^ ^a ^b Çelebi, Mevlüt (1 Kasım 2022). "İtalya'da Ermeni Terörü: İtalya basınında Sait Halim Paşa suikasti". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. ss. 476, 477. 7 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi27 Mart 2023.
^ Çelebi, Mevlüt (1 Kasım 2022). "İtalya'da Ermeni Terörü: İtalya basınında Sait Halim Paşa suikasti". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. ss. 477, 478. 7 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi27 Mart 2023.
^ Şimşir, Bilal (2000). Şehit Diplomatlarımız (1973-1994) (2015 bas.). Ankara: Bilgi Yayınevi. ISBN 975-494-924-7.
^ İbnülemin Mahmut Kemal İnal, “Mehmed Said Halim Paşa”, Son Sadrazamlar IV, Dergȃh Yayınları, İstanbul 1982, s.1893-1932; M. Hanefi Bostan, “Said Halim Paşa (1864- 1921)”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 35. Cilt, s.557-560.
^ Tekil, Süleyman. Galatasaray Tarihi, 1905-1985, sf (17). İstanbul: Galatasaray Spor Kulübü, 1986.

Dış bağlantılar

Said Halim Paşa (kitapçık)
http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=350557&idno2=c350388#219 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Siyasi görevi
Önce gelen: Mahmud Şevket Paşa	Osmanlı Sadrazamı 12 Haziran 1913 - 3 Şubat 1917	Sonra gelen: Talat Paşa

[1] "Arşivlenmiş kopya". 19 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2018.

[:0-2] Çelebi, Mevlüt (1 Kasım 2022). "İtalya'da Ermeni Terörü: İtalya basınında Sait Halim Paşa suikasti". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. ss. 476, 477. 7 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi27 Mart 2023.

[3] Çelebi, Mevlüt (1 Kasım 2022). "İtalya'da Ermeni Terörü: İtalya basınında Sait Halim Paşa suikasti". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. ss. 477, 478. 7 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi27 Mart 2023.

[4] Şimşir, Bilal (2000). Şehit Diplomatlarımız (1973-1994) (2015 bas.). Ankara: Bilgi Yayınevi. ISBN 975-494-924-7.

[5] İbnülemin Mahmut Kemal İnal, “Mehmed Said Halim Paşa”, Son Sadrazamlar IV, Dergȃh Yayınları, İstanbul 1982, s.1893-1932; M. Hanefi Bostan, “Said Halim Paşa (1864- 1921)”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 35. Cilt, s.557-560.

[6] Tekil, Süleyman. Galatasaray Tarihi, 1905-1985, sf (17). İstanbul: Galatasaray Spor Kulübü, 1986.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

g t d V. Mehmed dönemi (1909-1918)
Dönem sadrazamları	Hüseyin Hilmi Paşa (1909) Ahmed Tevfik Paşa (1909) Hüseyin Hilmi Paşa (1909-1910) İbrahim Hakkı Paşa (1910-1911) Mehmed Said Paşa (1911-1912) Ahmed Muhtar Paşa (1912) Kâmil Paşa (1912-1913) Mahmud Şevket Paşa (1913) Said Halim Paşa (1913-1917) Talat Paşa (1917-1918) Ahmed İzzet Paşa (1918) Ahmed Tevfik Paşa (1918-1919)
Dönem şeyhülislamları	Mehmed Ziyaeddin Efendi (1909) Mehmed Sahib Efendi (1909) Çelebizade Hüseyin Hüsnü Efendi (1910) Musa Kazım Efendi (1910-1911) Abdurrahman Nesip Efendi (1911-1912) Mehmed Cemaleddin Efendi (1912-1913) Mehmed Esad Efendi (1913-1914) Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi (1914-1916) Musa Kazım Efendi (1916-1918) Ömer Hulusi Efendi (1918)
İç gelişmeler ve isyanlar	Bâb-ı Âli Baskını Ermeni olayları Arap Ayaklanması
Dış gelişmeler ve savaşlar	Trablusgarp Savaşı Uşi Antlaşması Balkan Savaşları Londra Antlaşması I. Dünya Savaşı Ermeni Kırımı