Umbriyaca

Umbriyaca
Umbrice
Ana dili olanlar	Umbriya
Bölge	Merkez İtalya
Etnisite	Umbri
Dönem	MÖ 7. yy - MÖ 1. yylinglist
Dil ailesi	Hint-Avrupa İtalik Osko-Umbriya Umbriya Umbriyaca
Yazı sistemi	Umbriya ve Eski İtalik alfabeleri
Dil kodları
ISO 639-3	xum
Dilbilimci listesi	xum
Glottolog	umbr1253
MÖ 6. yüzyıl Demir Çağı İtalya'sındaki dillerin yaklaşık dağılımı

Umbriyaca veya Umbrice, eski İtalyan bölgesi Umbriya'da Umbri tarafından konuşulmuş olan soyu tükenmiş bir İtalik dildir. İtalik diller içinde, Oskan grubuyla yakından ilişkilidir ve bu yüzden de - modern bilimde genellikle yerine Sabel kullanılan - Osko-Umbriya dilleri grubunda onunla ilişkilendirilir. Bu sınıflandırma ilk kez formülleştirildiğinden beri, eski İtalya'daki bir dizi başka dilin Umbriyaca ile daha yakından ilişkili olduğu keşfedildi. Bu nedenle bir grup - Umbriya dilleri - onları içerecek şekilde tasarlandı.

Külliyat

Umbriyaca, MÖ 7. ile MÖ 1. yüzyılda yazıldığı düşünülen yaklaşık 30 yazıttan bilinmektedir. Şimdiye kadarki en büyük önbellek, 1444'te Scheggia köyü yakınlarında veya başka bir geleneğe göre Gubbio'daki (antik Iguvium) bir yeraltı odasında bulunan yedi yazılı bronz tabletten oluşan Iguvine Tabletleri'dir. Yedi tablet, bölgedeki antik dinin rahipleri için törenler ve tüzükler hakkında notlar içermektedir. Bazen Orta Çağ'daki Iguvium/Eugubium adından ötürü Eugubian tabletleri olarak da adlandırılırlar. Tabletler 4000-5000 kelime içerir.

Todi, Assisi ve Spoleto'dan da küçük yazıtlar vardır.

Alfabe

Iguvine tabletleri iki alfabeyle yazılmıştır. Daha eski olan Umbriya alfabesi, diğer Eski İtalik yazısı gibi, Etrüsk alfabesinden türetilmiştir ve sağdan sola yazılmıştır, esasen Neo-Etrüsk'e eşdeğerdir ancak Arkaik Etrüsk alfabesinden eşsiz bir Umbriyaca sesi için 'P' şeklinde bir harf kullanılarak yazılmıştır. Daha yeni olansa Latin alfabesiyle yazılmıştır. Metinler bazen Eski Umbriyaca ve Yeni Umbriyaca olarak adlandırılır. Farklılıklar daha çok ortografiktir. Örneğin, Latin alfabesindeki rs, yerel alfabede tek bir karakterle temsil edilir (genellikle ř olarak yazılır; bu, çoğu durumda ünlülerarası *-d-'den düzenli olarak gelişen bilinmeyen bir sesi temsil eder). Bunları açıkça ayırt etmek için yerel yazı genellikle kalın, Latincesi ise italik olarak yazılır.

Dil bilgisi

Sesbilim

Aşağıdakilerin çoğunun kesin ses karşılıkları tam olarak net değildir.

Ünsüzler

		Dudaksıl	Taçsıl	Damaksıl	Gırtlaksıl
Genizsil		[m]	[n]
Patlamalı	Ötümlü	[b]	[d]	[g]
	Ötümsüz	[p]	[t]	[k]
Sürtünmeli	Ötümlü		<ř>/<rs> (= [ʒ] ?)
	Ötümsüz	[f]	<ç>/<ś> (= [ʃ] ?)		[h]
Rotik			[r]
Sürtünmesiz			[l]	[j], [w]

Ünlüler

Tekli ünlüler: a, e, i, o, u; ā, ē, ī, ō, ū

İkili ünlüler: ai, ei, ou

İsimler

İsim sınıfları yaklaşık olarak Latincedekilere denktir: ā-gövdesi Latincenin birince çekimine, tarihi o-gövdesi Latincenin ikinci çekimine, ünsüz- ve i-gövdesi Latincenin üçüncü çekimine, daha nadir görülen u-gövdesi ve e-gövdesi Latincenin sırasıyla dördüncü ve beşinci çekimine karşılık gelir.

Tekilde tasdiklenmiş yedi durum bulunmaktadır: yalın, belirtme (yalın-belirtme nötr durumuyla beraber), ilgi, yönelme, ayrılma, bulunma ve seslenme durumları. Çoğulda; yalın, belirtme, ilgi ve bulunma-ayrılma birleşimi bir durum olmak üzere sadece dört durum vardır. Tasdiklenmiş bir çoğul bulunma veya seslenme durumu bulunmamaktadır.

ā-gövdesiyle ilgili örnekler (kalın-italik farkı için "Alfabe" kısmına bakınız):

muta / mutu "iyi" (Latince molta "iyi"); tekil yalın hal

tuta / totam "şehri, devleti"; tekil belirtme hali

tutas / totar (ikincisi rotasizmli, aşağıya bkz.) "şehrin"; tekil ilgi hali (Umbriyaca Ön-Hint-Avrupaca durumunu devam ettirirken Latince -ae'ye dönüştürüyor)

tute "şehre"; tekil yönelme hali

asa "sunaktan"; tekil ayrılma hali

tote "şehirde"; tekil bulunma hali

Prestota "Hey, Prestota"; tekil seslenme hali

fameřias "aileler"; çoğul yalın hal

porca "domuzları"; çoğul belirtme hali

pracatarum "surların"?; çoğul ilgi hali

plenasier "yıllık festival için"; çoğul yön.-bul. hali (-s'den gelen son rotasizmli, Latince plenus "dolu, tam" kelimesiyle anlambilimsel gelişimiyle birlikte ilişkilendirildi: "tümünün > tüm yılın")

Umbriyaca isim çekimi bitimleri

	ā-gövdeleri		eril o-gövdeleri
	Tekil	Çoğul	Tekil	Çoğul
Yalın	-a, -u	-as, -ar	-(s)	-us, -ur
Seslenme	-a	?	-e	?
Belirtme	-a, -am	-af, -a	-u(m), -o(m)	-uf, -u
Tamlayan	-as, -ar	-aru, -arum	-es, -er	-u, -o
Yönelme	-e	-es, -er	-e	-es, -ir
Ayrılma	-a		-u
Bulunma	-e		-e

Fiiller

Çekimler

Birinci çekim

Umbriyaca birinci çekiminde şimdiki zaman için -ā- tematik ünlüsü kullanılır ancak sıklıkla şimdiki zaman dışındaki çekimlerde de kullanıldığı görülmüştür. Fakat pruseçetu, prusekatu ve portust gibi -ā- morfeminin bulunmadığı nadir bitmiş ve edilgen bitmiş biçimler de tasdiklenmiştir. Bu düzensizlik domare > domui gibi Latince birinci çekimindeki bazı fiillerde de görülmektedir. Kişi ve sayıyı gösteren bitimler -ā- ekinden sonra getirilirler, genellikle ardından ses düşmesi yaşanır ve kişi eklerinden önce geriye ya -ā ya da -ō kalır. Latincede ikinci, üçüncü ve dördüncü çekim fiillerine edat eklendiğinde bu fiiller, birinci çekim fiillere dönüşebilirler, ör: dicere 'söylemek, demek' > dedicare 'adamak'. Benzer şekilde Umbriyaca dadíkatted fiili deicum fiilinden türemektedir.

İkinci çekim

Umbriya ikinci çekimi aynı Latince ikinci çekimi gibi şimdiki zaman gövdesinde -ē- ünlüsüne sahipti. ama Latincenin aksine bu ünlü genellikle bitmiş gövdelerde görülmez. Latincedeki flere > flevi gibi fiiller -nadir de olsalar- -ē ekiyle, bitmiş gövde ve edilgen sıfat fiil oluşumuna kanıtlardır. Ancak mevcut Umbriyaca külliyatı bu tip düzensizliklere ilişkin kanıt göstermemektedir. Başka bir ikinci çekim fiili tiçit (Lat. decet 'uygundur'), ikinci çekimdeki tematik ünlünün -i- ile değişimli kullanıldığını gösteriyor. Tek bir örnekte -trebeit fiilinde- görülen -ei- eki, ikinci çekim için kullanılan nadir bir ek olabilir, tabii bu fiil dördüncü çekimde de olabilir.

Üçüncü çekim

Umbriyaca üçüncü çekimi aynı Latincedeki gibi -e ekiyle işaretlenir ama Latince facio gibi fiillerdeki üçüncü çekim -iō fiilleri Umbriyacada bulunmamaktadır. Tüm İtalik dillerdeki bu fiiller Ön-İtalik'teki -jō varyantı fiillerinden gelmektedir; bu fiiller Umbriyacada ses düşmesi sonucu çoğunlukla düzenli olan üçüncü ve dördüncü çekim fiillere dönüşmüştür, öte yandan Latincede üçüncü ve dördüncü çekim arasında kendi sınıflarını oluşturmuşlardır. Latince fiillerdeki gibi ikilenmiş gövdeler Umbriyacada üçüncü çekimde görülür: ör: Umbriyaca sestu ve Latince dengi sisto. Ancak diğer Umbriyaca fiiller ikikeme kaybını gösteriyor olabilirler, ör: Umbriyaca restef < muhtemelen Latince *re-sisto.

Dördüncü çekim

Dördüncü çekim fiiller aynı Latincedeki gibi şimdiki zaman gövdesinde -ī ile işaretlenirler. Ayrıca aynı Latincedeki gibi bitmiş biçimler -ī sesini içermeyebilir. Umbriyaca dördüncü çekim fiili fasiu > fakust.

Umbriyacada Latinceye benzer supine ([[en]]) biçimlerin varlığına dair sınırlı kanıt bulunmaktadır, açık bir şekilde verilebilecek tek örnek aseriato etu (Latince observatum it 'gözlemleyecek (olan)')

Bitmiş (perfect) oluşumu

Bitmiş gövde oluşumu

Diğer İtalik dillerdeki gibi Umbriyaca da Ön-İtalik ve Ön-Hint-Avrupacadaki aorist (bitmişlik) ve bitmiş (durum) biçimlerini birleştirdi, Osko-Umbriya dilleri ÖHA atematik ikinci aorist biçimlerini korurken Latince ÖHA bitmiş biçimlerini korudu. Bu etimolojik farklılıklar, Osko-Umbriya ve Latin-Falisk dilleri arasında çeşitli morfolojik tutarsızlıklara sebep oldu. İsteme bitmiş (subjunctive perfect), Umbriyacada -ē- ile, Latincede -ī- ile işaretleniyordu. Umbriyacada şimdiki zaman gövdesinden bitmiş gövdeler beş farklı yöntemle oluşturulabilir: ikileme, basit bitmiş, k-bitmiş, f-bitmiş ve Umbriyaca özgü olan nky-bitmiş.

İkileme Ön-Hint-Avrupacada bitmiş gövde oluşumu için en yaygın yöntemdi ve genellikle ikilenmiş heceden sonra -e- ünlüsü eklenirdi. Bu metodun kalıntıları Umbriyacadaki peperscust gibi fiillerde görülmektedir. Ancak zaten ikilenmiş bitmişler bu desene uymayabilirler. Bu kategoriye basit bitmişler denmektedir ve dersicust (< *dedik-, Ön-İtalik *deikō- fiilinin bitmiş gövdesi) gibi fiilleri içermektedir. Orijinal biçim bahsedilen desene göre ikilenmiş olsa da Ön-İtalik'ten Umbriyacaya geçişte -d- > -ř- değişimi yaşanmıştır.

Umbriyacadaki andirsafust gibi fiiller, -f- ünsüzü eklenerek oluşturulan f-bitmiş desenini gösteriyor. Bu türün kökeni açık olmamakla beraber daha eski kelimelerin birleşiminden türemiş olabilir. Örneğin andirsafust kelimesi aslen am-di-da-nt-s fust şeklinden geliyor olabilir ama bu etimoloji tartışmalıdır. Umbriyacada bitmiş gövdeler, muhtemelen ÖHA sigmatik aoristinden gelen -s- ünsüzün eklenmesiyle oluşturulmuş da olabilir. Umbriyacada bu biçim, sesust kelimesi dışında tasdiklenmemiştir. Ancak bu biçim genellikle ikilenmiş biçim olarak yorumlanmaktadır, haliyle Umbriyacada s-bitmişine dair hiçbir kanıt kalmamaktadır.

-nsi-, -ns- veya -nç- bitmiş ekleri Umbriyacada purtinçus ve purdinsiust gibi kelimelerde görülmektedir. Bu eklerin etimolojileri net değildir, ÖHA *h₁neḱ- 'taşı-, getir-' kelimesiyle ilişkili Ön-İtalik *-nki- biçimnden türemiş olabilirler. Bu biçim, Antik Yunanca φέρω (phérō 'taşı-, getir-') fiilinin aoristi ἤνεγκα (ḗnenka 'getirdim') kelimesinde ve Eski İrlandaca do·beir 'taşı-, getir-' fiilinin bitmiş gövdesi do·uic biçimindeki gibi bitmişlik görünüşünü işaretleyen -icc ekinde korunmuştur. Dilbilimci Kenneth Shields, Jr. bu bitmiş bitiminin, *-Ø- ile biten üçüncü tekil kişi bitimiyle *-N gösterici parçacığının kombinasyonu olan *-Ø-N biçiminden geldiğini düşünmektedir. Shields'a göre bu biçim sonradan yeniden analiz edildi ve ardından *-ki eki eklenerek *-Ø-N-ki biçimi elde edildi. Sonradan *-nky-Ø olarak yeniden analiz edilip Umbriyaca bitmiş morfemine dönüşmüş olabilir. Shields, bu bitimin Litvanca -ki emir kipi ekiyle ortak kökenli olduğunu ve *-k gösterici (deiktik) parçacığının Latince cis 'üstünde, buna, bu tarafta' veya Antik Yunanca τῆτες (têtes 'bu yıl') gibi kelimelerde gözlenebileceğini söylüyor. Dilbilimci David Jerrett bitmiş ekinin sadece isim soylu fiillerde görüldüğünü belirtmiş, bitmiş gövdelerin aslen isimler ile Umbriyacada tasiklenmemiş bir fiilin bitmiş gövdesinin birleşimi olduğunu önermiştir, bu fiil ÖHA *ḱey- (yat-, durul-) fiilinden türemiş ve 'harekete geçirrmek, hareket halinde olmak' gibi yeni bir anlam kazanmış olabilir. Böylesi semantik değişimler diğer Hint-Avrupa dillerinde görülmüştür: Antik Yunanca κινέω (kinéō 'harekete geçir-, karıştır-, karış-') ve κίω (kíō 'git-') fiilleri ve Latince cieo 'harekete geçir-, hareket et-/ettir-, karıştır-' fiili bu değişimi göstermektedir. Belli isimler bu tasdiklenmemiş fiille dolaylamalı (perifrastik) ifadelerde kullanıldığında tamamen birleşip yeni fiiller üretmiş olabilirler. Jerrett, bu tip bir gelişimin olası bir örneğini combifiansiust fiilinde gösteriyor, kelimenin aslen *combifiam ismiyle üçüncü tekil kişi etken bitmiş biçim siust fiilinin birleşiminden oluştuğunu söylüyor. Bu yüzden Jerrett, *combifiam siust 'duyurulmuş yaptı' > combifiansiust 'duyurdu' gibi bir semantik değişim öneriyor.

Bitimler

Umbriyacada fiiller aşağıdaki kategorilere göre çekimlenir:

• Zaman (şimdiki, bitmemiş, gelecek, bitmiş ve bitmiş gelecek)
• Çatı (etken ve deponent/edilgen)
• Kip (bildirme, emir ve isteme)
• Kişi (1., 2. ve 3.)
• Sayı (tekil ve çoğul)

Şimdiki, gelecek ve bitmiş gelecek zaman etken çatıda aşağıdaki (birincil) kişi bitimlerini kullanır:

	Tekil	Çoğul
1.	-ō
2.	-s
3.	-t	-nt

Bitmemiş, bildirme bitmiş ve isteme kipinin tüm zamanları etken çatıda aşağıdaki (ikincil) kişi bitimlerini kullanırlar:

	Tekil	Çoğul
1.	-m
2.	-s
3.	-∅	-ns

Edilgen bitimler yalnızca üçüncü kişide tasdiklenmiştir: birincil tekil -ter, ikincil tekil -(n)tur, çoğul -endi.

Umbriyacada şimdiki zaman gövdesinden bitmiş gövde oluşturmak için çeşitli yöntemler kullanılır: dede 'verdi' kelimesindeki gibi ikileme, sesu-s-t 'oturmuş olacak' kelimesindeki gibi -s- eki ve purdi-nçi-ust 'surnuş olacak' kelimesindeki gibi -nçi- eki gibi. Bazı fiiller bütünleyici (suppletive) biçimler kullanır.

Diğer zamanlar aşağıdaki eklerle oluşturulur:

Kip	Zaman	Gövde	Ek	Örnek
Bildirme	Bitmemiş	Şimdiki	Tasdiklenmemiş
	Gelecek	Şimdiki	-(e)s-	prupeha-s-t '(Lat. piabit 'yatıştıracak, arındıracak')
	Bitmiş gelecek	Şimdiki	-us-	fak-us-t'
İsteme	Şimdiki	Şimdiki	-iā- (a-gövdeleri için), -ā- (diğer gövdeler için)	'habi-a 'tutmalı'
	Bitmemiş	Şimdiki	Tasdiklenmemiş
	Bitmiş	Şimdiki	-ē-	heriiei

Aşağıdaki çekimsiz biçimler tasdiklenmiştir (hepsi şimdiki zaman gövdesi temellidir):

Biçim	Ek	Örnek
Etken şimdiki zaman sıfat fiili	-nt-	kutef 'mırıldanma' (-f < *-ns < *-nts)
Geçmiş zaman sıfat fiili	-to-	çersnatur 'akşam yemeği yemiş olmak' (eril çoğul yalın)
Etken şimdiki zaman mastarı	-om	er-om 'olmak, koşaç'
Edilgen şimdiki zaman mastarı	-fi/-fir	piha-fi 'kefaret edilmek'
Supine	-to(m)	aseriato 'gözlemleyecek'
Zarf fiil	-nno-	pihaner 'arındırılacak' (eril tekil tamlayan)

Sesbilimsel Tarih

Ortak değişimler

Umbriyaca ile kardeş dili Oskanca bazı sesbilimsel değişikliklerde ortaktır.

*kʷ'ın p'ye dudaksallaşması

Umbriyacadaki bu özellik, Gal dilleri (İrlandaca vb.) ve Breton dilleri (Galce vb.) arasındaki k/p ayrımını anımsatır, ayrıca yaygın bir Sabel değişikliğidir. piře, pirse "ne"; Oskanca pídum vs Latince quid.

Başlangıç vurgusu ve iç ses düşmesi (senkop)

Tüm İtalik dillerin tarihinin başlarındaki bir noktada, başta olmayan heceler düzenli olarak kaybolduğundan veya zayıfladığından vurgu, kelimelerin ilk hecesine kaymış gibi görünüyor. Aynı olay Etrüskçe tarihinde de meydana geldiğinden dolayı Umbriyaca ve Latince Oskancadan daha belirgin şekilde etkilendiğinden, bunun kuzeyden yayılan bölgesel bir özellik olduğu varsayılmalıdır. (Klasik Latince zamanında, vurgu daha çok bir Antik Yunan kalıbına kaymıştı - vurgu sondan üçüncü hecedeydi (antepenult), son hece uzunsa sondan ikinci heceye düşüyordu (penult).) Bu kaymaların Kelt ve Cermen dilllerindeki başlangıç stresine benzer kaymalara bağlanma derecesi belirsizdir; tartışma için bkz. J. Salmons' Vurgusal Değişim ve Dil Teması.

Örnekler: Vurgusuz kısa -e-'nin kaybı: *omesei > *onse "omuz" (Latince umerus), *deksiterer > destre "sağda", *obs-tendetōd > *ostendu "sun (emir kipi)" (Latince ostendito).

Umbriyacaya özel olan yenilikler (Oskancayla ortak olmayan)

Ancak son derece korumacı olan kardeş dili Oskanca ile karşılaştırıldığında Umbriyaca, bir kısmı batıdaki komşusu Latinceyle paylaşılan bir dizi yenilik sergiliyor. (Aşağıda kuralı takiben, Umbriyaca ve Oskanca için kalın metin yerli - Etrüsk kaynaklı - yazıyla yazılmış kelimeleri gösterirken italik Latinceden türetilmiş yazıyla yazılmış kelimeleri temsil eder.)

Orijinal ikili ünlülerin durumu

Tüm ikili ünlüler basitleştirilmiştir (Latincede yalnızca kısmen görülen, Oskancada ise çok nadiren görülen bir süreç). Böylece Ön-İtalik *ai ve *ei Umbriyaca alçak ē olur: kvestur, Oskanca kvaísstur, Latince quaestor 'kamu gelir-giderlerinden sorumlu yetkili'; prever 'tek': Oskanca preivatud, Latince prīvus. Ön-İtalik *oi, *ou ve * au ilk hecelerde ō olur (yerel alfabede u diye yazılır): unu 'one': Eski Latince oinus; ute 'veya': Oskanca auti, Latince aut; tuta 'şehir': Oskanca touto.

Artdamaksılların öndamaksallaşması

Artdamaksıllar, ön ünlülerden önce öndamaksallaşmış ve sızıcılaşmıştır, ön yarı ünlü /j/ muhtemelen ç, ś veya basitçe s diye yazılan öndamaksallaşmış ıslıklıya dönüşmüştür (belki de artdişyuvasıl /ʃ/'ye). (Benzer bir değişiklik daha sonra çoğu Romen dilinde gerçekleşmiştir.) Örneğin: Umbriyaca śesna 'akşam yemeği', Oskanca kersnu, Latince cēna; Umbriyaca façiu 'yaparım', Latince faciō.

Rotasizm

Latince gibi ancak Oskancadan farklı olarak ünlülerarası -s-, -r-'ye dönüşmüştür. Dilin geç biçimlerinde son -s de -r olur (Latincede görülmeyen bir değişiklik). Örneğin, -ā köklerinin çoğul tamlayan ekleri: Umbriyaca -arum, Latince -arum vs Oskanca -asúm (Sanskritçe - āsām ile karşılaştırın).

*d'nin durumu

Baştaki * d- korunurken (yerel alfabede t olarak yazılır) daha önceki ünlülerarası *-d- (bazen de *-l-) yerel alfabede genellikle ř olarak çevrilen bir karakter olarak görünür ama Latin alfabesi kullanan Umbriyaca metinlerinde rs dizesi olarak görünür. Tam telaffuz bilinmiyor: piře, pirse "ne" vs. Oskanca pídum, Latince quid.

Ünlüler

Ön-İtalik *ū, /i/ oldu, ör. Ön-İtalik *sūm (domuz) > Umbriyaca sim (tekil belirtme).

Örnek metinler

İguvin Tabletleri'nden alınmıştır, tablet Va, satır 6-10 (tablet yerel alfabeyle yazılmıştır):

(6) ...Sakreu (7) perakneu upetu, revestu, puře teřte, (8) eru emantu herte, et pihaklu pune (9) tribřiçu fuiest, akrutu revestu (10) emantu herte...

Latince:

(6-7) ...Hostia solemnis digito, revisito, cum datur, (8) (aliquae) earum accipiantur oportetne, et cum piaculorum (9) ternio fiet, ex agro revisito (10) accipiantur oportetne...

Türkçe:

(6-10) Kurbanları seçsin ve onlar teslim edildiğinde onlardan (herhangi birinin) kabul edilip edilmeyeceğini görmek için onları incelesin ve üçlü bir adak durumunda ülkede onların kabul edilip edilmeyeceklerini görmek için onları incelesin.

İguvin Tabletleri'nden alınmıştır, tablet VIa, satır 25-31 (tablet Latin alfabesiyle yazılmıştır):

(25)...Dei grabouie orer ose persei ocre fisie pir orto est (26) toteme iouine arsmor dersecor subator sent pusei neip heritu. (27) dei crabouie persei tuer perscler uaseto est pesetom est peretom est (28) frosetom est daetom est tuer perscler uirseto auirseto uas est. di grabouie persei mersei esu bue (29) peracrei pihaclu pihafei. di.grabouie pihatu ocre fisei pihatu tota iouina. di.grabouie pihatu ocrer (30) fisier totar iouinar nome nerf arsmo ueiro pequo castruo fri pihatu futu fos pacer pase tua ocre fisi (31) tote iiouine erer nomne erar nomne. di.grabouie saluo seritu ocre fisi salua seritu tota iiouina.

Latince:

(25)...Iovi Grabovie illius opere, si in montis Fisie ignis ortus est (26) civitate Iguvina, ritus debiti omissi sunt quasi nec consulto. (27) Iovi Grabovie si in tui sacrifici, vitiatum est, peccatum est, peritum est, (28) fraudatum est, defectum est, tui sacrifici visum, invisum, vitium est. Iovi Grabovie si ius sit hoc bove (29) optimo piaculo piator. Iovi Grabovie piato montem Fisiem piato civitatem Iguvinam piato montis Fisie piato civitatem (30) Iguvina nomen magistratus, formationes, viros, pecua, castra, fructus, piato esto favens propitius pace tua monti Fisii (31) civitati Iguvinae eius nomini eas nomini. Iovi Grabovie salvum servato montem Fisii salvam servato civitatem Iguvinae.

Türkçe:

(25-26)...Jupiter Grabovius, eğer Fisian Dağı'nda yangın çıktıysa ya da Iguvium ulusunda gereken hazırlıklar ihmal edildiyse, hazırlıklar sanki yapılmış gibi olsun. (27-29) Jupiter Grabovius, kurbanında (bir şeyler) yanlış yapılmış, yanlış anlaşılmış, ihlal edilmiş, hile yapılmış, atlanmış ise; ayininde görülen veya görülmeyen bir kusur var ise; Jupiter Grabovius, arınma adağı olarak bu bir yıllık öküzün arındırılması doğru olacaksa, Jupiter Grabovius, Fisian Dağı'nı arındır, Iguvine Devleti'ni arındır. Jupiter Grabovius, Fisian Dağı'nın (ve) Iguvine Devleti'nin adını arındır, yargıçları (ve) formülasyonları, erkekleri (ve) sığırları, (tahıl) başlarını (ve) meyveleri arındır. Fisian Dağı'na, (31) Iguvine Devleti'ne, onların adına huzurunda uygun (ve) elverişli ol. Jupiter Grabovius, Fisian Dağı'nı güvende tut, Iguvine Devleti'ni güvende tut.

Kaynaklar

• Pio Paolucci (1966). Scheggia - Note Critico-Storiche (PDF) (İtalyanca). Empoli: La Toscografica. 30 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Eylül 2022. 
• AA.VV. (2004). Umbria. Guida d'Italia (İtalyanca). Milano: Touring Club Italiano. 
• Buck, Carl Darling (2007) [1904]. A Grammar Of Oscan And Umbrian: With A Collection Of Inscriptions And A Glossary. Kessinger. ISBN 978-1-4326-9132-5. 

Konuyla ilgili yayınlar

• Buck, Carl Darling. 1979. Bir Oscan ve Umbrian Dilbilgisi: Bir Yazıtlar Koleksiyonu ve Bir Sözlük ile. Hildesheim: Olms.
• ————. 2001. Umbrian Sözlüğü: Umbrian Glosses dahil. Bristol, PA: Evrim Yayıncılık.
• Clackson, James. 2015. "Hint-Avrupa'nın Sabellian Şubesinde Alt Gruplama." Filoloji Derneği İşlemleri 113 (1): 4-37.
• Poultney, James. 1959. Iguvium'un bronz masaları. Filolojik Monograflar 18. Baltimore: Amerikan Filoloji Derneği.
• Untermann, Jürgen. Wörterbuch des Oskisch-Ubrischen. Heidelberg, Almanya: Universitätsverlag C. Winter, 2000.
• Wallace, Rex E. “Sabellian Dilleri.” Cambridge Antik Diller Ansiklopedisi'nde, ed. Roger D. Woodard, 812-839. Cambridge, Birleşik Krallık: Cambridge University Press, 2004.
• Weiss, Michael L. 2010. Sabelli İtalya'da Dil ve Ritüel: Üçüncü ve Dördüncü Tabulae Iguvinae Ritüel Kompleksi . Leiden: Brill.
• Ne, Joshua. "Assisi'nin Yeni Bir Umbrian Yazıtı." Klasik Filolojide Harvard Çalışmaları 50 (1939): 89-93. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. doi:10.2307/310593.

Dış bağlantılar

• Hare, JB (2005). "Umbrian". Wordgumbo. 7 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2010. 
• http://www.wordgumbo.com/ie/cmp/umbr.htm 7 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Umbriyaca detaylarıyla