Fındıklı
| Fındıklı | |
|---|---|
 Fındıklı'dan bir görünüm | |
 Fındıklı ilçesinin Rize'deki konumu | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Rize |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Köy sayısı | 23 |
| İdare | |
| • Kaymakam | Murat Çürük[1] |
| • Belediye başkanı | Ercüment Şahin Çervatoğlu (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 409 km² |
| Rakım | 190 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 16.902 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| ISO 3166 kodu | TR-53 |
| Posta kodu | 53700 |
| İl alan kodu | 464 |
| İl plaka kodu | 53 |
Fındıklı (Lazca: Vitz'e/Viǯe), Rize iline bağlı ilçe ve aynı adı taşıyan ilçe merkezi. Yüzölçümü 409 km²; ilçe nüfusu 16.100, merkez nüfusu 16.241 (2024); köy sayısı 17'dir.
Adı
[değiştir | kaynağı değiştir]Lazca adı Vitz'e (Laz alfabesiyle; Viǯe / ვიწე) olan yerleşimin adı ilk olarak Bizanslı Stephanus tarafından Vizirikos Limni adıyla anılmış olup, Özhan Öztürk'e göre Viçe adını Karadeniz bölgesinin yerli halklarından Bidzerlerden almakta olup bölgede pek çok aile ve köyün adı olan Of ilçesi Visir, Akçaabat Visera, Sürmene Vizera hatta Trakya'da Vize kelimeleriyle ilişkilidir.[3] Yazara göre Viçe'nin de aralarında bulunduğu bu kelimelerin ortak kökü Trak dilinde köy anlamına gelen vis kelimesidir. Özhan Öztürk benzer şekilde komşu ilçe Arhavi kelimesini de Arkha (Yunanca eski) + viçe (köy) forumda Eski köy olarak çözmüştür.[4]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Vitze köyünün bulunduğu Lazistan bölgesi, Antik Çağ krallığı olan Kolheti'nin sınırları içinde yer alıyordu. Osmanlılar bu bölgeyi, 1461'de Trabzon İmparatorluğu'nu ortadan kaldırdıktan sonra 1547 yılında tamamen ele geçirmiştir.[5]
Osmanlı döneminde Viçe olarak kaydedilmiş olan Vitze köyü, Osmanlı idaresi sırasında Trabzon Eyaleti sınırları içinde yer alıyordu. Trabzon Eyaleti 1867'de Trabzon vilayetine dönüştürüldü. Viçe de bu vilayete bağlı Lazistan sancağı içinde bulunuyordu. 1886 yılına kadar “Karye” (Köy ile Nahiye arasında idari birim) olan Fındıklının eski adı Viçe'dir. Kaynaklara göre Viçe 1887 yılında Hopa ilçesine bağlı bir nahiye oldu. 15 Şubat 1916 tarihinde Rus işgaline uğrayan Viçe, Rusya'da 1917 yılında gerçekleşen Bolşevik ihtilalinden sonra imzalanan Brest Litovsk Barış Antlaşması'ndan sonra 11 Mart 1918 tarihinde işgalden kurtulmuştur.
Kültür tarihçisi Nikolay Marr, 1910 yılında Vitze kasabasının iki dere arasında yer aldığını, her iki dereye de aynı uzaklıkta olduğunu yazmıştır. “Bğeti” olarak da bilinen bu kasabanın batısındaki akarsu Vitse Deresi, doğusundaki ise Abu Deresi olarak adlandırılıyordu. Geniş bir yatağa sahip olan Vitze Deresi üzerinde ayakları taştan bir köprü bulunuyordu. Abu Deresi ise, temiz ve içilebilir suyuyla biliniyordu. Marr ayrıca bu iki dere boyunca yer alan köylerin adlarını saymıştır.[6]
Viçe, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesindeyse, Rize vilayetine bağlı Hopa kazasının nahiyelerinden biriydi. Viçe nahiyesi, Ab-ı Ulya, Ab-ı Süfla, Pishala-yı Ulya, Pishala-yı Süfla, Derbend, Zuğu-yı Ulya, Zuğu-yı Süfla gibi 18 köyü kapsıyordu. Bu köylerden biri de Viçe köyüydü.[7]
Viçe, 1948 yılında Fındıklı adıyla Çoruh (Artvin) iline bağlı bir ilçe olmuş[8][9] ve 1948 yılında belediye teşkilatı kurulmuştur. Fındıklı 1953 yılında Çoruh (Artvin) ilinden ayrılıp Rize iline bağlanmıştır.[10]
Fındıklı'da birçok 18 ve 19. yüzyıllarda inşa edilmiş birçok Laz konağı bulunmaktadır. Ali Hacaloğlu Konağı, Ali Rıza Şişman Konağı, Atılhan Turna Konağı, Aydınoğlu Konağı, Babalık Konağı, Besim Tatar Konağı, Çiçekoğlu Konağı, Hasan Bahri Orhon Konağı, Hurşit Ataç Konağı, İhsan Oktay Konağı, İnceler Konağı, Kazım Okman Konağı, Mustafa Hacaloğlu Konağı, Şatıroğlu Konağı, Şevket Ataç Konağı, Uzunhasanoğlu Konağı, Vural Özkaya Konağı bu konaklardan en bilinenleridir. Aslandere Köprüsü, Çağlayan Köprüsü, Derbent Köprüsü ve Gürsu Köprüsü ise ilçe sınırlarında tarihi kemer köprülerdir.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçe nüfusunun çoğunluğunu Lazlar oluşturur.[11]
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| Fındıklı ilçesi (Artvin) | |||
| 1950[12] | 11.260 | 2.289 | 8.971 |
| Fındıklı ilçesi (Rize) | |||
| 1955[13] | 11.467 | 2.988 | 8.479 |
| 1960[14] | 13.002 | 3.701 | 9.301 |
| 1965[15] | 13.771 | 3.928 | 9.843 |
| 1970[16] | 14.085 | 4.120 | 9.965 |
| 1975[17] | 15.214 | 5.008 | 10.206 |
| 1980[18] | 15.773 | 5.463 | 10.310 |
| 1985[19] | 16.194 | 6.102 | 10.092 |
| 1990[20] | 16.129 | 7.022 | 9.107 |
| 2000[21] | 16.740 | 11.043 | 5.697 |
| 2007[22] | 15.556 | 9.909 | 5.647 |
| 2008[23] | 15.801 | 9.803 | 5.998 |
| 2009[24] | 16.037 | 10.066 | 5.971 |
| 2010[25] | 15.985 | 9.929 | 6.056 |
| 2011[26] | 15.927 | 9.843 | 6.084 |
| 2012[27] | 15.860 | 10.779 | 5.081 |
| 2013[28] | 16.225 | 9.896 | 6.329 |
| 2014[29] | 16.241 | 10.948 | 5.293 |
| 2015[30] | 16.163 | 10.541 | 5.622 |
| 2016[30] | 15.972 | 10.572 | 5.400 |
| 2017[30] | 16.008 | 10.555 | 5.453 |
| 2018[30] | 16.902 | 10.867 | 6.035 |
| 2019[30] | 16.678 | 10.813 | 5.865 |
| 2020[30] | 16.850 | 10.977 | 5.873 |
Coğrafi yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]
İlçenin yüzölçümü 383 km²’dir.[31] Doğusunda Arhavi, batısında Ardeşen, Güneyinde Yusufeli ilçeleri ve kuzeyinde ise Karadeniz ile çevrili olup, 13 km kıyı şeridi vardır. Kıyıda çok az olan düzlük alanlar Kaçkarlara doğru, tepeler ve dağlar şeklinde yükselir. Vadiler arasında yer yer düzlükler mevcuttur. İlçe topraklarını Sümer, Arılı ve Çağlayan derelerinin etrafındaki vadiler oluşturur. Bu dereler boyunca otlaklar ve yaylalara rastlanır. Kaçkar eteklerine doğru yükseldikçe daimi kar sınırları ile karşılaşılır.
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Tipik Karadeniz arazi yapısı ve iklimine sahip olan ilçede yılın 6 ayı kapalı, 4 ayı çok bulutlu, 1,5 ayı bulutlu, 19 gün açık hava bulunmakta ve 365 günün yarısı yağışlı geçmektedir. Yıllık yağış miktarı 2500 mm'den 3000 mm'ye çıkmakta olup, en yüksek nem oranı %95, en düşük nem oranı %40 civarıdır. En yüksek sıcaklık 30 °C, en düşüğü ise –4 °C civarındadır. Fındıklı'da Ilıman dönencealtı iklimi (Köppen: Cfa) görülmektedir.
 Fındıklı iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 6,8 | 7,2 | 8,4 | 12,2 | 15,6 | 19,6 | 21,9 | 22,1 | 19,5 | 15,8 | 12,3 | 9 | 14,2 |
| Ortalama yağış (mm) | 198 | 145 | 122 | 90 | 80 | 143 | 125 | 163 | 206 | 254 | 223 | 231 | 165 |
| Kaynak: Climate-Data.org[32] | |||||||||||||
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yöre halkının bölge şartlarına göre geçim kaynağı, başta çay ve fındık olmak üzere kısmen meyvecilik, su ürünleri, arıcılık ve hayvancılıktır.
İlçede yaklaşık 2500 çiftçi ailesi tarımsal gelir ekonomik refahı sağlamada yeterli olmadığından çalışır nüfusun büyük çoğunluğu işçi, memur ve esnaf gibi tarım dışı alanlarda çalışmaktadır. İlçede tarımsal faaliyetlerden yılda yaklaşık 70 bin ton yaş çay, 750 ton kuru kabuklu fındık, 1350 ton süt, 60 ton et, 200.000 adet yumurta, 10 ton bal ve kıyı balıkçılığında yaklaşık 40 ton çeşitli cins balık avlanmaktadır.
Yapılan değerlendirme ve hesaplamalara göre ilçenin gayrisafi yıllık tarımsal geliri aile başına ortalama 1.500 TL'dir. İlçede çoğunluğu Jersey melezi 1500 baş sığır, 700 baş yerli sığır, 1600 küçükbaş hayvan, 3000 adet tavuk, 3500 adet fenni ve 500 adet ilkel arı kovanı mevcuttur. İlçede tarımsal amaçlı bir Fındık Tarım Satış Kooperatifi, bir Tarım Kredi Kooperatifi ve 3 adet Çay Ekicileri Kooperatifi ve 10 adet Yapı Kooperatifi mevcuttur.
İlçede son yıllarda yeni bir ürün olan kivinin üretimi alternatif ürün olarak yaygınlaşmaktadır.
İlçede Ziraat bankasının şubesi bulunmaktadır. Fuar, sergi ve panayır bulunmamakla birlikte haftanın perşembe günleri yöre halkı tarafından üretilen ürünler ile çevre ilçe esnafının sattığı mallardan oluşan pazar kurulmaktadır.
İlçede küçük sanayii ve zanaatkârlık (Ustalık – Çıraklık) alanlarına ilgi duyulmamakta olup, çalışan kesimin büyük çoğunluğu memur ve işçidir. Genç nüfusun büyük çoğunluğu işsiz olduğundan ilçe sürekli göç vermektedir.
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Eski belediye başkanları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Seçim | İsim | Parti | |
|---|---|---|---|
| 1950 | İrfan Ataç | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 1955 | |||
| 1963 | Halim Şahinler | ||
| 1968 | Rasim Selimoğlu | Adalet Partisi | |
| 1973 | Necmettin Mahmutyazıcıoğlu | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 1977 | |||
| 1984 | Erdoğan Sankur Sarı | Halkçı Parti | |
| 1989 | Hayati Aykut | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | |
| 1992-1994 | Ali Fikri Saatçi | ||
| 1994 | Gürhan Süleymanağaoğlu | Anavatan Partisi | |
| 1999 | |||
| 2004 | Adnan Özbalaban | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| 2009 | |||
| 2014 | |||
| 2019 | Ercüment Şahin Çervatoğlu | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 2024 | |||
| Kaynak:[33] | |||
Yaşam
[değiştir | kaynağı değiştir]Lazca ismi Vitze'dir. vitza, vitza is. Çalı parçası, ağaç dalı (Çayeli Raşot), “Bundan başka çocuklar büyük ağaçlarda viça adı verilen tuzakla kışın karatavuk avlarlar” SK1 259, RŞ 204 (Rize), “Karabaş denilen kuşları yakalamak için yapılmış, iki çatallı uzun sopa” RK 116, “geçmişte bu kuş viça ile tutulurdu. Viça çatallı bir sopadır. Bu sopanın çatalları arasına çubuktan bir köprü yerleştirilirdi. Bu köprü, inek kuyruğu kılından yapılan ilmeklerle tuzaklanırdı. Sopanın çatalları yukarıdan bir iple birbirine bağlanır bu ipte de canlı bir çekirge sallandırılırdı” RM 40; viçalamak “Sopa ile çalı ile döğmek” RŞ 204
Kardeş şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Gürcistan Mtsheta, Gürcistan, 2014
Türkiye Efeler, Aydın, 2019[34]- Türkiye Çaycuma, Zonguldak[35][36]
- Türkiye Nilüfer, Bursa
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Murat ÇÜRÜK". 2 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ "Rize-Fındıklı hava durumu". 22 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ'dan Günümüze Karadeniz'in Etnik ve Siyasi Tarihi 1 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Genesis Yayınları. Ankara, 2011. 2. Baskı s. 347, 859. ISBN 978-605-54-1017-9
- ^ Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ'dan Günümüze Karadeniz'in Etnik ve Siyasi Tarihi 1 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Genesis Yayınları. Ankara, 2011. 2. Baskı s. 869. ISBN 978-605-54-1017-9
- ^ ,,კოლხური (მეგრულ-ლაზური) ენა", (Hazırlayanlar) Rusudan Amirecibi-Mullen (editör), Nana Danelia, İnga Gundua, Tiflis, 2006, s. 22. 19 Haziran 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 99940-61-43-7
- ^ Nikolay Marr, Lazistan'a Yolculuk (Çeviri: Yulva Muhurcişi), İstanbul, 2016, s. 76, ISBN 9786055753634.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 622.
- ^ T.C. Resmî Gazete - 18 Haziran 1947 Çarşamba
- ^ T.C. Resmî Gazete - 20 Aralık 1947 Cumartesi
- ^ T.C. Resmî Gazete - 4 Aralık 1953 Cuma
- ^ "Fındıklı etnik yapı". nisanyanmap.com. 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Fındıklı Nüfusu - Rize". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Rize Fındıklı Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "HGM | Harita Genel Müdürlüğü - Ulusal Haritacılık Kurumu". www.harita.gov.tr. 7 Ekim 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2025-12-19.
- ^ "Climate: Fındıklı". Climate-Data.org. 9 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2018.
- ^ "Eski Başkanlar arşivleri". Fındıklı Belediyesi. 29 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ "Efeler Belediyesi ile Fındıklı Belediyesi arasında "kardeş şehir" protokolü imzalandı - Haberler - Fındıklı Belediyesi". findikli.bel.tr. 16 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2019.
- ^ Belediyesi, Fındıklı (20 Temmuz 2019). "Belediye Başkanımız Ercüment Şahin Çervatoğlu, kardeş belediyemiz Çaycuma Belediyesi'nin 75. yılı nedeniyle düzenlemiş olduğu"Çaycuma Günleri" etkinliklerine katıldı.pic.twitter.com/Agnge3Nm6A". twitter.com. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2019.
- ^ GAZETESİ, PUSULA. "Çaycuma ile Fındıklı kardeş şehir ilan edildi - Çaycuma Haberler". pusulagazetesi.com.tr. 16 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2019.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Fındıklı Gebiyon Tepesi Belgeseli 24 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
