Volskice

Volskice
Ana dili olanlar	Latium
Bölge	İtalya
Dönem	MÖ 3. yy
Dil ailesi	Hint-Avrupa İtalik Osko-Umbriya Umbriyaca Volskice
Yazı sistemi	Eski İtalik alfabeler
Dil kodları
ISO 639-3	xvo
Dilbilimci listesi	xvo
Glottolog	vols1237
Volski'nin konumu VI ile gösterilen bölgedir.

Volskice, Volski halkı tarafından MÖ 3. yüzyıl civarında konuşulmuş bir İtalik dildi. Oskanca ve Umbriyaca gibi Osko-Umbriya koluna mensuptu.

Genel bakış

Volskice, Velitrae'de (Velletri) bulunmuş ve muhtemelen MÖ 3. yüzyılın başlarından kalma bir yazıtla tasdiklenmiştir. Bir zamanlar tanrı Declunus'a (ya da tanrıça Decluna'ya) adanmış olabilecek bir tür adak nesnesine sabitlenmiş olan küçük bronz bir levha üzerine kazınmıştır. Bu yazıtın dili, Iguvine Tabletleri'ndeki dile oldukça yakın olan belirgin özellikleri açıkça ortaya koymaktadır. Bir yandan q sesinin dudaksıllaşmasını gösterirken (Volskice pis, Latince quis) diğer taraftan da i öncesi c sesinin öndamaksıllaşmasını da gösteriyor (Volskice façia, Latince faciat). Umbriyacaya benzer ancak Latince ve Oskancadan farklı olarak tüm ikili ünlülerini tekli ünlüye dönüştürmüştür (Volskice se, Oskanca svai; Volskice deue, Eski Latince deiuai, Oskanca deiuoi). Bu şekilde Umbriya bölgesinden uzakta, kuzeyde Latinler ve güneyde Oskanca konuşan Samnitler ile çevrili bir alanda Umbri diline benzer bir metnin ortaya çıkması, İtalik dillerin coğrafi dağılımı açısından son derece ilginç bir durumdur. ve kuşkusuz karmaşık tarihi hareketlerin sonucudur.

Etnonimin (kavim adının) kendisinin bir miktar kanıt sunduğu düşünüldü. Volski (Volsci) adı, İtalya'nın merkezinde ve özellikle batı kıyısında yer alan kavim adlarında görülen -co- grubu içinde değerlendirilir. Bu gruba giren toplulukların tamamı, MÖ 4. yüzyılın sonuna gelmeden önce Romalılar tarafından; birçoğuysa onlardan yaklaşık bir yüzyıl ya da daha uzun süre önce Samnitler tarafından fethedilmiştir. Bu halklar, güneyden kuzeye doğru sıralandığında şunlardır: Oski (Osci), Aurunklar (Aurunci), Hernikler (Hernici), Marrukinler (Marruci), Faliskler (Falisci). Bunlara ek olarak Aurunk bölgesindeki Vescia, Hernik topraklarına yakın olan Labici ve Aricia ile Sidicinum'un ilk yerleşenleri de bu gruplarla bağlantılı sayılmaktadır.

Aynı yapım eki; Mons Massicus sıfatında, Aurunk bölgesine ait Glanica ve Marica adlarında, Güney Etrurya'daki Graviscae ve Orta İtalya'daki birkaç diğer yer adında da görülmektedir (bkz.). Etrusci ve Tusci biçimleri de bu tür adlar arasında değerlendirilmelidir ancak bu adların, Etrüsklerin yanında yaşayan halklarca verilmiş egzonimler olduğu unutulmamalıdır. Bu kabilelerin tarihsel yazgısı, kimi zaman adlarına da yansımıştır (bkz. Sabini). Samnitli ve Romalı fatihler, fethettikleri topluluklara kendi etnik adlandırma biçimlerini, yani -no- ekini dayatma eğilimindeydiler. Bu nedenle örneğin Marruci, Marrucini adını almış; Sarici, Aricini olmuş ve muhtemelen Sidicini, Carecini gibi biçimler de bu süreçten doğmuşturlar.

Buradan çıkarılan sonuç şudur: -co eki taşıyan kavimler, Etrüsk istilası sırasında İtalya'nın merkezinde ve batı kıyısında yerleşikti. Buna karşın -no eki taşıyan kavimler, bu bölgeye ya çok daha sonra ulaşmış ya da en azından Etrüskler Yarımada'ya yerleştikten uzun bir süre sonra burada baskın hale gelmişti.

Dolayısıyla şu sorular hala geçerliliğini korumakta: Bu ilkel -co halklarının dili hakkında herhangi bir bilgi edinilebilir mi ve bu halklar, bugün İtalya topraklarında ayırt edilen çeşitli arkeolojik katmanların yazarlarıyla ilişkilendirilebilir mi? Sabini başlığı altında öne sürülen çıkarımlar geçerli kabul edilirse Volski halkının; -sco- ekini sıkça kullanan Ligurlarınkiyle benzer bir dil konuştuğu, hatta Roma'daki pleblerle aynı dili paylaştığı beklenir. Bu Hint-Avrupa kolu, Samnitlerin dilinde görülen dudaksıllaşmayı yaşamamış, yani orijinal Hint-Avrupa artdamaksıl ünsüzlerini korumuş bir grup olmalıdır. Velitrae yazıtındaki dil ise ilk bakışta bu görüşle çelişiyor gibi görünmekte çünkü burada q sesi p’ye dönüşmüş. Ancak Velitrae halkının etnonimi Velestrom (çoğul tamlayan) şeklinde, yerleşim adıysa Veliternus şeklindedir. Bu durumda, Volski dağlarında Sabin kökenli bir yerleşimin varlığı rahatlıkla varsayılabilir. Bu yerleşimde konuşulan Sabin dili, çevredeki dillerin etkisiyle kısmen (örneğin ikili ünlüler ve artdamaksıllar bakımından) bozulmuş olabilir. Aynı durum, Sabin diliyle yazılmış İguvine yazıtlarında da görülür; orada da halkın adı Iguvinates olmuş çünkü -ti eki, -co grubu halklarında Sabinlere kıyasla daha yaygındır.

Volski adı, yalnızca son ekiyle değil, köküyle de dikkat çeker. Eski biçimi Volusci, açıkça "bataklık" anlamına gelen bir sözcüğü içermekte. Latincede *velos- kökünün *volus- biçimine dönüşmesi fonolojik olarak kurallı olduğundan bu sözcüğün Yunanca ἕλος (hélos) ile eşdeğer olduğu düşünülebilir. Aurunk bölgesinde “tuzlu bataklıkların tanrıçası” olan Marica adı, Picenum kıyısında ve Ligurlar arasında da görülür. Bizanslı Stefanos, Oski halkını Sikullar ile özdeşleştirmiştir ki bu da onların Ligurlar ile akraba olabileceğini düşündürür. İlginçtir ki -co ya da -ca ekleri bataklık bölgelerde oldukça yaygın kullanılır. Aurunklar (Aurunci), tanrıça Marica, intempestaeque Graviscae (Aeneis 10.184), Horatius’un Ustica cubans’ı (Odes 1.17.1), Trerus Vadisi’ndeki Hernikler (Hernici), Pontino Bataklıkları’ndaki Satricum ve Glanica bu duruma örnek olarak gösterilebilir.

Örnek metin

Aşağıdaki metin Velitrae yazıtındandır:

deue : declune : statom : sepis : atahus : pis : uelestrom

façia : esaristrom : se : bim : asif : uesclis : uinu : arpatitu sepis : toticu : couehriu : sepu : ferom : pihom : estu

ec : se : cosuties : ma : ca : tafanies : medix : sistiatiens

"Tanrıça Declona’ya bu karar adanmıştır. Eğer biri [bir miktar yaprak veya odunu] kendisi için alacak olursa bu bir adak [için] bile olsa bir ihlal sayılacaktır. [Suçlu olan kişi], bir öküzü ve kavanozlar ile şarap için bir miktar sikkeyi düzenli bir şekilde sunmak zorundadır. Ancak eğer biri halka açık meclisin onayıyla [bu yaprak veya odunu almışsa], bu alma eylemi bir ihlal sayılmayacaktır. [Bu düzenlemeyi] Seppius oğlu Egnatus Cossutius ile Gavius oğlu Marcus Tafanius, görevli magistralar olarak koymuşlardır."

Prósper tarafından yapılmış başka bir çeviri:

"Eğer biri, tanrıça Declona’ya ait kutsal hazinenin yok edilmesine yol açan bir eylemde bulunmuşsa bu zararı telafi eden ve bunu yapma hakkını savunan kişi, yiyecek kapları ve şarap serperek/dökerek [bu alanı] arındırmalıdır. Eğer biri bu eylemi halka açık meclisin onayıyla (veya: kentin din görevlisinin bilgisi dahilinde, aleni bir şekilde) [gerçekleştirirse], bu işlem yasal sayılacaktır."

Diğer kaynaklar

• For the text and fuller account of the Volscian inscription, and for other records of the dialect, see R. S. Conway, The Italic Dialects, pp. 267 sqq.
• Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Conway, Robert Seymour (1911). "Volsci". Chisholm, Hugh (Ed.). Encyclopædia Britannica. 28 (11. bas.). Cambridge University Press. ss. 197–198. 

Daha fazla okuma

• Coleman, Robert. 1986. "The central Italic languages in the period of Roman expansion." Transactions of the Philological Society 84 (1): 100–131.
• Coarelli, Filippo. Roma, i Volsci e il Lazio antico. In: Crise et transformation des sociétés archaïques de l'Italie antique au Ve siècle av. JC. Actes de la table ronde de Rome (19-21 novembre 1987) Rome : École Française de Rome, 1990. pp. 135–154. (Publications de l'École française de Rome, 137) [www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1990_act_137_1_3901]
• Poultney, James. 1951. "Volscians and Umbrians." American Journal of Philology 72: 113–27.