Vasburaganlı Meryem

Meryem, (Gürcüce: მარიამი) bir Gürcü kraliçesi ve naibi idi. Vaspurakanlı Ermeni kralı John-Senekerim Artsruni'nin kızı ve Gürcistan kralı I. Giorgi'nin ilk eşidir. Gürcistan'ın zengin dul kraliçesi olarak, reşit olmayan oğlu IV. Bagrat adına 1027'den 1037'ye naip olarak hüküm sürdü ve Bizans İmparatorluğu ile diplomasi işlerine katıldı.

Hayatı

Mariam I. Giorgi'nin (1014-1027) ilk karısıydı ancak Alanya kralının kızı Alda ile evlenebilmek için kral tarafından boşanmış gibi görünmektedir. Meryem, Giorgi'nin ölümü ve oğulları IV. Bagrat'ın 1027'de Gürcistan tahtına çıkması üzerine yeniden öne çıktı. Bagrat'ın küçüklüğü sırasında, naipliği soylular, özellikle de dükler Liparit ve İvane ile paylaştı. Meryem, 1031/2 yılında Bagrat adına Konstantinopolis'teki III. Romanos Argyros'un sarayını ziyaret etti ve oğlu için bir barış antlaşması, kuropalatis unvanı ve Bizans prensesi Helena'yı (III. Romanos'un kardeşi Basil'in kızı) gelin alarak geri döndü.

Meryem, Bagrat tam hükümdarlık yetkilerini devraldıktan sonra bile Gürcistan siyasetinde önemli bir rol oynamaya devam etti. Gürcü kronikleri 1045'te Bizanslılar tarafından şehir nihayet ilhak edilmeden önce Ani'nin üç aylık Gürcü kontrolüne olası bir referans olarak Ermenilerin ona bağlı olduğu hanedanı sebebi ile vasal olarak bağlı olduğundan ve 1033'te Anakopya kalesini teslim ederek Bizans'a iltica eden Bagrat'ın üvey kardeşi Demetre'nin geleceği konusunda Bagrat ve Meryem arasında bir anlaşmazlık olduğundan bahseder. Meryem, kardeşler arasındaki uzlaşmayı savundu ve isyankâr Demetre'nin sadakatini sağlamak için nafile bir girişimde bulundu. Bagrat'ın 1050'lerde Bizans sarayına zorunlu sürgünü sırasında, Meryem oğluna eşlik etti ve IX. Konstantinos Monomachos döneminde Konstantinopolis'te ikamet etti.^[1]

Meryem, Hristiyan kilisesine ve manastır vakıflarına yaptığı katkılarla bilinmektedir. Gürcüce, Yunanca ve Ermenice dahil birçok dile hakimdi.^[2] Meryem, manastır belgelerinde (Aynaroz'daki) İviron Manastırı'na yaptığı bağışlardan dolayı anılır. Meryem kendisi himayesinde sonunda rahibe olacağı ünlü Gürcü keşiş ve bilgin Giorgi Hagiorite ile olan bağlantısı ile bilinmektedir. Giorgi Hagiorite'nin Hayatı adlı esere göre, torunu Martha-Maria'nın VII. Mihail Ducas (1065) ile evlenmesinden sonra Meryem, Kudüs'e hac ziyareti yapmak amacıyla Antakya'ya gitti ve bununla birlikte Antakya Valisi ve Patriği için emperyal bir emir taşıdı. Ancak vali ve patrik kraliçeyi Sarazen hakimiyetindeki Kudüs'ü ziyaret etmekten kaçınmaya ikna etti; Giorgi Hagiorite, Meryem'in parasını aldı ve oradaki manastırlar ve fakirler arasında kendisi dağıttı.^[3]

Mariam'ın ölümü kroniklerde belirtilmemiştir; 1072'de IV. Bagrat ölüm döşeğinde iken hayattaydı^[4] ve Ruisi-Urbnisi'deki Gürcü kilise konseyinin toplandığı 1103 yılında ise hayata veda etmiş olduğu biliniyor.

Kaynakça

^ Lordkipanidze, Mariam (1987), Georgia in the XI-XII centuries, p. 132. Ganatleba, edited by George B. Hewitt. (Online version of Chapter 2). 7 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Edge of Empires: A History of Georgia (İngilizce). Reaktion Books. 15 Şubat 2013. ss. 76-77. ISBN 9781780230702. 5 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. Mariam was a formidable counsellor and diplomat: she held her own with nobles like Liparit iv Baghvash of Trialeti, who was co-regent. Thanks to a period as an abbess, she spoke Greek as fluently as Georgian and Armenian.
^ Lynda Garland & Stephen Rapp. Mary 'of Alania': Woman and Empress Between Two Worlds, pp. 120-121. In: Lynda Garland (ed., 2006), Byzantine Women: Varieties of Experience, 800-1200. Ashgate Publishing, Ltd., 0-7546-5737-X.
^ A passage from the Georgian chronicle says: "Mother, I pity you, because all your children have gone before you, and thus you will die." Robert W. Thomson (1996), Rewriting Caucasian History. The Medieval Armenian Adaptation of the Georgian Chronicles. The Original Georgian Texts and the Armenian Adaptation, p. 305. Oxford University Press, 0-19-826373-2.

Kraliyet Unvanları
Önce gelen Meryem	Gürcistan Kraliyet eşleri 1014 - c. 1018	Sonra gelen Alanyalı Alda

[1] Lordkipanidze, Mariam (1987), Georgia in the XI-XII centuries, p. 132. Ganatleba, edited by George B. Hewitt. (Online version of Chapter 2). 7 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[2] Edge of Empires: A History of Georgia (İngilizce). Reaktion Books. 15 Şubat 2013. ss. 76-77. ISBN 9781780230702. 5 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. Mariam was a formidable counsellor and diplomat: she held her own with nobles like Liparit iv Baghvash of Trialeti, who was co-regent. Thanks to a period as an abbess, she spoke Greek as fluently as Georgian and Armenian.

[3] Lynda Garland & Stephen Rapp. Mary 'of Alania': Woman and Empress Between Two Worlds, pp. 120-121. In: Lynda Garland (ed., 2006), Byzantine Women: Varieties of Experience, 800-1200. Ashgate Publishing, Ltd., 0-7546-5737-X.

[4] A passage from the Georgian chronicle says: "Mother, I pity you, because all your children have gone before you, and thus you will die." Robert W. Thomson (1996), Rewriting Caucasian History. The Medieval Armenian Adaptation of the Georgian Chronicles. The Original Georgian Texts and the Armenian Adaptation, p. 305. Oxford University Press, 0-19-826373-2.

[1]

[2]

[3]

[4]