Kişi partisi
| Makale serilerinden |
| Parti siyaseti |
|---|
Girişimci parti[2] veya kişi partisi,[3][4] çoğunlukla kendi çıkarlarını ilerletmek amacıyla o kişi tarafından oluşturulan, karizmatik bir siyasi girişimciye odaklanan bir siyasi parti türüdür.[5]
Tanım
[değiştir | kaynağı değiştir]Kişi partisi, siyaset bilimci Mauro Calise'nin deyimiyle "kendisinin oluşturduğu parti üzerinde tam kontrolü sağlayan bir bireysel liderin en aşırı durumu" olarak kabul edilebilir. Kişi partisi, iç parti demokrasisine dayanmak yerine bir şirketin yukarıdan aşağıya kurumsal yapılanmasının model alındığı bir yapıya sahiptir. Parti yapısı, daha eski seçkin parti türüne benzerken, politik girişimcinin parti varlıklarının tam kontrolünü daha da güçlü bir şekilde sürdürdüğü oligarşik bir formdadır. Girişimci, parti platformunun ve kampanyalarının tüm yönlerini kontrol eder, seçimlerde adayları seçmede en üst düzeyde rol oynar, parti kaynaklarını yönetir ve parti içindeki diğer politikacılara parti disiplinini uygular.[4][5][6][7]
Girişimci partileri diğer partilerden ayıran bir özellik, parti organizasyonunun seçim dönemleri dışında ya hareketsiz ya da sınırlı olması ve üyelerin partiye daha fazla dahil olmalarının aktif bir şekilde engellenmesidir, bu nedenle girişimci partilerin taban kapasitesi eksiktir. Girişimci partilerde, parti lideri dışında yalnızca bir üye veya politikacılar dışında çok az üye olabilir. Freedom Party başlangıçta aşırı sağın sızmasından korktuğu için üye kabul etmemişti; daha sonra ise yardımcı lider Martin Bosma, parti üyeliği yapısının parti liderliği ile seçmenler arasındaki doğrudan hesap verebilirlikle çatıştığını söyledi. Tamamen üyesiz bir kişi partisinde, gönüllüler, bağışçılar ve görevliler parti operasyonlarına resmi bir söz hakkı olmaksızın zaman, para ve itibarlarını (parti tartışmalıysa) yatırır.[7]
Nedenleri ve sonuçları
[değiştir | kaynağı değiştir]Başkanlık sistemleri gibi daha monokratik yönetim sistemleri, kişisel partilerin oluşumunu teşvik etme eğilimindedir, çünkü siyasetin kişiselleşmesi gücün merkezileşmesini destekler. Girişimci partiler genellikle kısa ömürlü olup,[8] kurucularının ötesine geçmezler, ancak girişimci, karizmasını kullanarak kitle üyeliği partisi oluşturmakta başarılı ise, varlıklarını sürdürebilirler. Taban hareketliliğinin eksikliği nedeniyle, lider-odaklı partiler, karizmatik liderden daha uzak olan yerel ve bölgesel siyasette daha az başarılı olabilir, ANO 2011 ve Forza Italia gibi örneklerde olduğu gibi.[9][10]
Girişimci partiler genellikle aşırı sağcı, milliyetçi ve/veya popülist niteliktedir. Bununla birlikte, başka bir eğilim ise sıkı bir ideolojiye sahip olmamak ve yerine kamuoyu yoklamalarını yakından takip ederek parti görüşü konusunda belirsiz veya çelişkili olmaktır.[11] Tatiana Kostadinova ve Barry Levitt, kişisel bir partide "lider ile diğer siyasetçiler arasındaki etkileşimlerin, örneğin örgütsel kurallar, ideolojik yakınlıklar veya programatik taahhütler yerine, çoğunlukla liderin sadakate dayalı olduğunu"[6] savunmaktadır. Kişi partileri yeni kurulan demokrasilerde ve yüksek seçim dalgalanması olan durumlarda ortaya çıkma eğilimindedir. Ayrıca, geleneksel partilere olan siyasi katılım ve üyelikteki düşüşler sonucunda da ortaya çıkabilirler. Orta Avrupa'da, girişimci partiler, devlet güçlerinin özel çıkarlar için kullanıldığı bir tür devlet ele geçirme olarak ortaya çıkmıştır.[7] Girişimci partiler özellikle Latin Amerika'da yaygındır.[5]
Kanuna uygunluğu
[değiştir | kaynağı değiştir]Almanya Federal Cumhuriyeti Temel Kanunu, siyasi partilerin iç örgütlenmelerinde "demokratik prensiplere uygun olmalarını" gerektirir.[12][13] Nazi Partisi'nin 1952 yılında yasaklanması durumunda, Federal Anayasa Mahkemesi'nin kararında şu ifadelere yer verilmiştir: "Eğer bir parti, iç örgütlenmesi demokratik prensiplere uygun değilse, genellikle parti, kendi örgütlenmesinde uyguladığı yapısal prensipleri devlete dayatmayı amaçlamaktadır." Portekiz, İspanya, Arjantin ve Türkiye anayasaları benzer hükümler içermektedir.[13] İsrailli hukukçu Yigal Mersel, demokratik olmayan şekilde örgütlenen partilerin istenmeyen olduğunu savunmaktadır çünkü "Demokratik olmayan bir yapıya sahip olan partilerde demokratik olmayan hedeflere yönelme olasılığı daha yüksektir."[13]
Örnekler
[değiştir | kaynağı değiştir]İsrail
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hayamin Hahadash, Yamina (Naftali Bennett )
- Kachol Lavan, İsrail Dayanıklılık Partisi, Hamachane Hamamlachti (Benny Gantz )
- Yesh Atid (Yair Lapid )
- Yisrael Beiteinu (Avigdor Lieberman )
- Kulanu (Moşe Kahlon )
- Hatnua (Tzipi Livni )
Tayland
[değiştir | kaynağı değiştir]- Thai Rak Thai Partisi (Thaksin Shinawatra)[14]
Türkiye
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hak ve Eşitlik Partisi (Osman Pamukoğlu)[15]
- Genç Parti (Cem Uzan)[15]
- Memleket Partisi (Muharrem İnce)
Afrika
[değiştir | kaynağı değiştir]Lesoto
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sam Matekane liderliğindeki Refah Devrimi[16]
Avrupa
[değiştir | kaynağı değiştir]Avusturya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Jörg Haider liderliğindeki Avusturya Özgürlük Partisi[17]
Çek Cumhuriyeti
[değiştir | kaynağı değiştir]Finlandiya
[değiştir | kaynağı değiştir]Fransa
[değiştir | kaynağı değiştir]Macaristan
[değiştir | kaynağı değiştir]İtalya
[değiştir | kaynağı değiştir]Hollanda
[değiştir | kaynağı değiştir]Sırbistan
[değiştir | kaynağı değiştir]Slovakya
[değiştir | kaynağı değiştir]İspanya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Demokratik Merkez Birliği (Adolfo Suárez)[23]
Güney Amerika
[değiştir | kaynağı değiştir]Peru
[değiştir | kaynağı değiştir]- Cambio 90 (Alberto Fujimori)[14]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Kopeček (2016). ""I'm Paying, So I Decide": Czech ANO as an Extreme Form of a Business-Firm Party". East European Politics and Societies. 30 (4): 725-749. doi:10.1177/0888325416650254. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "extreme" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Kosowska-Gąstoł, Beata; Sobolewska-Myślik, Katarzyna (2017). "New Political Entrepreneurs in Poland" (PDF). Politologický časopis - Czech Journal of Political Science. 24 (2): 137-157. doi:10.5817/PC2017-2-137. 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)26 Mayıs 2023.
- ^ Gherghina, Sergiu; Soare, Sorina Cristina (2017). "From TV to Parliament: The Successful Birth and Progressive Death of a Personal Party". Politologický časopis - Czech Journal of Political Science (İngilizce). XXIV (2): 201-220. doi:10.5817/PC2017-2-201. ISSN 1211-3247. 6 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi26 Mayıs 2023.
- ^ a b Kefford, Glenn; McDonnell, Duncan (2018). "Inside the personal party: Leader-owners, light organizations and limited lifespans". The British Journal of Politics and International Relations. 20 (2): 379-394. doi:10.1177/1369148117750819.
- ^ a b c Saalfeld, Thomas; Strøm, Kaare (2014). "Political Parties and Legislators". Martin, Shane; Saalfeld, Thomas; Strøm, Kaare (Ed.). The Oxford Handbook of Legislative Studies (İngilizce). Oxford University Press. s. 380. ISBN 978-0-19-965301-0.
- ^ a b Kostadinova, Tatiana; Levitt, Barry (2014). "Toward a Theory of Personalist Parties: Concept Formation and Theory Building: Concept Formation and Theory Building". Politics & Policy. 42 (4): 490-512. doi:10.1111/polp.12081.
- ^ a b c Mazzoleni, Oscar; Voerman, Gerrit (2017). "Memberless parties: Beyond the business-firm party model?" (PDF). Party Politics. 23 (6): 783-792. doi:10.1177/1354068815627398. 6 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)26 Mayıs 2023.
- ^ Musella, Fortunato (2018). Political Leaders Beyond Party Politics (PDF). Springer International Publishing. doi:10.1007/978-3-319-59348-7. ISBN 978-3-319-59348-7.
- ^ Hloušek, Vít; Kopeček, Lubomír (2019). "How to run an efficient political machine: the billionaire Andrej Babiš and his political-business project". Politics in Central Europe. 15 (1): 35-54. doi:10.2478/pce-2019-0002
.
- ^ Hopkin, Jonathan; Paolucci, Caterina (1999). "The business firm model of party organisation: Cases from Spain and Italy". European Journal of Political Research. 35 (3): 307-339. doi:10.1023/A:1006903925012 .
- ^ Hopkin, Jonathan; Paolucci, Caterina (1999). "The business firm model of party organisation: Cases from Spain and Italy". European Journal of Political Research. 35 (3): 307-339. doi:10.1023/A:1006903925012 .
- ^ Wise, Judith (1998) "Dissent and the Militant Democracy: The German Constitution and the Banning of the Free German WorkersParty,"The University of Chicago Law School Roundtable: Vol. 5: Iss. 1, Article 11.Available at:http://chicagounbound.uchicago.edu/roundtable/vol5/iss1/11 11 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b c Mersel, Yigal (2006). "The dissolution of political parties: The problem of internal democracy". International Journal of Constitutional Law. 4 (1): 84-113. doi:10.1093/icon/moi053 .
- ^ a b McDonnell (2019). "The right-wing populism of India's Bharatiya Janata Party (and why comparativists should care)". Democratization. 26 (3): 484-501. doi:10.1080/13510347.2018.1551885.
- ^ a b Tezcür (2012). "Trends and Characteristics of the Turkish Party System in Light of the 2011 Elections". Turkish Studies. 13 (2): 117-134. doi:10.1080/14683849.2012.685251.
- ^ "RFP's violation of democratic norms - the Post". 5 Temmuz 2022. 12 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023.
- ^ a b c d e f Hloušek (2017). "Different Ways of Institutionalising Entrepreneurial Parties: Czech Public Affairs Party and ANO". Politologický časopis - Czech Journal of Political Science. 24 (2): 92-115. doi:10.5817/PC2017-2-92.
- ^ a b Olga Brunnerová (2019). "Not all political entrepreneurs are created equal: The institutionalisation of entrepreneurial parties in Central Europe" (PDF). Central European Journal of Politics. 5 (1): 100-124. 24 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)26 Mayıs 2023.
- ^ Just (2016). "Business‑Firm Parties and the Czech Party System after 2010". Politics in Central Europe. 12 (3): 83-110. doi:10.1515/pce-2016-0018.
- ^ Hloušek (2019). "How to run an efficient political machine: the billionaire Andrej Babiš and his political-business project". Politics in Central Europe. 15 (1): 35-54. doi:10.2478/pce-2019-0002.
- ^ Arter (2014). "Measuring the Extent of Party Institutionalisation: The Case of a Populist Entrepreneur Party". West European Politics. 37 (5): 932-956. doi:10.1080/01402382.2014.911486.
- ^ Political Leaders Beyond Party Politics (PDF). Springer International Publishing. 2018. doi:10.1007/978-3-319-59348-7. ISBN 978-3-319-59348-7.
- ^ a b Hopkin (1999). "The business firm model of party organisation: Cases from Spain and Italy". European Journal of Political Research. 35 (3): 307-339. doi:10.1023/A:1006903925012.
- ^ Raniolo (2006). "Forza Italia: A Leader with a Party". South European Society and Politics. 11 (3–4): 439-455. doi:10.1080/13608740600856470.
- ^ "Silvio's Party". Leadership and Uncertainty Management in Politics: Leaders, Followers and Constraints in Western Democracies (İngilizce). Palgrave Macmillan UK. 11 Ağustos 2015. ss. 93-110. ISBN 978-1-137-43924-6.
- ^ McDonnell (2013). "Silvio Berlusconi's Personal Parties: From Forza Italia to the Popolo Della Libertà". Political Studies. 61 (1_suppl): 217-233. doi:10.1111/j.1467-9248.2012.01007.x.
- ^ Mazzoleni (2017). "Memberless parties: Beyond the business-firm party model?" (PDF). Party Politics. 23 (6): 783-792. doi:10.1177/1354068815627398. 6 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)26 Mayıs 2023.
- ^ Slaviša (2011). Partije i izbori u Srbiji: 20 godina (Sırpça). Belgrad: Friedrich Ebert Foundation. s. 171. ISBN 9788684031497. 24 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023.
