Yasama bağışıklığı
| Makale serilerinden |
| Parti siyaseti |
|---|
Yasama bağışıklığı, parlamento üyelerinin görevlerini daha iyi bir biçimde ve serbestçe yerine getirebilmeleri için tanınan ayrıcalıklardır. Yasama sorumsuzluğu ve yasama dokunulmazlığı olmak üzere ikiye ayrılır.
Dokunulmazlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Yasama dokunulmazlığı, parlamento üyeleri hakkında, suç işlediklerinden bahisle, parlamentonun izni olmadan, gözaltına alma, tutuklama gibi bazı cezai takibat işlemlerinde bulunulamamasıdır.[1][2][3] Amacı, parlamenterlerin keyfi kovuşturma ve cezaya maruz kalmasını önlemektir. Günümüzde her ülke anayasası konuyla ilgili farklı bir sistemi benimsemiş olmakla birlikte, çoğunluğu yasama dokunulmazlığına yer vermiştir. Bunun istisnası, Hollanda ve Yeni Zelanda'dır.[4][5] Yasama dokunulmazlığının amacı parlamento üyelerinin, parlamento çalışmalarına istedikleri her zaman katılmalarını sağlamaktır.[6]
- Yasama dokunulmazlığı görecelidir.
- Yasama dokunulmazlığı sürekli değil, geçicidir. Yani sadece parlamento üyeliği sıfatı boyunca devam eder.
- Yasama dokunulmazlığı, parlamento kararıyla kaldırılabilir.
Kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Yasama dokunulmazlığı, Fransız kökenlidir. Fransız İhtilali'nden sonra toplanan Kurucu Meclis, 26-27 Haziran 1790 tarihli bir Kararname ile Meclis üyelerinin, Meclisin kararı olmaksızın ve suçüstü hâli hariç, tutuklanamayacağını öngörmüştür.[7]
Anglo Sakson Hukuk Sistemi'nde Yasama Dokunulmazlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu hukuk sistemine tabii ülkelerde yasama dokunulmazlığı sadece hukuki alandadır, cezai alanda bir ayrıcalığa yer verilmemiştir. Bu ülkelerde yasama dokunulmazlığı mutlaktır ve istisnaları yoktur. Parlamento kararıyla, bir parlamento üyesinin dokunulmazlığı kaldırılamaz. Bu ülkelerde yasama dokunulmazlığı pek de işlevsel değildir. Çünkü kimse borçlarından dolayı tutuklanmamaktadır.[6]
Kıta Avrupası Hukuk Sistemi'nde Yasama Dokunulmazlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu hukuk sistemine tabii ülkelerde yasama dokunulmazlığı cezai alandadır, hukuki alanda bir ayrıcalığa yer verilmemiştir. Bu ülkelerde yasama dokunulmazlığının istisnaları vardır. Örneğin, suçüstü hallerde parlamento üyesi hakkında derhal cezai müeyyidelere başvurulabilir, herhangi bir parlamento kararına ihtiyaç yoktur. Mutlak değildir. Örneğin bazı ülkelerde parlamento üyesi tanık olarak dinlenebilir ve hakkında soruşturma açılabilir.[8]
Sorumsuzluk
[değiştir | kaynağı değiştir]Parlamento üyelerinin görevlerini yerine getirirken açıkladıkları düşüncelerinden, sözlerinden ve verdikleri oylardan dolayı hukuki ya da cezai takibata uğramamalarını ifade eder.[9][10][11][12] Oy, söz veya düşünce açıklaması dışında kalan fiiller, yasama sorumsuzluğu kapsamında değillerdir. Yasama sorumsuzluğu süreklidir, kaldırılamaz. Yani bir parlâmento üyesinin görevi dolsa bile, yasama sorumsuzluğundan yararlanır. Bu sorumsuzluk sayesinde, parlamento üyeleri düşüncelerini serbestçe açıklayabilecek, hiçbir şeyden çekinmeyeceklerdir. Yasama sorumsuzluğu, parlamento üyesini hem cezai, hem de hukuki müeyyidelere karşı korur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kemal Gözler, Anayasa Hukukuna Giriş, Ekin Kitabevi Yay., s.244, ISBN 975-7338-75-3
- ^ Ergun Özbudun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yay., s.279, ISBN 975-464-000-9
- ^ Zehra Odyakmaz, Ümit Kaymak, İsmail Ercan, Anayasa Hukuku, İkinci Sayfa Yay., s.120, ISBN 9944-322-39-3
- ^ Yasama Dokunulmazlığının Sınırı 3 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Levent Gönenç, Yaşayan Anayasa. Erişim tarihi: 16.7.2008.
- ^ Yasama Dokunulmazlığı 18 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kemal Gözler Erişim tarihi: 16.7.2008
- ^ a b "Yasama dokunulmazlığı". 18 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2008.
- ^ LAFERRİÈRE, Julien (1947), Manuel de droit constitutionnel (Paris: Editions Domat-Montchrestien, İkinci Baskı).
- ^ "Kemal Gözler, "Yasama Dokunulmazlığı: Bir Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku İncelemesi", Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 56, No 3, Temmuz-Eylül 2001, s.71-101. (www.anayasa.gen.tr/dokunulmazlik)". Temmuz-Eylül 2011.
- ^ Kemal Gözler, a.g.e., s.242, ISBN 975-7338-75-3
- ^ Ergun Özbudun, a.g.e., s.277, ISBN 975-464-000-9
- ^ Zehra Odyakmaz, Ümit Kaymak, İsmail Ercan, a.g.e., s.119, ISBN 9944-322-39-3
- ^ 1982 Anayasası'na Göre Yasama Sorumsuzluğu ve Yasama Dokunulmazlığı 3 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Levent Gönenç, Ozan Ergül, Erişim tarihi: 17.7.2008