Venedik Cumhuriyeti

Venedik Cumhuriyeti Serenissima Repubblica di Venezia (İtalyanca) Serenìsima Repùblega de Venèsia (Venedikçe)
697-1797
Üst: Standart ve bayrak (1659) Alt: Savaş bayrağı Arma (16-18. yüzyıl)
Slogan Viva San Marco
Başkent	Eraclea (697-742) Lido (742-810) Venedik (810-1797)
Resmî dil(ler)	*İtalyanca Venedikçe Latince
Yaygın dil(ler)	Furlanca Lombardca İstriotça Dalmaçyaca Arnavutça Yunanca Sırp-Hırvatça Slovence
Resmî din	Katolik Kilisesi
Demonim	Venedikli
Hükûmet	Denizci bir oligarşi altında üniter karma parlamenter klasik cumhuriyet
Doçe
• 697-717 Paolo Lucio Anafesto (ilk) • 1789-1797 Ludovico Manin (son)
Yasama organı	Onlar Konseyi (1310'dan beri)
Tarihî dönem	Orta Çağ Yeni Çağ
• Kuruluşu 697 • Bizans-Venedik Antlaşması 1082 • Konstantinopolis Kuşatması (1204) 1204 • İnebahtı Deniz Muharebesi 1571 • Pasarofça Antlaşması 1718 • Campo Formio Antlaşması 1797
Para birimi	Düka
Öncüller Ardıllar Ravenna Eksarhlığı Venedik (eyalet) Avusturya İmparatorluğu Cisalpin Cumhuriyeti Yunanistan bölümleri

Venedik Cumhuriyeti (İtalyanca: Repubblica di Venezia, Venedikçe: Repùblica Vèneta ya da Repùblica de Venesia), 7. yüzyıl ile 18. yüzyıl arasında İtalya Yarımadası'nda bugünkü Venedik kenti civarında hüküm sürmüş olan bir kent-devleti ve deniz cumhuriyetiydi. Genellikle "En sükunetli" anlamına gelen Serenissima sözcüğüyle anılırdı. MS 697'den MS 1797'ye kadar hüküm sürdü. Müreffeh Venedik şehrinin lagün toplulukları üzerinde yoğunlaşan cumhuriyet, Orta Çağ'da bir ticaret gücü haline geldi ve Rönesans'ta bu konumunu güçlendirdi.

7. yüzyılda nüfusu hızla artan Venedik Lagünü, önce Bizans Venedik'i adıyla Bizans İmparatorluğu'na bağlı bir dükalık olup Ravenna Eksarhlığına tâbiydi. Eksarhlığın çöküşü ve Bizans'ın zayıflamasıyla birlikte merkezi Rialto adasında bulunan Venedik Dükalığı ortaya çıktı. Bir doçe tarafından yönetilen bu devlet, Bizans ve doğudaki diğer siyasi yapılarla kurduğu deniz ticaret ağı sayesinde zenginleşti. Ticaret yollarını korumak için 9-11. yüzyıllar arasında yürütülen savaşlar, Venedik'in Adriyatik üzerindeki tam hâkimiyetini pekiştirdi. Haçlı Seferleri'ne katılımı cumhuriyete doğu pazarlarında derin nüfuz sağladı ve 12-13. yüzyıllar arasında birçok doğu ticaret limanında güç kazanmasına imkân tanıdı. Akdeniz'deki üstünlük onu Ceneviz Cumhuriyeti ile karşı karşıya getirdi. 14. yüzyıla kadar süren bu rekabet, Chioggia Savaşı sırasında Ceneviz donanmasının lagüne kadar girerek Venedik'i çöküşe yaklaştırmasıyla zirveye çıktı. Bununla birlikte cumhuriyet, 1381 Torino Antlaşması sonrası kayıplarını hızla telafi ederek karada genişleme sürecine başladı.

Bu yayılma, Habsburg Monarşisi, İspanya ve Fransa arasında Kambre Birliğinin kurulmasına yol açtı. 1509'daki Agnadello Muharebesinde ağır bir yenilgi alan Venedik, buna rağmen kıtasal topraklarının büyük bölümünü elinde tuttu. Buna karşılık doğu topraklarını genişletme girişimleri Osmanlı İmparatorluğu ile uzun yıllar sürecek savaşlara girişti. Bu mücadeleler ancak 1718 tarihli Pasarofça Antlaşmasıyla sona erdi ve Venedik, Ege Denizindeki tüm topraklarını Türklere kaybetti. Kültürel canlılığına rağmen cumhuriyet, Napolyon'un orduları tarafından işgal edildi ve toprakları Campo Formio Antlaşmasıyla Habsburglara devredildi.

Cumhuriyet, tarihi boyunca kendine özgü bir siyasi yapıyla yönetildi. Önceki Bizans idari düzeninden devralınan sistemde devletin başında bir doçe bulunur ve makam, 9. yüzyıl sonlarından itibaren, seçimle belirlenirdi. Doçe'nin yanında devlet işlerini gören şu beş meclis vardı: yasama yetkisini taşıyan Büyük Konsey, ona yardımcı olan Küçük Konsey, yargı işlerinden sorumlu Kırklar Konseyi ve Onlar Konseyi ile devlet yönetiminde önemli bir rol oynayan Venedik Senatosu.

Tarihi

Venedik kenti başlangıçta Bizans İmparatorluğu'nun bir parçasıydı. 7. yüzyılda bağımsız oldu. Orta Çağ'ın ortalarında büyük bir deniz filosu kurarak Akdeniz ülkeleriyle yaptığı ticaret sonucu zengin bir ülke haline geldi. 1204 yılında Konstantinopolis'i (İstanbul) talan eden Dördüncü Haçlı Seferi'nin başını çekti. Venedik bu seferin sonucu olarak Girit adasını eline geçirdi.

1271-1295 yılları arasında Venedikli tüccar Marko Polo ilk defa Avrupa'dan İpek Yolu'nu izleyerek Çin'e kadar ulaştı. Moğol kağanı Kubilay Han'ın huzuruna çıktı ve yolculuklarının öyküsünü bir kitap haline getirdi.

1348 yılında çıkan bir veba salgını Venedik'in nüfusunun yarısının ölmesine neden oldu.

Osmanlı Devleti'nin Yunan Yarımadası, Sırbistan, Arnavutluk, Bosna-Hersek'i fethetmesiyle Venedik birdenbire Osmanlı Devleti'yle deniz ve kara komşusu haline geldi. 1463-1478 arasında süren uzun bir savaş sonunda Venedik Osmanlı Devleti'yle barış anlaşması yapmaya razı oldu. Venedikliler Arnavutluk'ta İşkodra ve Akçahisarı, Ege'de Limni ve Eğriboz adalarını ve Güneybatı Peleponnesos'ta Maina Yarımadası'nı Osmanlılar'a bıraktı. Osmanlılar da Mora, Arnavutluk ve Dalmaçya'da aldıkları Venedik topraklarından bazılarını iki ay içinde iade etmeyi kabul ettiler. Venedikliler iki yıl içinde 100.000 düka altın tazminat ödemeye söz verdiler, ayrıca Osmanlı İmparatorluğu'nda ithalat ve ihracat vergisi ödemeden serbest ticaret yapabilme hakkı için yıllık 10.000 düka ödemeyi de kabul ettiler. Venedik'in Osmanlı başkentinde yaşayan ve iş yapan Venedikliler üzerinde sivil yetkiye sahip bir balyosu İstanbul'da bulundurmasına izin verildi. Ayrıca bu anlaşmanın bir parçası olarak 72. Venedik dükü Giovanni Mocenigo ressam Gentile Bellini'yi Fatih'in tablosunu yapmak üzere İstanbul'a gönderdi.

1489 yılında Venedik donanması Kıbrıs'ı ele geçirdi. Ama 1571 yılında adayı Osmanlı Devleti'ne kaybetti. 1645 yılında Girit'i, 1669'da adadaki Kandiye kalesini, 1718'de de yakın küçük adacıkları Osmanlı Devleti'ne bırakmak zorunda kaldı.

15. ve 16. yüzyıllarda Venedik Cumhuriyeti İtalya yarımadasındaki Floransa, Roma ve Cenova gibi diğer kent-devletlerle birlikte Rönesans döneminin en önemli kentleri arasında yer aldı.1797 yılında Napolyon Bonapart Venedik'i işgal etti ve kenti Avusturya'ya devretti. Böylece Venedik Cumhuriyeti'nin 1100 yıl süren bağımsızlığı sona ermiş oldu. 1866 yılında da kent ilk defa olarak İtalya'nın bir parçası haline geldi.

Devlet yönetimi

Pîrî Reis'in Kitâb-ı Bahriye'sinde Venedik lagünü

Cumhuriyetin ilk yıllarında Venedik Doçe'si ülkeyi otokratik bir şekilde yönetirdi. Sonradan promissione ducale adlı, her doçenin göreve gelmeden ettiği yeminle doçenin gücü azaltıldı. Bununla beraber doçe gücünü 480 patrici aile üyesinden oluşan Venedik Büyük Konseyi ile bölüştü.

1223'te Signoria adı verilen merkezi devlet dairesi oluşturularak doçenin gücü azaltıldı. Signoria devletin siyasi yönetimi konsey şeklinde üstlendi.

Ayrıca bakınız

• Venedik Cumhuriyeti doçeleri listesi
• Onlar Konseyi
• Ceneviz-Venedik savaşları

Dış bağlantılar

• Ahdnameler ışığında Osmanlı-Venedik diplomatik ilişkileri - Ottoman-Venetian diplomatics, the Ahd-Names (İngilizce), Hans Theunissen, Leiden Üniversitesi, Hollanda, 1998 (Aydınoğlu ve Menteşe Beylikleri ile ilişkiler ile birlikte)
• Norwich, John Julius (1982). A History of Venice (İngilizce). New York: Alfred A. Knopf. 
• Pedani, Maria Pia, (2013), "Venedik" TDV İslam Ansiklopedisi Cilt:43 Sayfa:44-47, Online: [1]25 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.