Valensiya
| Valensiya València / Valencia | |
|---|---|
.svg) Bayrak  Arma | |
.svg)  Valensiya Valencia'nin İspanya'daki konumu | |
| Ülke |  İspanya |
| İl | Valensiya ili |
| Özerk Topluluk | .svg){kind=small} Valensiya |
| Comarca | Valensiya |
| Kuruluş | MÖ 138 |
| Alt idari birimler | Liste
|
| İdare | |
| • Belediye başkanı | María José Catalá (Partido Popular) |
| Yüzölçümü | |
| • Şehir | 134,65 km² |
| Rakım | 15 m |
| Nüfus (2024) | |
| • Şehir | 824.340 |
| • Metropol | 2,710,808 [1] |
| Zaman dilimi | UTC+01.00 (OAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+02.00 (OAYS) |
| Posta kodu | 46000-46080 |
| Alan kodu | (+34) 96 |
Valensiya, resmî adıyla València,[2] (İspanyolca: Valencia; Katalanca: València), İspanya'da Valensiya Özerk Bölgesi'nin (Katalanca: Comunitat Valenciana veya País Valencià; İngilizce: Valencian Community) ve Valensiya ilinin (Katalanca: Província de València) başkentidir. İber Yarımadası'nın doğu sahilinde, Akdeniz'in Valensiya Körfezi'nde, Turia Nehri kıyısında, Albufera lagününün kuzeyinde yer alan [3] Valensiya, İspanya'nın Madrid ve Barselona'dan sonra en büyük 3.şehridir. Şehir, Küreselleşme ve Dünya Şehirleri Araştırma Ağı (GAWC) tarafından Gamma+ düzeyinde bir küresel şehir olarak sıralanmaktadır.[4]
Köklü tarihi ve kültürü, kendine ait Valensiyaca dili, UNESCO dünya mirası İpek Loncası gibi birçok korunmuş binası ile İspanya'nın ve Avrupa'nın en büyük eski şehir merkezlerinden biri ve aynı zamanda Ciutat de les Arts i les Ciències gibi bir modern yüzü, 10 kilometreye yakın Turia bahçeleri, turunç ve dev kauçuk ağaçları ile yeşil şehir merkezi, 1200 yıldır ekilen pirinç tarlaları, Albufera tabiat parkı ve Paella'sı, Avrupa'nın en büyük Narenciye üreticisi olarak meyve bahçeleri ve Akdeniz klasiği zeytinlikleri, uzun kum sahilleri, tarih boyunca Akdeniz'in en önemlilerinden biri olan limanı, UNESCO tarafından somut olmayan kültürel miras ilan edilen Falles Festivali ve The Tribunal de Las Aguas "su" mahkemesi gibi kendine özgü birçok kadim geleneği ile Valensiya, hem yerli hem yabancılar için önemli bir turizm ve ticaret destinasyonudur. Şehir, 2022 yılında yaşam kalitesi ve uygun fiyat gibi kriterlere göre expatlar (kendi ülkesi dışında ikamet eden gurbetçiler) için dünyanın en iyi destinasyonu seçilmiştir.[5][6]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]İspanya'nın en eski şehirlerinden biri olan Valensiya, Romalılar tarafından kurulmuş ve birçok farklı kültüre ev sahipliği yapmıştır. Bölgedeki Romalılar, Vizigotlar, Berberiler, Endülüs Arapları, Morolar, Aragonlar, Cenovalılar, Bourbonların varlığı şehri ekonomik ve kültürel olarak zenginleştirmiştir.
Özet
[değiştir | kaynağı değiştir]Valensiya, MÖ 138 yılında bir Roma kolonisi olarak kuruldu, ardından Vizigot Krallığı'nın bir parçası oldu. Şehir 8. yüzyılda Endülüs Emevileri'nin eline geçti, aralıklarla 5 yüzyıl boyunca müslüman arapların yönetiminde kaldı ve bu dönemde önemli bir tarımsal üretim, ticaret ve kültür merkezi haline geldi. Aragonlu Hristiyanların 1238 yılında şehri fethetmesiyle birlikte şehir, Valensiya Krallığı'nın başkenti oldu, bölgeden büyük bir müslüman göçü yaşandı. 14.yüzyılda Kara Veba ile önemli derecede azalan şehrin nüfusu, 15.yüzyılda ipek üretimi ve ticaret sayesinde tekrar hızla arttı ve yüzyılın sonunda Avrupa'nın en büyük şehirlerinden biri haline geldi. Ancak 15.yüzyılın sonunda İspanya'da yaşayan yahudilerin kovulması, Amerikan Kolonizasyonu'nun başlaması, 16. yüzyıl boyunca Berberi korsanlığı'nın yarattığı güvensizlik ve 17.yüzyılın başında Moriskoların kovulmasıyla ciddi bir ekonomi ve nüfus kaybı yaşadı. Şehir 18. yüzyılda tekrar toparlanarak önemli bir ipek ve seramik üretim merkezi haline geldi. 19.yüzyılı İspanya'ya paralel olarak istilalar, savaşlar, ihtilaller ve siyasi kavgalar ile geçirien şehirde, 20.yüzyılın başlarında ipek üretiminin önemi azalsa sanayileşme gerçekleşti; seramik, deri, kereste, metal ve özellikle şarap, pirinç ve narenciye ihracatı yükseldi. İspanya İç Savaşı sırasında şehir bir dönem Cumhuriyetçi İspanyol Hükûmetinin geçici başkenti oldu, bu dönemde defalarca bombalandı.[7] Savaş sonrası yıllarda, Franco İspanya'sında sert bir ideolojik ve kültürel baskı dönemi geçirdi. 1957 yılı Ekim'inde Gran Riada de Valencia [8] (sel felaketini) yaşadı; bölge 67 yıl sonra 2024'te ve yine bir Ekim ayında bir kez daha 2024 "Dana" sel felaketini yaşayacaktı. Sel felaketi sonrası büyük kentsel projeler ve altyapı yatırımları ile şehirde hızlı bir nüfus artışı yaşandı. İspanya'da demokrasinin tekrar tesis edilmesi ile şehir 1982'de eski Valensiya Krallığı topraklarında kurulan Valensiya Özerk Bölgesi'nin başkenti oldu. [9] Kamusal düzenlemeler ve eski şehir merkezinin yenilenmesi ile, kentin yaşanabilirliğini arttı ve turizm hızla büyüdü, böylece Valensiya zenginleşerek ve gelişerek günümüzde İspanya'nın hem kültürel, hem turistik hem de ekonomik açıdan en önemli şehirlerinden biri haline geldi.
İsim etimolojisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehrin Latince adı Valentia (IPA: [waˈlɛntɪ.a]) olup, Romalıların savaştan sonra eski Romalı askerlerin cesaretini takdir etme uygulamasından kaynaklı "güç" veya "cesaret" anlamına gelmektedir. İber yarımadası'nda ve Valensiya bölgesinde, 5 yüzyılı aşan Arap Endülüs ve Belensiye Emirliği yönetimi sırasında, klasik Arapça'da "v" harifinin bulunmaması nedeniyle (ki bu durum günümüzde İspanyolca'da kelimelerdeki "v" harfinin okunuşu da etkilemiştir), Balansiya (Arapça: بلنسية) adaptasyonu kullanıldı.
Roma, Vizigotlar ve 5 yüzyıl Müslüman Hakimiyeti
[değiştir | kaynağı değiştir]
Valensiya, Romalılar tarafından MÖ 138 civarında Valentia Edetanorum adıyla kurulmuştur. Roma İmparatorluğu yönetiminin sona ermesinden sonra şehirde Katolik Kilisesi etkili hâle gelmiş, ardından Cermenlerin (özellikle Süevler, Vandallar, Alanlar ve Vizigotlar) istilaları başlamıştır.
546–711 yılları arasında Vizigot Krallığı’nın bir parçası olan Valensiya, MS. 714 yılı civarında Endülüs Emevileri eline geçti. Önceleri Kurtuba Emirliği'ne bağlı, sonrasında ise 11.yüzyıl ile birlikte Belensiye Emirliği (Katalanca: L'emirat de Balànsiya; İspanyolca: Taifa de València) olarak, 5 yüzyıl boyunca müslüman arapların yönetiminde kaldı.
Tarıma elverişli alanları nedeniyle İber yarımadası'na gelen arapların ilgisini çeken coğrafyası ile şehir, arapların getirdiği yeni sulama sistemlerinin ve ekim tekniklerinin kullanılmaya başlanmasıyla önemli bir tarımsal üretim, ticaret ve kültür merkezi haline geldi. Yüzyıllarca şehrin ekonomisinde ve kültüründe önemli yer tutan pirinç, bölgede ilk kez bu dönemde yetiştirilmeye başlandı. Arapça adaptasyonla "Balansiya" (Arapça: بلنسية) ismi uzun süre şehir ve çevresindeki bölgeye verilen bir ad oldu.
El Cid, Reconquista ve Hristiyan Hakimiyeti
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hristiyan krallıkların İber Yarımadası'nı müslüman araplardan geri almak için savaştığı Reconquista döneminde bir kırılma noktası kabul edilen 1085'teki Toledo'nun Kastilya tarafından fethinden kısa bir süre sonra, Rodrigo Díaz de Vivar (El Cid Campeador) 1094'te Valensiya'yı fethetti ve bu başarı Reconquista tarihinde bir diğer kritik askeri zafer olarak yerini aldı. El Cid döneminde şehir kısa süreliğine (1094-1102) Principat de València ismiyle bağımsız bir prenslik oldu. [10] El Cid bu açıdan şehrin tarihinde, literatüründe ve kültüründe önemli yer tutan bir figürdür.
El Cid'in ölümünün ardından şehir tekrar müslüman Murâbıtlar (İngilizce: Almoravid Dynasty) ve daha sonra Muvahhidler (İngilizce: Almohad Caliphate) yönetimine girdi ve El Cid'den yaklaşık 150 sene sonra 1238'de, Hristiyanlık adına Aragon Kralı I. James (Katalanca: Jaume I veya Jaume el Conqueridor) tarafından fethedildi ve günümüzdeki özerk bölgenin de temellerini oluşturacak olan Valensiya Krallığı (Katalanca: Regne de València) kuruldu. I.James ele geçirilen toprakları Llibre del Repartiment (Dağıtım Kitabı) ile kendisine yardım eden soylular arasında pay etti ve şehire özel sonraki 4 yüzyıl boyunca yürürlükte kalacak Furs (İspanyolca: Fueros de Valencia) yasalarını yürürlüğe koydu. Hristiyan fethinin ardından, yaklaşık 50 bin müslüman (Müdeccenler, İspanyolca: Mudéjar) bölgeden ayrılmak zorunda kaldı ve geri kalanlar Hristiyanlığa geçmeye zorlandı bunlara Moriskolar denildi (Katalanca, İspanyolca, İngilizce: Morisco, Arapça: الموريسكيون (al-Mūrīskiyyūn), Reconquista sonrası Hristiyanlığa geçerek İspanya'da kalmaya devam eden müslümanlar). Valensiya'daki Yahudiler de kendilerine ait bir mahalleye (Judería, günümüzde Plaça de Reina'nın Turia tarafındaki Calle Del Mar caddesi etrafına) yerleştirildiler; 1391'de Sevilla'da başlayan ve tüm ülkeye yayılan 1391 katliamı (pogrom) sonucu Valensiya da dahil birçok Yahudi öldürüldü veya Hristiyanlığa geçmeye zorlandı.[11] Hristiyanların bu baskı dönemi uzun yıllar sürecek, 1492'deki Elhamra Kararnamesi ile Yahudiler (O dönem Osmanlı İmparatorluğu'na da göç eden Sefarad Yahudileri de bunların arasındadır.) ve 1609'da Moriskolar toplu halde İspanya dışına sürülecekti. Günümüzde, Elhamra kararnamesinden 500 yıl sonra İspanya hükümeti, sürülen Yahudilerin torunlarına vatandaşlık teklif etmiştir.[12]
İpek Üretimi ve Altın Çağ
[değiştir | kaynağı değiştir]
14. yüzyılda şehir Avrupa'yı kasıp kavuran Kara Veba salgınıyla nüfusunun önemli kısmını kaybetti. 14.yüzyılın sonlarında Cenovalılar, bölgede ipek üretimini ve bunun için dut yetiştiriciliğini geliştirdiler ve bu şehrin ekonomisinde bir dönüm noktası oldu, ipek ve tekstil kaynaklı ticaret canlandı.[13] Artan ticaret finans alanında da gelişmeleri tetikledi, 1407'de Taula de Canvis i Depòsits de la Ciutat de València (Döviz Masası/Bankası) adıyla belediye bankası kuruldu, Valensiya'da batı ekonomisindeki ilk bono kullanıldı, Valensiya bankerleri Amerika Kolonizasyonu için seyahatleri finanse eder konuma geldi, 1492'de LLotja de la Seda (İpek Loncası/Borsası) kuruldu. Böylece Valensiya 15. yüzyıl itibariyle, Akdeniz kıyıları boyunca en büyük ve en önemli ticaret merkezi haline geldi. Valensiya'nin "Altın Çağ"ı (Katalanca: Segle d'or Valencià) olarak anılan bu dönemde şehir hem ticârî, hem de kültürel alanda büyük gelişme gösterdi. Bu dönemde Unesco listesinde yer alan ve günümüzde hala önemli resmi törenlerde kullanılan İpek Loncası/Borsası binasının yanısıra Serranos Kuleleri ve Micalet Kulesi gibi yapılar inşa edildi. Joanot Martorell (Tirant lo Blanch yazarı, Katalan başyapıt ve Avrupa'da ilk modern roman, kitabın kahramanı Bretonya'lı bir şövalye olan Tirant'ın Türklere karşı savaşlarını da içeren, Avrupa'da başından geçen bir dizi macerayı anlatmaktadır.), Ausias March (Valensiya-Gandia'lı şair ve şövalye, mezarı Valensiya Katedrali'nde bulunmaktadır), Joan Roís de Corella (Valensiyalı Katalanca dilinde yazar), Isabel de Villena (Vita Christi - İsa'nın Hayatı yazarı Valensiyalı rahibe, Katalanca dilinde ilk kadın yazar), Jordi de Sant Jordi (Valensiya'lı yazar ve şövalye) and Jaume Roig (Espill - Ayna yazarı Valensiya'lı doktor) gibi sanatkarlar bu döneme damgalarını vurdular.
Yahudi ve Müslümanların sürülmesi, ekonominin zayıflaması
[değiştir | kaynağı değiştir]
15.yüzyılın sonunda Elhamra kararnamesi ile İspanya'da yaşayan yahudilerin kovulması şehir ekonomisini olumsuz etkiledi. 1516'da Aragon Kralı II. Fernando'nun ölümü üzerine, Kastilya-Aragon tacının V.Karl (Şarlken) 'e bağlanması şehirde karışıklıklara yol açtı ve 1519–1523 yıllarında zanaatkâr loncalarının (Germanies), V.Karl yönetimine karşı çıkardığı anti-feodalist / anti-monarşist Agermanat Ayaklanması (Katalanca: Revolta de les Germanies, İngilizce: Revolt of the Brotherhoods) şehirde büyük yıkıma yol açtı. Karışıklıklar sırasında bölgedeki geri kalan müslümanlar, Müdeccenler, feodallerin ucuz iş gücü görevini gördüğü ve bu nedenle feodal yapının nedeni oldukları iddasıyla saldırıların odağında yer aldılar ve Hristiyanlığa geçmeleri şart tutuldu. Ayaklanma, merkezi hükümet desteği ile bastırılsa da bölgedeki müslüman nüfusu, tamamen sürgün edilene dek bir yüzyıl daha bölgede kalmaya devam edecek Morisko'lara dönüştü. 16. yüzyılda Amerikan Kolonileri nedeniyle Atlas Okyanusu'nun küresel ticarette Akdeniz'e rakip olarak ortaya çıkması, Berberi korsanların saldırıları ekonomiyi zayıflattı. 1609'da Moriskoların sürgünü sonucu Valensiya nüfusunun yaklaşık üçte biri ülkeyi terk etti; bu olay zaten zayıflayan şehir ekonomisini ciddi şekilde sarstı. İspanya Veraset Savaşı (1702–1709) sırasında Valensiya, Bourbon İspanya'sının ilk kralı V. Felipe'ye karşı Habsburg Avusturya Arşidükü Charles’ı destekledi. Ancak 1707'de Almansa Muharebesi'ni kazanan V. Felipe şehrin Valensiya Krallığı'ndan beri süre gelen ayrıcalıklı Valensiya Furs yasaları'nı kaldırdı.
Toparlanma, Fransız İhtilali ve İstilasının etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]
18. yüzyılda ipek ve seramik üretimi ile ekonomi yeniden canlandı. Avrupa Aydınlanma Çağı’nda Gregorio Mayans (tarihçi, dilbilimci, yazar) ve Francisco Pérez Bayer (filolog, hukukçu ve yazar) gibi Valensiya'lı düşünürler ön plana çıktı. Napolyon Savaşları’nın bir parçası olarak İspanya Bağımsızlık Savaşı (Yarımada Savaşı) sırasında (1808–1814) Valensiya halkı, Fransız ordusuna karşı direniş gösterdi ama bölgedeki Fransız hakimiyetine engel olamadı. Fransız ihtilalini ithal etme amacı güden bu dönemde, İspanya genelinde kilise, hukuk ve sosyal düzenlemelerde ciddi değişiklikler yaşandı. Napolyon'un en büyük kardeşi José Bonaparte'ın (I.Jose) 1808-1813 arasındaki İspanya krallığı döneminde kısa bir süreliğine Fransa'ya bağlı İspanya Krallığı'nın başkenti oldu. 1814'te VII. Fernando tahta döndü ve Fransız istilası sırasında getirilen 1812 Anayasası'nı feshetti. 19. yüzyıl boyunca şehirde liberalizm ve cumhuriyetçilik akımları güç kazandı. 1865'te şehrin valisi Ciril Amorós i Pastor şehri genişletmek ve daha fazla iş imkanı yaratmak için Valensiya şehir surlarının yıkımı kararını verdi ve yıkıma başlandı; 1868 İhtilali (İspanyolca: la Gloriosa veya la Septembrina) sonrasında yıkım süreci tamamlandı. 1873'te şehir, kısa ömürlü Valensiya Kantonu'nun başkenti oldu. 19. yüzyılın sonlarında oy hakkının yürürlüğe girmesiyle siyasal yapı değişti; Vicente Blasco Ibáñez (Valensiyalı Gazateci, Yazar, Politikacı. La Malva Rosa semtindeki evi Casa-Museo de Blasco Ibáñez müzeleştirilmiştir.) önderliğinde cumhuriyetçi hareketler güçlenirken, muhafazakâr kesimler Katolik Birliği ve gelenekçi akımlar (Valensiya Nova) etrafında toplandı.
20.yüzyıl: Art Nouveau ve Sanayileşme
[değiştir | kaynağı değiştir]20. yüzyılın başlarında Valensiya sanayileşmiş bir şehir hâline gelmişti, İspanya'nın 3.büyük şehri konumundaydı. İpekçilik sektörü kaybolmaya yüz tutsa da seramik, deri, kereste, metal ve tarımsal üretim yaygındı, özellikle şarap, pirinç ve narenciye ihracatı yüksekti. Önceleri piyasaya küçük işletmeler hâkimken, sanayideki makineleşme ile birlikte daha büyük şirketler kurulmaya başlandı, Banc de València (Valensiya Bankası) kuruldu. Art Nouveau stilinde diyazn edilen Estació del Nord tren istasyonu, Mercat Central ve Mercat Colón pazar yerleri bu dönemin başarılı mimari yapılarındandır ve bunu Plaça de l'Ajuntament (Belediye Meydanı)'deki günümüzün bir çok ikonik binasının yapımı takip etmiştir.
.jpg)
Şehirdeki tarım ve sanayi alanındaki gelişim, düzenlenen bölgesel fuarlarda ve özellikle 1909 yılında La Albereda yanında Palau de l'Exposició 'da düzenlenen, ve günümüzde Valensiya'yı düyaya açan fuar olarak tanımlanan La Exposición Regional Valenciana de 1909 (Valensiya Bölgesel Fuarı) ile dünya iş çevrelerinde ses getirdi, şehre olan yabancı ilgisi ve uluslararası ticaret hızla arttı.[14]
Ancak başlayan I. Dünya Savaşı (1914–1918) Valensiya ticaret ve ekonomisini büyük ölçüde etkileyerek, narenciye ihracatının çökmesine neden oldu. Savaş sonrası 1920'lerin ekonomik patlama döneminde, İspanya'da merkezi Primo de Rivera diktatörlüğü vardı, ancak Valensiya'da sendikalar ve işçi sınıfının gücü ve hakimiyeti devam etti. Ardından tüm dünya ile birlikte Büyük Buhran dönemi geldi, işsizlik ve sosyal çatışma arttı. İkinci İspanya Cumhuriyeti dönemi (1931–1939) ve özellikle de 1933 seçimleri ile birlikte İspanya genelinde Muhafazakârların / Milliyetçilerin güç kazanmasına tepki olarak cumhuriyetçilik ve demokratik katılım ve böylece şehirde politik kutuplaşma hızla arttı. Ülke genelinde de yaşanan bu kutuplaşma ve ekonomik kriz ülkeyi ve Valensiya'yı İspanya İç Savaşı'na götürecekti.
İç Savaş ve Franco Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]
_retrato.png)
İspanya İç Savaşı sırasında (1936-1939), Madrid'in Franco yanlısı kuvvetlerinin sürekli saldırıları ile kuşatma altında olması, Cumhuriyet'in başkentinin Valensiya'ya taşınmasına karar verilmesine neden oldu ve 6 Kasım 1936'da Valensiya, resmi olarak Cumhuriyetçi İspanya'nın geçici başkenti oldu. Bu dönemde Las Meninas dahil birçok sanat eseri de Madrid'ten Valensiya'ya getirilerek savaştan korunması amaçlandı.[15] Şehir, Cumhuriyetçi hükümete 31 Ekim 1937'de Barselona'ya taşınana kadar ev sahipliği yaptı. İç savaş sırasında Valensiya, Faşist İtalyan hava kuvvetleri ve Nazi Almanyası’nın desteğini alan Franco kuvvetleri tarafından hem hava hem de denizden yoğun bombardımanlara maruz kaldı. Savaşın sonu itibarıyla şehir 442 bombardıman yaşamış, resmi kayıtlara göre 2.831 kişi hayatını kaybetmiş ve 847 kişi yaralanmıştır; ancak gerçek can kaybı sayısının daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Şehir 30 Mart 1939'da Frankoist Milliyetçi İspanyol birliklerine teslim olmuştur.[16]
Savaş sonrası yıllarda, Franco diktatörlüğü dönemi (Franco İspanya'sı), Valensiyalılar için zorlu bir dönem olmuştur. Bu dönemde Valensiya dilinin (Valenciano) konuşulması veya öğretilmesi yasaklanmıştı. Günümüzde ise bunun tam tersine, Valensiya bölgesindeki tüm öğrenciler ve kamu hizmeti veren birçok meslek grubu için için bu dili öğrenmek zorunludur. Franco rejimi, siyasi partileri yasaklamış ve Katolik Kilisesi’nin onayıyla yürütülen merkeziyetçi, sert bir ideolojik ve kültürel baskı dönemi başlatmıştır. Bu dönemde önde gelen Valensiyalı aydınlardan bazıları, örneğin Juan Peset idam edilmiş (Doktor, politikacı ve Valensiya Üniversitesi eski rektörü, Valensiya'da anısına kurulmuş Hospital Universitari Doctor Peset hastanesi bulunmaktadır.[17]); Josep Renau Berenguer (ressam, Valensiya Üniversitesi öğretim üyesi, İspanya komunist hareketi öncülerinden, Unió d'Escriptors i Artistes Proletaris kurucusu) ve Max Aub (yazar, şair, oyun yazarı, iç savaş sırasında cumhuriyetçilerin kültürel ateşesi) gibi birçok entelektüel ise sürgüne gönderilmiştir. Günümüzde İspanya'daki ayrılıkçılık hareketlerinin temelinde de bu merkeziyetçi baskı döneminin etkisi olduğu söylenebilir.
Bununla birlikte 1943 yılında Franco, İspanya’da uluslararası fuarların düzenlenmesi konusunda önemli ticaret limanları Valensiya ve Barselona şehirlerine ayrıcalık vermiştir. Bu iki şehir, bu ayrıcalık 1979 yılında Adolfo Suárez hükümeti tarafından kaldırılıncaya kadar, otuz yılı aşkın bir süre boyunca İspanya'daki uluslararası fuar düzenleme tekelini elinde bulundurmuştur.
1957 ve 2024 Sel Felaketleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
1957 yılı Ekim'inde şehrin içinden geçen ana nehir Turia Nehri’nin taşması (Gran Riada de Valencia) [8] sonucu 81 kişi yaşamını yitirmiş, şehir merkezi sular altında kalmış ve şehirde büyük maddi hasar meydana gelmiştir. Bu sel felaketinin ardından Valensiya’nın yeniden düzenlenmesi için kapsamlı bir şehir planlama çalışması başlatılmış, nehrin yeni bir yatağa yönlendirilmesiyle eski yatağın bulunduğu alan günümüzde kentin başlıca yeşil alanlarından biri "Turia Bahçeleri" (Katalanca: Jardí del Túria) hâline gelmiştir. Bölge 67 yıl sonra 2024'te ve yine bir Ekim ayında bu sefer Turia Nehrinin yönlendirildiği nehir kolu ve kanalların aşırı yağış ile taşması sonucu bir kez daha 2024 sel felaketini (Dana) yaşamış, bu sefer şehir banliyöleri hasar görmüş ve 227 can kaybı yaşamıştır. Sel sonrası 1960'lı yılların başlarında büyük kentsel projeler ile altyapı yatırımlarının sağladığı iş olanakları, limanı sayesinde ekonomi toparlanmaya başlamış ve buna bağlı yoğun göçle birlikte hızlı bir nüfus artışı yaşamıştır.
Demokrasi Sonrası ve Günümüz
[değiştir | kaynağı değiştir]
Franco sonrası, İspanya’da demokrasinin yeniden tesis edilmesiyle birlikte, eski Valensiya Krallığı topraklarında yeni bir özerk bölge olan Valensiya Topluluğu (Katalanca: Comunitat Valenciana) kurulmuştur. 1982 tarihli Valensiya Özerklik Statüsü ile Valensiya Topluluğu'nun başkenti olarak belirlenmiştir.[9] Bu dönemde şehir, kültürel gelişim açısından büyük bir canlanma yaşamıştır. Palau de la Música, Palacio de Congresos, Valensiya metrosu, Ciutat de les Arts i les Ciències (Bilim ve Sanat Şehri), Museo Valenciano de la Ilustración y la Modernidad (Aydınlanma ve Modernlik Müzesi) ve Institut Valencià d'Art Modern (Modern Sanatlar Enstitüsü) yapıları ve bu simgesel kurumlarda düzenlenen sergiler ve etkinlikler bu dönemdeki kültürel atılımın örnekleridir. Uluslararası üne sahip mühendis, mimar ve heykeltıraş Santiago Calatrava ile mimar Félix Candela'nın eserleri, Valensiya'nın dünya çapındaki tanınırlığına önemli katkı sağlamıştır. 1983 yılında Francisco Franco’nun Plaza del Caudillo’daki heykeli yıkılmış ve meydanın adı Plaça de l'Ajuntament (Belediye Meydanı) olarak değiştirilmiştir. La Paz y la Concordancia (Barış ve Uyum) heykeli Plaza de la Reina'ya (Kraliyet Meydanı) dikilmiş ve terörizm kurbanlarına adanmıştır.
Kamusal düzenlemeler ve Ciutat Vella şehir merkezi bölgesinin yenilenmesi, kentin yaşanabilirliğini arttırmış ve şehirde turizmin ve inşaat sektörünün hızla büyümesine katkı sağlamıştır. Böylece Valensiya zenginleşerek ve gelişerek günümüzde İspanya'nın hem kültürel, hem turistik hem de ekonomik açıdan en önemli şehirlerinden biri haline gelmiştir.
Coğrafi konum ve Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]
Valensiya, İber Yarımadası’nın doğu kıyısında ve Akdeniz’in batı kesiminde, Valensiya Körfezi’ne bakan bir konumda yer almaktadır. Şehir, Turia Nehri’nin aşağı kesiminde oluşan taşkın ovasında biriken verimli alüvyon toprakları üzerinde kurulmuştur.
Romalılar tarafından MÖ 138 yılında kurulduğunda, yerleşim Turia Nehri’nin alüvyon ovasında, denizden birkaç kilometre içeride bulunuyordu. Tarihi şehir merkezi (İngilizce: Old Town), yaklaşık 169 hektar/420 dönümlük alanıyla İspanya'nın ve Avrupa'nın en büyüklerinden biridir.
Şehir merkezinde Malvarossa, Patacona, Cabanyal, Arenas, Pinedo plajları; güneyde El Saler, kuzeyde Port Sa Platja plajları bulunmaktadır.
Valensiya, İspanya'nın Akdeniz'deki Mallorca, İbiza, Minorka, Cabrera ve Formentera adalarına (Balear Adaları) en yakın şehir konumundadır; Valensiya limanından ve şehrin güneyindeki Gandia'dan bu adalara karşılıklı feribot seferleri mevcuttur.
Albufera Lagünü ve Doğal Tabiat Parkı
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Şehir merkezinin yaklaşık 12 kilometre güneyinde yer alan Albufera Lagünü/Gölü, başlangıçta bir tuz gölü iken denizle olan bağlantısının kesilmesi sonucu zamanla bir tatlı su gölüne dönüşmüş ve giderek küçülmüştür. Göl ve çevresi, pirinç tarlalarıyla yapılan sulu tarımın yanı sıra avcılık ve balıkçılık faaliyetleri için de kullanılmaktadır. 1911 yılında Valensiya Belediye Meclisi, gölü İspanya Kraliyet Hazinesi’nden 1.072.980 peseta karşılığında satın almıştır. Bugün göl, 21.120 hektarlık (52.200 dönüm) bir alanı kapsayan Albufera Doğal Tabiat Parkı'nın (Parc Natural de l’Albufera) ana bölümünü oluşturmaktadır.[3] Kültürel, tarihî ve ekolojik değeri nedeniyle 1976 yılında doğal tabiat parkı ilan edilmiştir. Parkın içerisinde kuş gözlem evi, yapay göletler, kayıkla geçilebilir pirinç tarlası sulama kanalları, botanik yürüyüş yolları, bisiklet parkurları, mesire yerleri, piknik alanları, deniz sahilleri bulunmakta; sahilde su sporları aktiviteleri, gölde gün batımı tekne turları düzenlenmektedir.[18] Gölün batısındaki tarihi Silla şehrinde ve gölün güneyindeki El Palmar başta olmak üzere gölün çevresindeki köylerde; pirinç tarlaları sulama kanallarında tekne turları, Valensiya'ya özgü "Baracca" adı verilen ziyaret edilebilir pirinç tarlası evleri, pirinç üretim/depolama tesisleri ve geleneksel Paella restaurantları bulunmaktadır.
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir],_vest%C3%ADbul.jpg)
Valensiya şehrinin bazı önemli İspanya şehirlerine uzaklıkları şu şekildedir: Madrid (İspanya'nın ve Madrid topluluğunun başkenti): 360 km, Barselona: (Katalonya başkenti) 349 km, Toledo (Kastilya La Mancha başkenti) 350 km, Murcia (Murcia başkenti) 217 km, Zaragoza (Aragon başkenti) 315 km, Palma de Mallorca (Balear adaları başkenti) deniz yoluyla 355 km, Logroño (La Rioja başkenti) 479 km, Pamplona (Navarra Başkenti) 487 km , Mérida (Extremadura başkenti) 517 km, Valladolid (Kastilya ve Leon başkenti) 566 km, Bilbao (Baskonya) : 612 km, Málaga: 613 km, Sevilla: (Endülüs başkenti) 656 km, Santander (Cantabria başkenti) 712 km, Oviedo (Asturias başkenti) 808 km Santiago de Compostela:(Galiçya başkenti) 960 km, Las Palmas (Kanarya adaları başkenti) 2066 km.
Şehrin 1933 yılından bu yana kullanımda olan, uluslarası birçok ülkeye direkt uçuşu bulunan havalimanı, Valensiya Havalimanı'dır (Katalanca: Aeroport de València, Uluslarası havaalanı kodu: VLC). Havaalanı şehir merkezinden 9 km uzakta, Manises semtindedir. 2011 yılından bu yana THY 'nin İstanbul'dan Valensiya'ya direkt uçuşu bulunmaktadır.[19]
Şehrin 1852 yılında inşa edilen, tarihi ve halen kullanılmakta olan banliyo tren istasyonu Estacio del Nord; ve Madrid, Barselona, Sevilla gibi şehirlere yüksek hızlı tren hatlarını barındıran yeni tren istasyonu ise Estació de València - Joaquim Sorolla tren istasyonudur.
Şehirde ayrıca 1970 yılından bu yana faaliyette olan, birçok orta ve uzun mesafe hattı bulunan Valensiya Otobüs Terminali (Katalanca: L'Estació d'Autobusos de València) bulunmaktadır.
1988 yılından bu yana hizmette olan, şehir merkezi, banliyöler ve Valensiya Havalimanı'na da direkt erişim sağlayan metro ağı ise Valensiya Metrosu'dur (Katalanca: Metro Valencia).
Şehir yükseltisiz yapısı ile bisiklet kullanımı için çok elverişlidir, ve şehir merkezi ve banliyölerde birçok ayrılmış bisiklet yolu ve ayrıca bisiklet trafiğine açık bir çok cadde vardır. 2010 yılından bu yana faaliyette olan Valenbisi şehir belediyesine ait halka açık bisiklet hizmetidir.
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Valensiya'da Akdeniz iklimi hakimdir.
 Valensiya iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 25,8 | 29,0 | 33,2 | 33,5 | 42,0 | 38,2 | 41,8 | 43,0 | 38,4 | 35,6 | 32,0 | 25,2 | 43,0 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 16,4 | 17,1 | 19,3 | 20,8 | 23,4 | 27,1 | 29,7 | 30,2 | 27,9 | 24,3 | 19,8 | 17,0 | 22,8 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 11,9 | 12,7 | 14,6 | 16,2 | 19,0 | 22,9 | 25,6 | 26,1 | 23,5 | 19,7 | 15,3 | 12,6 | 18,3 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 7,1 | 7,8 | 9,7 | 11,5 | 14,6 | 18,6 | 21,5 | 21,9 | 19,1 | 15,2 | 10,8 | 8,1 | 13,8 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −2,6 | −1,2 | 1,2 | 3,0 | 6,0 | 10,6 | 16,0 | 16,2 | 11,6 | 6,3 | 1,6 | −0,3 | −2,6 |
| Ortalama yağış (mm) | 37 | 36 | 33 | 38 | 39 | 22 | 8 | 20 | 70 | 77 | 47 | 48 | 475 |
| Kaynak: İspanyol Devlet Meteoroloji Enstitüsü[20] | |||||||||||||
Demografi
[değiştir | kaynağı değiştir]Valensiya belediye sınırları içinde nüfus 2024 (census) itibarıyla 824,340 kişi olup, Valensiya İli (şehire bağlı diğer çevre belediyelerin dahil olduğu) metropol nüfusu 2,710,808 dir.[1] Alicante, Elche, Castellón de la Plana, Torrevieja, Gandia, Orihuela, Benidorm şehir belediyelerini kapsayan Valensiya Özerk Bölgesi ise 5.3 milyon nüfusa sahiptir ve Akdeniz'in Avrupa yakasındaki en büyük kentsel alanlardan birini oluşturmaktadır.[21] Valensiya, nüfus itibarıyla İspanya'da şehir sıralamasında 3. sırada, Avrupa Birliği şehirleri arasında ise 15. sıradadır. Valensiya belediye sınırları içinde nüfusun son iki yüzyılda gelişmesi şu gösterimde izlenebilir:
1.000 Kişi
- Kaynak: INE - Instituto Nacional de Estadística, İspanya
İdari Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Özerk Bölge Yönetimi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Valensiya'nın başkenti olduğu Valensiya Özerk Bölgesi'nin (Katalanca: Comunidad Valenciana) Yönetimi / Hükümeti (Katalanca: Generalitat Valenciana), İspanya’daki 17 özerk (otonom) bölge yönetimleri arasında önde gelenlerden biridir.
Bölgesel Yönetim; Başkan (Katalanca: President de la Generalitat), 2 Başkan Yardımcısı ve 8 Bakandan oluşan Valensiya Bölgesel Hükümeti (Katalanca: Consell Municipal de València) ve Valensiya bölge / otonom meclisinden (Katalanca: Corts Valencianes) oluşur. Bölgesel yönetimin fonksiyonları Valensiya Özerk Bölge Yasası (Katalanca: Estatut d'autonomía de la Comunitat Valenciana) ile belirlenmiştir.[22]
Şehir Belediyesi, bölgeler ve semtler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Valensiya şehir belediyesi ise (Katalanca: Ajuntament de València) şehrin yerel yönetiminden, düzeninden ve hizmetlerinden sorumludur. Belediye meclisi (Pleno), Belediye başkanı (Mayor) ve 33 seçilmiş belediye üyesi (Concejal)'dan oluşur. Şehirde 19 yerel idare bölgesi (Distirito) bulunmaktadır. Bu bölgeler ve bunların altında bulunan semt ve köyler şu şekildedir:
- Ciutat Vella: La Seu, La Xerea, El Carmen, El Pilar, El Mercado, San Francisco.
- Extensió: Russafa, El Pla del Remei, Gran Via.
- Extramurs: El Botànic, La Roqueta, La Pechina, Arrancapins.
- Campanar: Campanar, Les Tendetes, El Calvari, Sant Pau.
- La Saïdia: Marxalenes, Morvedre, Trinitat, Tormos, Sant Antoni.
- Pla del Real: Exposició, Mestalla, Jaume Roig, Ciutat Universitària
- Olivereta: Nou Moles, Soternes, Tres Forques, La Fontsanta, La Luz.
- Patraix: Patraix, Sant Isidre, Vara de Quart, Safranar, Favara.
- Jesús: La Raiosa, L'Hort de Senabre, The Covered Cross, Saint Marcelino, Real Way.
- Quatre Carreres: Montolivet, En Corts, Malilla, La Font de Sant Lluís, Na Rovella, La Punta, Ciutat de les Arts i les Ciències.
- Poblats Marítims: El Grau, El Cabanyal, El Canyameral, La Malva-Rosa, Beteró, Nazaret.
- Camins del Grau: Aiora, Albors, Creu del Grau, Camí Fondo, Penya-Roja.
- Algiròs: Illa Perduda, Ciutat Jardí, Amistat, Vega Baixa, la Carrasca.
- Benimaclet: Benimaclet, Camí de Vera.
- Rascanya: Orriols, Torrefiel, Sant Llorenç.
- Benicalap: Benicalap, Ciutat Fallera.
- Pobles del Nord: Benifaraig, Poble Nou, Carpesa, Cases de Bàrcena, Mauella, Massarrojos, Borbotó.
- Pobles de l'Oest: Benimàmet, Beniferri.
- Pobles del Sud: Forn d'Alcedo, Castellar-l'Oliveral, Pinedo, el Saler, el Palmar, el Perellonet, la Torre.
Kardeş şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Valensiya'nin şu kardeş şehirleri bulunmaktadır:[23]
Mainz, Almanya (1978)
Bologna, İtalya (1980)
Valencia, Venezuela (1982)
Odessa, Ukrayna (1982)
Veracruz, Meksika (1984)
Chengdu, Çin (2014)- Guangzhou, Çin (2017)
- Xi'an, Çin (2020)
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Liman ve ulaştırma altyapısı Valensiya'yı tarih boyunca uluslararası ticaret için stratejik bir merkez hâline getirmiştir. Şehrin limanı, konteyner trafiği açısından İspanya’da birinci, Avrupa'da 5. sırada olup, ülkenin toplam ihracatının yaklaşık %20'sini yönetmektedir. İpekçilik, tekstil, seramik, porselen, deri, metal, kereste; narenciye (turunçgil), pirinç, sebze üretimi ve bu ürünlerin ihracatında tarih boyunca önemli bir liman kenti mirasına sahip olan Valensiya, 2000'li yılların başında Turizm ve İnşaat sektörlerinden kaynaklı güçlü bir ekonomik büyüme göstermiştir. Bununla eş zamanlı olarak telekomünikasyon ve ulaştırma alanlarında da gelişme olmuştur. Günümüzde Valensiya'nın imalât sektörü metalürji, kimya, tekstil, gemi yapımı ve bira üretimi gibi alanlara odaklanmıştır. Küçük ve orta ölçekli sanayi işletmeleri yerel ekonominin önemli parçalarıdır. Şehrin başlıca ihraç ürünleri arasında gıda ve içecekler, narenciye, pirinç, seramik, porselen, mobilya, yapı malzemeleri, tekstil ve demir ürünleri yer almaktadır. Valensiya bölgesi İspanya ve Avrupa'nın en fazla narenciye (turunçgil) üretimini gerçekleştirmektedir. İstihdam ise turizmden kaynaklı olarak hizmet odaklıdır; çalışan nüfusun yaklaşık %84’ü hizmet sektöründe, yaklaşık %8,5'i sanayi sektöründe istihdam edilmektedir.
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]Falles Festivali (Unesco Listesi)
[değiştir | kaynağı değiştir]Valensiya, uluslararası düzeyde özellikle her yıl Mart ayında düzenlenen ve baharın gelişini kutlayan, 1980'den bu yana İspanya'nın Uluslararası Turistik İlgi Festivalleri'nden biri olan ve Kasım 2016'dan bu yana UNESCO tarafından somut olmayan kültürel miras ilan edilen Falles (İspanyolca: Las Fallas) festivali ile tanınır.[24] Falles Festivali'nin kökeninin, Valensiya'da marangozların bahar gelince eski tahta ve mobilyaları bir araya getirip yakarak baharı karşılaması geleneğinden doğduğuna inanılmaktadır. Zamanla bu gelenek, bugünkü dev heykellerin yapıldığı, havai fişek gösterilerin, eğlencelerinin düzenlendiği, geçici kıyafet, takı, süs eşyası pazarlarının ve sokak yemekleri dükkanlarının, churros ve bunyols tatlıcılarının kurulduğu ve festivalin son gününde heykellerin yakıldığı bir festivale dönüşmüştür.
Festivalde, bir yıl boyunca Falles grupları (Katalanca: Fallera) tarafından hazırlanan tahta, köpük ve kartondan yapılmış büyük ve hicivli devasa kuklalar (Falla'lar ve onların parçalarını oluşturan Ninot'lar) sergilenir. Festivalin ana unsuru olan bu devasa kuklalar, genellikle politik, kültürel veya popüler kültür öğelerini hicveden satirik heykellerdir. Heykeller şehrin tarihi ve turistik mahallesi Rusaffa başta olmak üzere birçok mevdan ve kavşağa yerleştirilir ve halkın beğenisine sunulur, Fallera grupları festival sonunda en iyi heykel seçilebilmek için yarışır. Falles boyunca her gün öğleden sonra şehrin en büyük ve ikonik meydanı Ayuntamiento (Belediye) Meydanı'nda binlerce kişinin bir araya gelerek izlediği, ses, ateş ve renk odaklı bir patlayıcı gösterisi (Mascletà) yapılır. Büyük firmalar bu günlük gösterilere sponsor olabilmek için yarışır. Her yıl bir milyondan fazla yerli ve yabancı turist Falles festivalini takip etmek için Valensiya'ya akın eder, kent festival için süslenir, geçici pazar ve büfeler kurulur ve birçok aktivite yapılır, festival için günlük yaşamda düzenlemeler getirilir. Falles'in son ve kapanış gününde sırasıyla bütün Falla heykelleri ateşe verilir. (La Crema). [25] Festivalde ayrıca şehir merkezinde yer alan Plaza de Toros (Bous) Boğa Güreşi Arenası ve Gösteri Merkezi'nde İspanya'nın en önemli boğa güreşi sezonlarından biri olan Feria Taurina de San José yapılır. Festilval İspanya'nın en fazla iş ve ekonomik büyüme yaratan festivalidir ve Valensiya turizmi ve ekonomisi için katkısının (2023 yılı Valensiya Üniversite'sinin çalışmasına göre) 730 milyon euro'nun üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.[26]
Arròs, Paella, Siesta, Horchata
[değiştir | kaynağı değiştir]
Valensiya bölgesi, pirinciyle ünlüdür; bölgede pirinç yetiştiriciliği müslüman arap hakimiyetinden bu yana, 1.200 yılı aşkın süredir yapılmaktadır. Albufera lagünü ve çevresi pirinç üretiminin ve üretim tesislerinin merkezidir. İspanyolca pirinç anlamına gelen Arroz (Katalanca: Arròs) kelimesi Arapça pirinç kelimesi kökenlidir. (الروز (ar-rūz) veya أرز (arz)). Pirincin yetiştirildiği ve marjal olarak bilinen sular altında bırakılmış tarlalarda yapılan tarım, pirince kendine özgü özelliklerini kazandıran asırlık bir uygulamadır. Aromaları iyi emme özelliğiyle tanınan ve pişerken diri dokusunu koruyup kolay dağılmayan, yöreye özgü orta taneli Bomba pirinci (Valensiya pirinci olarak da bilinir, Katalanca: Arròs bomba, Tür: Oryza sativa); en geniş ekim alanına sahip ve kremamsı bir doku veren Senia pirinci, Senia ile Bomba’nın melezinden oluşan Albuferra pirinci öne çıkan türleridir ve Arroz de Valencia PDO coğrafi etiketi ile koruma altındadır. [27]
Şehir dünyaca ünlü İspanyol pirinç (Katalanca: Arròs) yemeği Paella’nın anavatanı olarak kabul edilir. Paella aslında bir tören, festival yemeği olmakla birlikte, ünlenmesi ve ticarileşmesiyle birlikte günümüzde İspanya genelindeki restaurantlarda en çok tüketilen ana yemek durumuna gelmiştir, geleneksel olarak öğle yemeği olarak tüketilir ve öğle yemeği sonrasında yapılan Siesta geleneği ile ilişkilendirilir. Yemek adını, yemeği açık ateşte pişirmek için kullanılan geniş, sığ geleneksel tavadan almaktadır. Paella, Katalancada kızartma tavası anlamına gelmektedir. Ülke genelinde deniz mahsüllü versiyonları meşhur olsa da Valensiya usulü Paella (Katalanca: Paella Valenciana), diğer türlerinden farklı olarak tavuk, tavşan ve sebze ağırlıklıdır.
Özellikle Alboraya 'da üretilen bir tür yer bademi'nden (Katalanca: Xufa (Çufa); İngilizce: Tiger Nuts) yapılan geleneksel Horchata (Horçata) içeceği ve bu içecekle birlikte tüketilen Fartons hamur işi; yılan balığından yapılan bir tür güveç All i Pebre, Tuzlu morina balığı, közlenmiş biber ve zeytinyağı ile yapılan Esgarraet, balkabağı (Katalanca: Carabassa), badem ve tarçından yapılan arap (Moro) kökenli Arnadí tatlısı ve balkabağından yapılan ve Falles ile de özdeşleşen bir tür pişi Bunyols Valensiya bölgesine özgü lezzetlerdir.
Evlerde yapı ve dekor malzemesi, süs eşyası olarak kullanılan geleneksel Valensiya seramikleri (Katalanca: Ceràmica) (özellikle Manises semti ile özdeşleşmiştir), porselen eşyalar, ipek ve yöresel kıyafet işçiliği (Katalanca: Traje de Fallera) meşhurdur.
Narenciye ve Portakal
[değiştir | kaynağı değiştir]
Narenciye ve özellikle portakal Valensiya şehri ile özdeşleşmiştir. Valensiya'nın iklimi ve coğrafyası bu bölgede yetişen portakalları emsallerinden çok daha tercih edilen bir tür olarak ortaya çıkarmış, 18. yüzyılda başlayan ilk üretimin ardından, 19.yüzyılda büyük ölçekli ihracat başlamış, günümüzde bölge, yıllık 6 milyon tondan fazla üretimle tüm Avrupa'nın en büyük narenciye üreticisi konumuna gelmiştir. Valensiya bölgesindeki narenciye üretimi, İspanya üretiminin %75'idir ve %95'i ihraç edilmektektedir. Şehrin içinde ve caddelerin, binalarının bahçelerinde, portakalın yenilmeyen, marmelat yapımında kullanılan, İber yarımadası'na Araplar ile İpek yolu vasıtasıyla geldiği tahmin edilen acı bir türü (Turunç, İspanya'da Sevilla portakalı olarak da bilinir), süs olarak / dekoratif amaçlı yer alır. İlginçtir ki, dünyada Valensiya portakalı ismi ile bilinen portakal türünün ise Valensiya ile ilgisi bulunmamaktadır. Bu tür Kaliforniya (ABD) 'de üretilmiş, Valensiya'nın portakal ile dünyaca meşhur olması nedeniyle ticari olarak bu isim verilmiştir. Portakal suyu ağırlıklı bir kokteyl olan Valensiya Suyu (Katalanca: Aigua de València) şehrin adını taşıyan turistik olarak meşhur içeceğidir.[28]
Valensiya Su Mahkemesi (Unesco Listesi)
[değiştir | kaynağı değiştir]
Valensiya Su Mahkemesi (Katalanca: Tribunal de les Aigües de València; İngilizce: Water Tribunal of the plain of Valencia), kökleri 10.yüzyıla dayanan, Valensiya ve çevresindeki meyve bahçeleri ve pirinç tarlalarının Turia Nehri'nden sulanması hakkındaki anlaşmazlıkların karara bağlandığı, dünyanın yaşayan en eski mahkemesi ve Avrupa'nın en eski demokratik kurumudur.[29]
Her hafta perşembe günü, Plaça De Virgen (Plaça de la Mare de Déu) meydanında, Valensiya Katedrali'nin Apostles (havari) kapısının (Katalanca: Porta dels Apòstols) önünde düzenlenir. Síndic olarak adlandırılan Valensiya'nın Quart, Benàger i Faitanar, Tormos, Mislata, Mestalla, Favara, Rascanya, Rovella i Xirivella olmak üzere 8 farklı sulama bölgesi/sulama kanalı (Katalanca: séquies) temsilcilerinin katılımıyla yapılır. Aynı meydanda bulunan, 1976 yılında yapılan Font al riu Túria (Turia çeşmesi, İspanyolca: La fuente del Turia) figürleri de Turia nehrinin bu 8 kanalını sembolize etmektedir. Valensiya Su Mahkemesi, 2009 yılında Murcia'daki benzeri Consejo de Hombres Buenosde la Huerta de Murcia ile birlikte UNESCO Somut olmayan kültürel miras listesine girmiştir.[30]
Valensiyaca, Bayrak, Marş, Üniversite (1499)
[değiştir | kaynağı değiştir]| Valensiya Topluluğu Bayrağı | ||
_a_les_Torres_de_Serrans.JPG) | ||
Valensiya Topluluğu Ulusal Marşı | ||
| Diğer ismi | Himne de l'Exposició | |
|---|---|---|
| Beste | , 1909 | |
| Kabul tarihi | 1984 | |
| Ses örneği | ||
Valensiya yerel kültürde Cap i Casal (Başkent), La Ciutat de les Mil Torres (Bin kuleli şehir), la capital del Túria (Turia'nın başkenti) ve Valencia del Cid (El Cid'in Valensiya'sı) isimleri ile de anılır.[31]
Kökeni ve asıl yapısı (Batı) Katalanca olan ve kendine özgü dilsel biçimler kullanan Valensiyaca (İspanyolca: Valenciano; Katalanca: Valencià veya Llengua Valenciana) 1982'den beri (İspanyolca / Kastilyaca ile birlikte) Valensiya özerk topluluğu'nun ve Valensiya şehrinin resmi dilidir.[9] Topluluktaki tüm öğrenciler ve kamu hizmeti veren birçok meslek grubu için için bu dili öğrenmek zorunludur. Dilin yaklaşık 2,5 milyon kişi tarafından, (yani özerk bölge nüfusunun yarısı tarafından) bilindiği ve günlük yaşamda kullandığı tahmin edilmektedir.
Tarihi 13.yüzyılda Valensiya Krallığı'na dayanan, Aragon Krallığı ve bölge figürlerinden oluşan Valensiya Topluluğu bayrağı (Senyera del País Valencià) ve ilk kez La Exposición Regional Valenciana de 1909 fuarında kullanılan Valensiya topluluğu resmi marşı (Himne de la Comunitat Valenciana veya Himne de l'Exposició) 1984 yılından bu yana resmi sembollerdir.[32]
1499 yılında kurulan, şehrin ilk üniversitesi Valensiya Üniversitesi (Katalanca: Universitat de València) İspanya'nın ve Avrupa'nın hâlâ faaliyette olan en eski üniversitelerden biridir ve Valensiya Topluluğu’nun en eski yükseköğretim kurumudur. La Nau üniversitenin tarihi binasıdır, 18 fakültesi, Avenida de Blasco Ibañez üzerindeki ana kampüsü ve ayrıca Burjassot ve Tarongers kampüsleri bulunmaktadır. [33]
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]
Valensiya'da spor denilince ilk akla gelen, 2 kez Uefa Süper Kupası, 1 kez Uefa Kupası (Avrupa Ligi) Kupası, 1 kez Uefa Kupa Galipleri Kupası, 2 kez Şampiyonlar Ligi Finali, 6 kez İspanya Futbol Ligi (La Liga) şampiyonluğu, 8 kez İspanya Kral Kupası (Copa Del Rey) yaşamış, köklü futbol klübü Valencia CF (Valencia Club de Fútbol) dir. Klüp maçlarını Mestella Stadyumu'nda oynar, lakabı "Los Ches" (şehrin de amblemi olan "yarasalar") dır ve klübün logosunda da yer alır. Mario Kempes, Romario, Deschamps, Gaizka Mendieta, Pablo Aimar, Roberto Ayala, David Villa, Cañizares, David Silva, David Albelda, Luis Nani gibi ünlü futbolcular ve Türk milli futbolcu Mehmet Topal (2010-2012 yılları arasında) klübün formasını giymiştir. Şehrin üst liglerde mücadele eden diğer futbol klübü ise "Les Granotes" (Kurbağalar) lakaplı Levante UD 'dir.
Valensiya'nın bir diğer önemli spor klübü, İspanya'nın ve Avrupa'nın en önemli basketbol klüplerinden biri olan Valencia Basket 'tir. Maçlarını 2025 yılında hizmete giren Roig Arena'da oynamaktadır.[34] 2025 yılı itibarıyla erkek takımı Euroleague'de, kadın takımı EuroLeague Women 'da mücadele etmektedir.[35][36]
Şehir, Circuit Ricardo Tormo pisti ile motorsporlarına (MotoGP), Gran Premio de la Comunitat Valenciana ile ev sahipliği yapmaktadır.[37] 2008-2012 yılları arasında Formula 1 Avrupa Grand Prix'i Valensiya'da, şehir içinde düzenlenmiştir. Pilota Valenciana adlı geleneksel bir "el topu" sporu da Valensiya bölgesine özgüdür.[38]
Valensiya'nın en önemli açık alan spor aktiviteleri ise, 1924 yılından bu yana yapılan halk koşusu Volta a Peu València [39] , 1981 yılından bu yana her yıl yapılan şehir maratonu Maratón de València ve her yıl ekim ayında yapılan Valensiya yarı maratonudur.[40] 2019 yılında milli atletimiz Kaan Kigen Özbilen Valensiya Maratonu'nda Avrupa rekoru kırmıştır. [41]
Turistik Yerler
[değiştir | kaynağı değiştir]21. yüzyılın Valensiya'sı, tarihinin yanı sıra modern ve ileriye dönük imajıyla çok yönlü bir şehirdir. Şehrin çok kültürlü ve çok yönlü karakteri, 2000 yıldan fazla varoluşunun bir sonucu olarak, burada yaşamış kültürlerin, imparatorlukların izleri tarafından şekillenmiş, her biri şehri daha da çekici kılan izler bırakmıştır.[42]
Meydanlar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Eski (Estacio del Nord) ve yeni (Valencia Joaquin Sorolla) tren istasyonlarından kısa bir yürüyüşle ulaşılan, Ayuntamiento de Valencia / Museo Histórico Municipal de Valencia (Valensiya belediye binası/şehir meclisi/tarih müzesi binası), Palacio de las Comunicaciones de Valencia, Edificio Telefónica, Casa Ernesto Ferrer, Antic Edifici de l’Equitativa gibi birçok ikonik eski bina, otel, restaurant ve kafeye evsahipliği yapan, Falles festivali, resmi ve dini kutlamalar başta olmak üzere her türlü kültürel ve toplumsal gösteri ve toplantı merkezi olan Plaça de l'Ajuntament (Belediye Meydanı) şehrin en büyük meydanıdır.
Bu meydandan Av. de Maria Cristina caddesinden yürüşüyüşle ulaşılan Mercat Central ve LLotja de la Seda'ya evsahipliği yapan Plaça de Mercat (Pazar Meydanı); Calle de Sant Vicent Mártir caddesinden yürüyüşle ulaşılan Valensiya Katedrali ve katedralin üst katına çıkılabilen El Micalet çan kulesine evsahipliği yapan şehrin merkez meydanı Plaça de la Reina (Kraliyet Meydanı) ve katedralin sol yanından Carrer del Micalet sokağından yürüyüşle ulaşılan Nuestra Señora de los Desamparados Bazilikası'na, Valensiya Su Mahkemesi'nin yapıldığı katedralin (Apostle) havari kapısına ve Valensiya'daki nehirleri temsil eden Font al riu Túria (Turia Çeşmesi)'ne ev sahipliği yapan Plaça de Virgen (Virgen Meydanı veya diğer adıyla Plaça de la Mare de Déu) şehrin en önemli meydanlarıdır.
Parklar
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehrin ana nehiri Turia Nehri'nın eski nehir yatağının dönüştürülmesi ile inşa edilen, 10 kilometreye yakın uzunluğu, spor ve kültür kompleksleri, çocuk bahçeleri ve Parque Gulliver gibi tematik oyun alanları, bisiklet ve koşu yolları, piknik alanları, köprüler, çeşmeler ile Turia bahçeleri Valensiya'nın ikonik şehir parkıdır. Turia'nın üzerinde toplam 18 adet körü bulunur. Bunlar arasında Puente de Serranos, Puente del Real, Puente de la Trinidad, Puente del Mar, Puente de San José gibi tarihi köprülerin yanısıra Puente de las Flores, Puente 9 d'Octubre, Assut d'Or, Puente de las Artes, Puente De La Exposición gibi modern köprüler bulunur. [43]
Şehrin diğer büyük parkları Jardins del Real - Jardins de Vivers, Parque Central, Parc de Capçalera, Jardí Botànic ve Jardín de Monforte parklarıdır.[44]
Ayrıca 2008 yılından bu yana faaliyette olan, 25 hektarlık alanı, yılda 1,5 milyon'un üzerinde ziyaretçesi ile 4000'in üzerinde hayvan türüne evsahiplği yapan doğal yaşam parkı Bioparc Valencia şehrin önemli bir cazibe merkezidir.[45]
Anıtlar ve Eski Yapılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Llotja De La Seda (La Lonja) (İpek Loncası/Borsası, Saló Columnari (Sarmal kolonlu salonu) ünlüdür, Unesco Dünya Mirası, 15.yüzyıl, geç gotik)
- Torres de Serrans (Serranos Kuleleri, 14. yüzyıl, Valencian Gotik, iç savaş sırasında "Las Meninas" ve Prado'daki birçok eser burada saklanmıştı)
- Torres de Quart (Quart Kuleleri / Şehir Kapısı, 15.yüzyıl, geç gotik)
- Catedral de Santa María de València (Valensiya Katedrali, 13.-18. yüzyıl, Romanesk + Gotik + Rönesans + Barok)
- El Micalet (Miguelete) (Valensiya Katedrali Çan Kulesi, 14. yüzyıl, Valencian Gotik)
- Basilica Nuestra Señora de los Desamparados (Bazilika, 17.yüzyıl, Barok)
- Església de Sant Nicolau (St.Nicholas Kilisesi, Freskleri nedeniyle Valensiya'nın "Sistina Şapeli" olarak anılır, 15. yüzyıl, Gotik + Barok)
- Estació del Nord (Tarihi Tren İstasyonu, 20. yüzyıl, Art Nouveau stili)
- Mercat Central (Merkez Pazar Alanı, 20.yüzyıl, Art Nouveau stili)
- Mercat Colon (Katalanca Columbus (Kolomb) Pazar Alanı, 20.yüzyıl, Art Nouveau stili)
- Palau de la Generalitat (Valensiya Özerk Hükûmet Konağı, 15.yüzyıl, Gotik + Rönesans Dönemi stili)
- Ajuntament de València ve Museu Històric Municipal (Valensiya Belediye Binası, 18.yüzyıl, Barok + Neoklasik, Plaça de l'Ajuntament meydanı)
- Palacio de las Comunicaciones de Valencia (Edifici de Correus) (1915, Posta ve Telgraf Binası, Plaça de l'Ajuntament meydanı)
- Edificio Telefónica (1926, Telefonica binası, şu anda otel olarak hizmet vermektedir, Plaça de l'Ajuntament meydanı)
- Casa Ernesto Ferrer (Casa Peñalva) (1913, özel konut, koruma altındadır, Plaça de l'Ajuntament meydanı)
- Antic Edifici de l’Equitativa de Vicente Rodríguez Martín a València (1928, Equitativa şirket binası,Plaça de l'Ajuntament meydanı)
- Palau del Marqués de Dosaigües (Milli Seramik Müzesi binası, 18.yüzyıl, Rokoko stili)
- Palau de la Musica de València (Valensiya Müzik Sarayı, 20.yüzyıl, Modern mimari)
- La Nau (Valensiya Üniversitesi'nin tarihi binası, 15.yüzyıl, Gotik + Rönesans)
- Monestir de Sant Miquel dels Reis (San Miguel de los Reyes Manastırı, 16.yüzyıl, Rönesans Herrerian)
- Almodí (Almudín) (Moro stili saray, 14. yüzyıl)
- Banys de l'Almirall (Arap stili Hamam, 14. yüzyıl)
- El Patriarca (Corpus Christi Kraliyet Koleji, 16.yüzyıl, Rönesans)
- Porta de la Mar (Deniz Kapısı/Anıtsal Tak, 20. yüzyıl, Neoklasik)
- Església de Sant Joan del Mercat (13. yy da ilk olarak cami olarak inşa edilen kilise, 2025'te H.Herrero vakfı tarafından restore edilmiştir.) [46]
- El templo de Santa Catalina Mártir (Santa Catalina) (13.yüzyıl'da ilk olarak cami olarak inşa edilen kilise, Gotik + Barok)
- Basilica de San Vicente Ferrer (14. yüzyıl vaiz, misyoner ve mantıkçı Valensiya'lı Dominikan rahibi Vicente Ferrer adına yapılan bazilika)
- Palau de Cervelló (Saray, Kraliyet Konutu, 18. yüzyıl, Barok)
- Plaza de Toros (Bous) (Boğa Güreşi Arenası ve Gösteri Merkezi, 19.yüzyıl, Neoklasik, Roma Amfitiyatrosu stili)
- Font al riu Túria (Turia Çeşmesi, 20.yüzyıl, Neoklasik)
- La Paz y la Concordancia (Barış ve Uyum heykeli, 20.yüzyıl, Neoklasik)
Şehrin tarihi binalarının yanında, modern mimarisiyle Sanat ve Bilim Şehri / Kompleksi (Katalanca: Ciutat de les Arts i les Ciències) şehrin ikonik yapısı ve yerli yabancı turizm için önemli bir cazibe merkezidir.
Müzeler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ciutat de les Arts i les Ciències (CAC) (Sanat ve Bilim Merkezi) (El Hemisférico, El Ágora, l'Assut de l'Or, l'Oceanogràfic)
- Instituto Valenciano de Arte Moderno (IVAM) (İspanya'nın ilk Modern sanatlar enstitüsü / müzesi, Julio González eserleri)
- Centre Arqueològic de l'Almoina (Arkeoloji Müzesi)
- Museo de las Ciencias Príncipe Felipe (Bilim müzesi, Sanat ve Bilim merkezi içinde)
- Centre del Carme Cultura Contemporània (CCCC) (Modern sanatlar)
- Centre Cultural la Beneficència (La Beneficencia Kültür Merkezi, Valensiya Prehistorik ve Valensiya Etnoğrafya Müzeleri)
- Centro de Arte Hortensia Herrero (CAHH) (Hortensia Herrero Sanat Merkezi)
- Museo de Bellas Artes (Güzel Sanatlar Müzesi, Sorolla, Goya, Velázquez, El Greco eserleri ve arkeolojik eserler)
- Museo Valenciano de la Ilustración y la Modernidad (MUVIM - Aydınlanma ve Modernlik Müzesi)
- Museo Nacional de Cerámica (Milli Seramik Müzesi)
- Museo del Patriarca (El Patriarca binasında, El Greco, Ribalta eserleri)
- Museo de la Catedral (Katedral Müzesi)
- Museo Histórico Municipal de Valencia (Valensiya Belediyesi Tarih Müzesi, Belediye binası ile aynı bina içindedir)
- Museu d'Història de València (Valensiya Tarihi Müzesi)
- Museu dels Soldadets de Plom L'Iber (Minik (Kurşun) asker müzesi)
- Museo del Arroz (Pirinç Müzesi)
- Museo Fallero (Falles Festival Geleneği Müzesi)
- Museo Taurino (Boğa Güreşi Müzesi)
- Casa-Museo de Blasco Ibáñez (Vicente Blasco Ibáñez evi müzesi)
Valensiya Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
LLotja de la Seda (İpek Loncası / Borsası, Unesco Dünya Mirası) -
Saló Columnari (İpek Loncası / Borsası sarmal kolonlu salonu) -
LLotja de la Seda (İpek Loncası / Borsası içeriden görünüm) -
Mercat Central (Merkez Pazar Alanı içeriden görünüm) -
Plaza de Toros (Bous) (Boga Güreşi Arenası ve Gösteri Merkezi) -
Catedral de València (Valensiya Katedrali, Plaça Reina Meydanı) -
El Micalet (Katedral Çan Kulesi) -
El Micalet Panaroma (Kuleden görünüm) -
Torres de Serrans (Serrano kuleleri) -
Torres de Quart (Quart kuleleri) -
El Patriarca (Corpus Christi Kraliyet Koleji) -
Església de Sant Nicolau (St.Nicholas Kilisesi içi, "Valensiya'nın Sistina Şapeli") -
Generalitat Valenciana (Valensiya Özerk Bölgesi Yönetimi Binası/Hükümet Konağı) -
Banc de València (Valensiya Bankası, Kuruluş 1900, C. Pintor Sorolla caddesi) -
Ajuntament de València (Valensiya Belediye Binası, Plaça de l'Ajuntament Meydanı) -
Palacio de las Comunicaciones de Valencia (Posta ve Telgraf Binası Plaça de l'Ajuntament Meydanı) -
Mascletà (Falles'ta Mascleta Gösterisi, Plaça de l’Ajuntament Meydanı) -
Plaça de Virgen (Virgen Meydanı: Bazilika, Katedral ve Turia Çeşmesi) -
Plaça Redona (Redona/Redonda (Yuvarlak) Meydanı) -
Santa Catalina (Santa Catalina Kilisesi) -
Sant Joan del Mercat (Sant Joan del Mercat Kilisesi) -
Museo Nacional de Ceramica (Milli Seramik Müzesi Binası) -
Mercat Colon (Colon/Colomb Pazar Alanı) -
Basilica San Vicent Ferrer (St. Vincent Bazilicası, Colon bölgesi) -
Ciutat de les Arts i les Ciències - L'Hemisfèric (Sanat ve Bilim Merkezi) -
Museu de les Ciències Príncipe Felipe (Sanat ve Bilim Merkezinde Bilim Müzesi) -
L'Umbracle (Sanat ve Bilim Merkezinde botanik bahçe ve heykel galerisi) -
L'Oceanogràfic (Sanat ve Bilim Merkezinde Okyanus Akvaryumu) -
L'Assut de l'Or (Sanat ve Bilim Merkezinde "Altın baraj" Köprüsü) -
El Palau de les Arts Reina Sofía (Sanat ve Bilim Merkezinde Kraliçe Sofia Sanat Merkezi) -
L'Àgora (Sanat ve Bilim Merkezinde Konser ve gösteri alanı) -
La Nau (1499 kuruluşlu Valensiya Üniversitesi'nin tarihi binası) -
Porta de la Mar (Deniz Kapısı) -
Falles (Falles Festivali'ne özgü Falla heykelleri) -
Ninots (Falla heykellerini oluşturan Ninot heykelcikleri) -
Falles (Falles Festivali'nde ışıklandırılan sokaklar) -
Fallera (Tarihi folklorik kostümleri ile Valensiya'lı kızlar) -
La Crema (Falles'ın son günü Falla heykellerinin ateşe verilmesi) -
Estació del Nord (Valensiya Tarihi Tren Garı) -
Jardi del Turia (Turia Bahçeleri) -
Museo de Bellas Artes (Güzel Sanatlar müzesi - Turia Bahçeleri) -
Puente de las Flores (Çiçekli Köprü, Turia Bahçeleri) -
Palau de la Musica de València (Valensiya Müzik sarayı) -
Malvarossa (Malvarrosa Plajı, ) -
El Saler (El Saler Plajı, (arkada) Albufera Tabiat parkı) -
Horchata ve Fartons (Bir tür yer bademinden yapılan Horchata içeceği ve Farton hamur işi) -
Port Sa Playa (Port Sa Playa Marinası) -
Marjal ve Arros (Valensiya Prinç (Arros) Tarlaları, Albufera çevresinden) -
El Palmar (Geleneksel Valensiya prinç tarlası köyü, Albuferra çevresinden) -
Barraca (Valensiya'ya özgü prinç tarlası evleri, El Palmar, Albuferra çevresinden) -
Albufera (Albufera Lagünü ve Doğal Tabiat Parkı) -
Albufera ve Akdeniz (sağda), arkada ufukta Valensiya -
Seramik İşçiliği (Hispano-Moresque stilinde bir tabak - Burrell Kolleksiyonu) -
Mestalla (Valencia CF Futbol Klübü Stadyumu) -
Valencian Pilota (Valensiya'ya özgü bir tür el topu sporu) -
Bioparc Valencia (Valensiya Doğal Yaşam Parkı)
_01.jpg)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Instituto Nacional de Estadística. (National Statistics Institute)". Ine.es.
- ^ "Registro de Entidades Locales". 20 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2018.
- ^ a b "La Ciudad". valencia.es, Valensiya Belediyesi resmi sitesi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2025.
- ^ "The world according to GAWC". gawc.lboro.ac.uk. Erişim tarihi: 14 Kasım 2025.
- ^ "Valencia named top city for expats". The Independent (İngilizce). 5 Aralık 2022. 5 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ Liu, Jennifer (1 Aralık 2022). "This Spanish city is the No. 1 place to live and work abroad―and it's about to get easier to become a digital nomad there". CNBC (İngilizce). 1 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ "History of Valencia". whc.unesco.org. 23 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ a b "Riada valencia 1957". rtve.es. Erişim tarihi: 10 Kasım 2025.
- ^ a b c "Valensiya Topluluğu Özerklik Tüzüğü, 2006/4177" (PDF). dogv.gva.es, Valensiya Topluluğu Resmi Gazetesi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2025.
- ^ "Conquest of Valencia". britannica.com. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ "El asalto a la judería de València en 1391". cadenaser.com. Erişim tarihi: 30 Kasım 2025.
- ^ "İspanya: Osmanlı'ya sığınan Yahudilere vatandaşlık daveti". bbc.com. Erişim tarihi: 30 Kasım 2025.
- ^ "The influence of silk in the Valencian history and culture". uv.es, Valensiya Üniversitesi Resmi Sitesi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2025.
- ^ "110 años de la Exposición que abrió Valencia al mundo". lasprovincias.es. 30 Kasım 2025.
- ^ "La Valencia que salvó 'Las Meninas'". eldiario.es. Erişim tarihi: 30 Kasım 2025.
- ^ "Valencian landscapes of war" (PDF). fvmp.es, Federacio Valenciana de Municipis i Provincies Resmi Sitesi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2025.
- ^ "The enemy of pandemics who was executed by Franco 80 years ago in Paterna". lavanguardia.com. Erişim tarihi: 20 Kasım 2025.
- ^ "Albufera Tabiat Parkı Resmi Sitesi (Parque Natural de la Albufera de Valencia)". parquesnaturales.gva.es. Erişim tarihi: 19 Kasım 2025.
- ^ "İstanbul - Valencia direkt seferleri başladı". bloomberght.com. Erişim tarihi: 18 Kasım 2025.
- ^ "Valores climatológicos normales". İspanyol Devlet Meteoroloji Enstitüsü (İspanyolca). Erişim tarihi: 18 Haziran 2020.
- ^ "Instituto Nacional de Estadística. (National Statistics Institute)" (İngilizce). Erişim tarihi: 2 Kasım 2025.
- ^ "Generalitat Valenciana". gva.es. Erişim tarihi: 14 Kasım 2025.
- ^ "Ayuntament de València: Ciudades Hermanadas". Erişim tarihi: 20 Ekim 2025.
- ^ "La fiesta de las Fallas de Valencia". unesco.org. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ "İspanyolların Çılgın Festivali : Valensiya Las Fallas". durmakesfet.com. Erişim tarihi: 19 Kasım 2025.
- ^ "Spain's largest generator of employment and economic growth". investinvlc.com. Erişim tarihi: 17 Aralık 2025.
- ^ "Arroz de Valencia PDO: The Heartland of Rice". foodswinesfromspain.com. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ "Mi media Naranja, The history of Valencia and its oranges". 247valencia.com. Erişim tarihi: 12 Kasım 2025.
- ^ "Drink in History at the World's Oldest Court". smithsonianmag.com. Erişim tarihi: 23 Kasım 2025.
- ^ "Irrigators' tribunals of the Spanish Mediterranean coast". unesco.org. Erişim tarihi: 23 Kasım 2025.
- ^ María Francisca Olmedo de Cerdá (2003). Callejeando por Valencia. s. p. 10. ISBN 84-87398-72-3.
- ^ "Ley 8/1984, de 4 de diciembre, de regulación de los símbolos de la Comunidad y su utilización". juridicas.com. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ "History of the University". uv.es, Valensiya Üniversitesi Resmi Sitesi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2025.
- ^ "Roig Arena". valenciabasket.com, Valencia Basket resmi sitesi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2025.
- ^ "Valencia Basket Erkek Basketbol Takım Profili". euroleaguebasketball.net, Erkekler Basketbol Euroleague Resmi Sitesi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2025.
- ^ "Valencia Basket Kadın Basketbol Takım Profili". fiba.basketball, Fiba Kadınlar Euroleague resmi sitesi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2025.
- ^ "Circuit Ricardo Tormo". circuitricardotormo.com, Resmi Site. Erişim tarihi: 3 Aralık 2025.
- ^ "Recursos didàctics per a conèixer la pilota valenciana". pilotadidactica.com. Erişim tarihi: 14 Kasım 2025.
- ^ "Welcome to the Volta a peu!". voltaapeuvalencia.org, Resmi Site. Erişim tarihi: 3 Aralık 2025.
- ^ "Los destacados del Maratón Valencia". www.valenciaciudaddelrunning.com. Erişim tarihi: 14 Kasım 2025.
- ^ "Kaan Kigen Özbilen'den Avrupa rekoru". trtspor.com.tr. Erişim tarihi: 7 Aralık 2025.
- ^ "Valensiya'da görülmesi gereken 10 yer". visitvalencia.com, Valensiya resmi turizm sayfası. Erişim tarihi: 19 Kasım 2025.
- ^ "Turia Garden". visitvalencia.com. Erişim tarihi: 13 Aralık 2025.
- ^ "PARCS I JARDINS". visitvalencia.com. Erişim tarihi: 27 Kasım 2025.
- ^ "A wild experience". bioparcvalencia.es. Erişim tarihi: 27 Kasım 2025.
- ^ "The Church of Saints John in Valencia reopens its doors after years of restoration work". valenciabonita.es. Erişim tarihi: 30 Kasım 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Valensiya Belediyesi Resmi İnternet Sitesi Valensiyaca, (İspanyolca)
- Valensiya resmi turizm websitesi Valensiyaca, (İspanyolca) (İngilizce) (Almanca) (Fransızca) (İtalyanca)
- Valensiya Topluluğu Hükümeti Resmi İnternet Sitesi Valensiyaca, (İspanyolca) (İngilizce)
- Valencia Topluluğu resmi turizm websitesi Valensiyaca, (İspanyolca) (İngilizce) (Almanca) (Fransızca) (İtalyanca) (Çince)
- Valencia CF Futbol Klübü Resmi İnternet Sitesi Valensiyaca, (İspanyolca) (İngilizce)
- Ciutat de les Arts i les Ciències (CAC) Resmi İnternet Sitesi Valensiyaca, (İspanyolca) (İngilizce)
- Exposición Regional Valenciana de 1909, Youtube, @AteneoMercantilValencia, Valensiyaca
| 1 000 000 + şehirler | |
|---|---|
| 500 000 + şehirler | |
| 300 000 + şehirler | |
| 150 000 + şehirler | Albacete · Alcalá de Henares · Alcorcón · Almería · Badalona · Burgos · Cartagena · Castellón de la Plana · Elche · Fuenlabrada · Getafe · Gijón · Granada · Jerez de la Frontera · A Coruña · Leganés · Hospitalet de Llobregat · Logroño · Móstoles · Oviedo · Pamplona · Sabadell · San Sebastián · Salamanca · Santa Cruz de Tenerife · Santander · Terrassa · Vigo · Vitoria-Gasteiz |
