Üretken yapay zekâ
| Yapay zekâ |
|---|
| dizisinin bir parçası |
_artificial_intelligence_icon.png){kind=icon} |
Üretken yapay zekâ (İngilizce: Generative artificial intelligence, Generative AI, GenAI, ya da GAI), bilgisayar sistemlerinin metin, görüntü, ses gibi farklı büyük veri türlerini işleyerek orijinal içerik oluşturmasına yarayan bir yapay zekâ teknolojisi dalıdır.[1] Bu modeller, eğitim, doğrulama ve test veri kümeleri altında yatan kalıpları ve yapıları öğrenir. Daha sonra bunları, genellikle doğal dil istemleri biçiminde gelen girdiye dayalı olarak yeni veriler üretmek için kullanır.[2][3]
Üretken yapay zekâ sistemleri genellikle derin öğrenme ve sinir ağları kullanarak eğitilir ve veriyi işleyerek anlamlandırılabilir, üretebilir veya dönüştürebilir.[4]
Transformatör tabanlı derin sinir ağlarındaki (DNN) iyileştirmeler, özellikle büyük dil modelleri (LLM), 2020'lerin başında üretken yapay zekâ sistemlerinin patlak vermesine yol açtı. Günümüzde üretken yapay zekâ sistemleri, sağlık, eğitim, savunma sanayi, medya, tarım, madencilik, finans, pazarlama, müşteri temsilciliği, yazılım geliştirme, oyun, sanat, yazarlık dâhil olmak üzere çok çeşitli alanda kullanılmaktadır.[5][6]
2020'li yıllarda aralarında DeepSeek, ChatGPT, Bing Chat, Bard ve Llama gibi popüler uygulamaların yer aldığı üretken zekâya dayalı sohbet robotları ile Stable Diffusion, Midjourney ve DALL-E gibi yazılı metni görüntüye çeviren üretken yapay zekâ programları yaygınlaşıp tanınmıştır. OpenAI, Anthropic, Microsoft, Google ve Baidu gibi büyük şirketler ile birçok daha küçük firma, üretken yapay zeka modelleri geliştirmiştir.[7][8][9]
Üretken yapay zeka, yazılım geliştirme, sağlık hizmetleri, finans, eğlence, müşteri hizmetleri,[10] satış ve pazarlama,[11] sanat, yazım,[12] moda[13] ve ürün tasarımı[14] gibi çok çeşitli endüstrilerde kullanılmaktadır. Bununla birlikte, üretken yapay zekanın kötüye kullanılma potansiyeli hakkında endişeler dile getirilmiştir. Bu endişeler arasında siber suçlar, insanları kandırmak veya manipüle etmek için sahte haberler veya derin sahtekarlıkların (deepfake) kullanımı ve insan iş gücünün kitlesel olarak değiştirilmesi yer almaktadır.[15][16] Ayrıca, telif hakkı ile korunan sanat eserleri üzerinde eğitim alan ve bunları taklit eden üretken modeller etrafında da fikri mülkiyet hukuku ile ilgili endişeler bulunmaktadır.[17]
Üretken yapay zekâ örnekleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Claude
- DBRX
- DeepSeek
- Ernie Bot
- Gemini
- GPT-1
- GPT-2
- GPT-3
- GPT-J
- ChatGPT
- GPT-4
- GPT-4o
- ChatGPT Deep Research
- GPTZero
- SearchGPT
- o1
- OpenAI o3
- GPT-4.5
- GPT-4.1
- OpenAI o4-mini
- IBM Granite
- Grok
- Llama
- Manus
- Mistral Large
- PanGu-Σ
- Qwen
- Aurora
- DALL-E
- Firefly
- Flux
- GPT Image 1
- Ideogram
- Imagen
- Midjourney
- Stable Diffusion
- 15.ai
- WaveNet
- Dream Machine
- Gen-4
- Hailuo AI
- MiniMax
- Kling
- Sora
- Veo
- VideoPoet
- Endel
- Suno AI
- Udio
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Erişim destekli üretim
- Sufle mühendisliği
- Metinden videoya model
- Metinden resme model
- Yapay genel zekâ
- Üretken çekişmeli ağ
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Stokel-Walker, Chris; Van Noorden, Richard (6 Şubat 2023). "What ChatGPT and generative AI mean for science". Nature (İngilizce). 614 (7947): 214-216. doi:10.1038/d41586-023-00340-6. 25 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi15 Ağustos 2023.
- ^ Griffith, Erin; Metz, Cade (27 Ocak 2023). "Anthropic Said to Be Closing In on $300 Million in New A.I. Funding". The New York Times. 9 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2023.
- ^ Lanxon, Nate; Bass, Dina; Davalos, Jackie (10 Mart 2023). "A Cheat Sheet to AI Buzzwords and Their Meanings". Bloomberg News. 17 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2023.
- ^ Bozkurt, Aras (31 Mayıs 2023). "ChatGPT, Üretken Yapay Zeka ve Algoritmik Paradigma Değişikliği". Alanyazın. 4 (1): 63-72. doi:10.59320/alanyazin.1283282. ISSN 2718-0808. 18 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi18 Ağustos 2023.
- ^ Aydin, Sevgi; Nalbant, Kemal Gökhan; Coğuplugil, Bedriye Betül (23 Haziran 2023). "Yapay Zekâ ve Sanal Gerçeklik Teknolojilerinin Dijital Pazarlamanın Gelişimi Üzerine Etkileri". Rahva Teknik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 3 (1): 1-10. ISSN 2791-6898. 18 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi18 Ağustos 2023.
- ^ "Yapay zeka hangi mesleklerin yerini alabilir?". BBC News Türkçe. 3 Mayıs 2023. 3 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2023.
- ^ Griffith, Erin; Metz, Cade (January 27, 2023). "Anthropic Said to Be Closing In on $300 Million in New A.I. Funding" The New York Times. Archived from the original on December 9, 2023. Retrieved March 14, 2023.
- ^ "The race of the AI labs heats up". The Economist. January 30, 2023. Archived from the original on November 17, 2023. Retrieved March 14, 2023.
- ^ Yang, June; Gokturk, Burak (March 14, 2023). "Google Cloud brings generative AI to developers, businesses, and governments". Archived from the original on November 17, 2023. Retrieved March 15, 2023.
- ^ Brynjolfsson, Erik; Li, Danielle; Raymond, Lindsey R. (April 2023), Generative AI at Work (Working Paper), Working Paper Series, doi:10.3386/w31161, Archived from the original on March 28, 2024, retrieved January 21, 2024
- ^ "Don't fear an AI-induced jobs apocalypse just yet". The Economist. March 6, 2023. Archived from the original on November 17, 2023. Retrieved March 14, 2023.
- ^ Coyle, Jake (September 27, 2023). "In Hollywood writers' battle against AI, humans win (for now)". AP News. Associated Press. Archived from the original on April 3, 2024. Retrieved January 26, 2024.
- ^ Harreis, H.; Koullias, T.; Roberts, Roger. "Generative AI: Unlocking the future of fashion". Archived from the original on November 17, 2023. Retrieved March 14, 2023.
- ^ "How Generative AI Can Augment Human Creativity" 20 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Harvard Business Review. June 16, 2023. ISSN 0017-8012. Archived from the original on June 20, 2023. Retrieved June 20, 2023.
- ^ Hendrix, Justin (May 16, 2023). "Transcript: Senate Judiciary Subcommittee Hearing on Oversight of AI". techpolicy.press. Archived from the original on November 17, 2023. Retrieved May 19, 2023.
- ^ Simon, Felix M.; Altay, Sacha; Mercier, Hugo (18 Ekim 2023). "Misinformation reloaded? Fears about the impact of generative AI on misinformation are overblown". Harvard Kennedy School Misinformation Review (İngilizce). doi:10.37016/mr-2020-127. 17 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi9 Ekim 2024.
- ^ "New AI systems collide with copyright law". BBC News. August 1, 2023. Retrieved September 28, 2024.
