IV. Bagrat
| IV. Bagrat Gürcüce: გიბაგრატ IV | |
|---|---|
 Ateni Sioni Kilisesinde IV. Bagrat gösteren bir bir fresk parçası. | |
| Gürcistan kralı | |
| Hüküm süresi | 16 Ağustos 1027 – 24 Kasım 1072 |
| Önce gelen | I. Giorgi |
| Sonra gelen | II. Giorgi |
| Doğum | 1018 |
| Ölüm | 24 Kasım 1072 |
| Defin | Chkondidi Manastırı |
| Eş(ler)i | Helena Argyre Alanialı Borena |
| Çocuk(lar)ı | II. Giorgi Maria Bagrationi Mariam |
| Hanedan | Bagrationi hanedanı |
| Babası | I. Giorgi |
| Annesi | Vaspurakanlı Mariam |
IV. Bagrat (Gürcüce: ბაგრატ IV) (1018 – 24 Kasım 1072), Bagrationi Hanedanı'nın bir üyesidir. 1027 ile 1072 yılları arasında Gürcistan kralıydı. Uzun ve olaylı hükümdarlığında Gürcistan'ın hükümdarlığını Bizans İmparatorluğu ve Selçuklu Hanedanı'ndan korumak için çalışmıştır.
Bir sıra iç çatışma sonucu, Bagrat en güçlü vasalları ve Liparitid hanedanından rakiplerini yenmeyi, dışa kapalı birçok feodali kontrolü altına almayı ve Lorri ve Kakheti Kralları ile Tiflis Emirinin etkisinin azaltmayı başarmıştır. Diğer birçok Kafkas hükümdarı gibi, nobelissimos, Kuropalatis ve sebastos gibi birçok Bizans unvanına sahiptir.
Hükümdarlığının erken dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Gürcistan kralı I. Giorgi'nin (h. 1014-1027) ilk karısı Vaspurakanlı Mariam'ın oğludur. 1022 yılında Bizans İmparatorluğuna karşı yapılan savaşın kaybedilmesi üzerine, babası tarafından Bizans İmparatoru II. Basileios'a (h. 976-1025) üç yaşında rehine olarak verilmiştir. Genç Bagrat üç yılını İmparatorluk başkenti Konstantinopolis'te bulunan Bizans sarayında geçirmiş ve 1025 yılında serbest bırakılmıştır. Hala Bizans topraklarındayken Basileios ölmüş, yerine VIII. Konstantinos (h. 1025-1028) imparator olmuştur. Konstantinos, genç prensin geri getirilmesini emretmiştir ancak Bagrat çoktan Gürcü Krallığına ulaştığı için onu yakalamak mümkün olmamıştır.[1]
I. Giorgi'nin 1027 yılında ölümünden sonra, Bagrat sekiz yaşında tahta geçmiştir. Annesi Mariam taht naibi olmuştur. Mariam naipliği soylular Trialeti Dükü IV. Liparit ve Kartli Dükü Ivane ile paylaşmıştır.
Hanedan savaşları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bagrat'ın tahta geçmesinden kısa bir süre sonra, VIII. Konstantinos, Klarjetili Gürgen'in oğlu Bagrationi prensi Demetre'nin adına Artanuji kalesini (modern Ardanuç, Türkiye) almak için bir ordu yolladı. Klarjetili Gürgen, IV. Bagrat'ın büyükbabası III. Bagrat tarafından erken 1010'lu yıllarda atadan miras Artanuji tımarından atılmıştı. Birçok Gürcü soylusu Bizanslılara iltica etti fakat Bagrat'a bağlı kalan asiller inatçı bir savaş başlattı.[2]
Konstantinos'un 1028 yılında ölümü Bizans işgalini kesti ve 1030 yılında Kraliçe Mariam yeni imparator III. Romanos'u (h. 1028-1034) ziyaret etti. Yeni bir barış anlaşması imzalandı ve 1032 yılında oğlu için yüksek bir Bizans unvanı olan "Kuropalatis" ile ülkesine döndü. Mariam, ayrıca oğluna eş olarak bir Bizans prensesi Helena'yı getirdi. Helena, İmparatorun erkek kardeşi Basileios Argyros'un kızıydı ve evlilik stratejik iş birliği kurmak için harcanan diplomatik bir çabaydı. Fakat, Helena, Kutaisi'de bulunan saraya girmesinden kısa bir süre sonra öldü. Bunun üzerine bir başka diplomatik çaba başlatılarak Kuzey Kafkasya'sa Hristiyan bir krallık olan Alania'nın kralının kızı Borena ile evlendi.[1]
1033 yılında, saray, bu sefer I. Giorgi'nin ikinci karısı Alanialı Alda ile evliliğinden oğlu olan Demetre ile bir başka hanedan problemi karşılaştı. Demetre ve Alda I. Giorgi'den miras kalan Abhazya'da bir kale olan Anakopia'da yaşıyorlardı. Bazı soyluların Demetre'yi, Bagrat'ın hükümdarlığına muhalefet olarak tahta geçirme teşebbüsleri boşa çıktı. Gürcü sarayının, Demetre'nin bağlılığını kazanma teşebbüsünde boşa çıktı. Bagrat'ın tehdidi üzerine, Ana Kraliçe Alda, Bizans'a sığındı ve Anakopia'yı, oğluna "magistros" unvanı veren III. Romanos'a teslim etti.[3]
1039 yılında, Demetre Bizans birlikleri ile birlikte Gürcistan'a geri döndü. Bu sefer Gürcistan'ın en güçlü soylusu Liparit hanedanından IV. Liparit onu destekliyordu.[4]
Liparit, Trialeti Dükü'ydü ve sonradan kraliyet orduları komutanı olmuş, 1030'ların başında çocuk kral Bagrat'ın koruyucusu olarak ortaya çıkmıştı. Liparit askeri maharetini 1034 yılında tekrar göstermiş, Şeddadiler'e karşı Arran'da Gürcü-Ermeni ortak ordusunun komutanı olarak başarı kazanmıştı.
1038 yılında, Liparit, 8. yüzyıl'dan beri Tiflis Emirliği'nin elinde olan Eski Gürcü başkenti Tiflis'in sınırına yaklaşıp, ele geçirmek istedi. Liparit'in artan gücünden korkan Gürcü soyluları Bagrat'ı ikna edip, Liparit'in ordusunu geri çektirip, planın bozulmasına neden oldular. Sonuçta, Liparit, kralın yeminli bir düşmanı oldu ve Bagrat ve onun soylularından intikam almak için Bizanslılar ile aktif bir şekilde iş birliği yaptı.[4]
Demetre adına, Liparit, Bagrat'a karşı bir seri başarı kazandı. Demetre'nin 1042 yılında ölümü ile Liparit Bizanslılar ve I. David Anhoghin ile müttefik olarak savaşa devam etti. Sasireti savaşında, Bagrat'ın yenilmesi ile Batı vilayetlerine çekildi. 1048 yılında Anadolu'ya yapılan Selçuklu seferleri sırasında Bizans tarafında yer aldı. Pasinler Muharebesi'nde esir alındı. Bu durum Bagrat'a avantaj sağladı ve Doğu vilayetlerine dönmesini sağladı. Liparit'in esaretten dönemsi ile kralın şansı çok çabuk tersine döndü. Asi dük, Bagrat'ın Konstantinopolis'e sığınmaya zorladı. Sonuçta Liparit, Bagrat'ın olmadığı 1050–1053 yılları arasında Gürcistan'ın gerçek yöneticisi oldu, hatta Bagrat'ın oğlu Giorgi'yi kral ilan etti ve kendisini naip ilan etti. Bagrat'ın dönüşünden sonra, Liparit ona karşı savaşı tekrar başlattı. En sonunda 1060 yılında, destekçilerinin ihaneti ile Dük, Bagrat'a teslim edildi ve bir manastıra kapanmaya zorlandı.
Bu durum, Bagrat'a hanedan prenslerinin gücünü sınırlamak, Lorri ve Kakheti Kralları ile Tiflis Emiri etkisizleştirmek için fırsat yarattı.[4][5]
Selçuklu saldırıları
[değiştir | kaynağı değiştir]1060'larda, Bagrat daha büyük bir sorun ile karşılaştı: Alp Arslan yönetiminde Selçuklular Gürcistan'ın sınır bölgelerine saldırmaya başlamışlardı. Yeğenini Alp Arslan ile evlendirerek barış sağlamak zorunda kaldı.[6]
Selçuklu tehdidi, Gürcü ve Bizans hükûmetlerini yakın iş birliği yapmaya zorladı. İttifakı güven altına almak için, Bagrat'ın kızı Maria 1066 ile 1071 yılları arası bir zaman Bizans ortak imparatoru VII. Mihail ile evlendi. Gürcü prensesin seçimi teamüller aykırıydı ve Bagrat tarafında Gürcistan'ın diplomatik bir başarısı olarak görüldü.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Lynda Garland & Stephen Rapp. Mary 'of Alania': Woman and Empress Between Two Worlds, pp. 94-5. In: Lynda Garland (ed., 2006), Byzantine Women: Varieties of Experience, 800-1200. Ashgate Publishing, Ltd., ISBN 075465737X.
- ^ Holmes, Catherine (2005), Basil II and the Governance of Empire (976-1025), p. 482. Oxford Üniversitesi Yayımevi, ISBN 0199279683.
- ^ Alemany, Agusti (2000). Sources of the Alans: A Critical Compilation, p. 222. Brill Publishers, ISBN 9004114424.
- ^ a b c Robert Bedrosian, "Liparit IV Orbēlean", p. 586. In: Joseph Reese Strayer (1983), Dictionary of the Middle Ages. Scribner, ISBN 0684167603.
- ^ Ronald Grigor Suny (1994), The Making of the Georgian Nation: 2nd edition, p. 33. Indiana University Press, ISBN 0253209153
- ^ John Andrew Boyle, William Bayne Fisher (ed., 1991), The Cambridge History of Iran, p. 62. Cambridge Üniversitesi Yayımevi, ISBN 052106936X.
- ^ Lynda Garland with Stephen H. Rapp Jr. (2006). Mart'a-Maria 'of Alania' 7 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. An Online Encyclopedia of Roman Emperors. Retrieved on December 24, 2007.
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: I. Giorgi |
Gürcü kralı 1027–1072 |
Sonra gelen: II. Giorgi |
