İnekler Gölü Savaşı
| İnekler Gölü Savaşı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
| Dokuz Oğuzlar |
 İkinci Göktürk Kağanlığı | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
Baz Kağan (ölü) Tengri Kağan (ölü) (Baz Kağan'ın oğlu) General Ku Tongra Eşim |
İlteriş Kağan Tonyukuk Eletmiş Yabgu[1] | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 6,000[2][3] | 2,000[2] | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| Ağır | Az | ||||||||
İnekler Gölü Savaşı, 682 yılında İkinci Göktürk Kağanlığı ile Dokuz Oğuzlar arasında yapılan savaştır.
Öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kutluk Kağan, 682 yılında Göktürkleri Tang hâkimiyetinden kurtarmak için büyük mücadeleyi başlattı. Göktürkler bağımsızlıklarına kavuşmak için daha önce de birçok kez ayaklanmışlardı. Ancak bu ayaklanmalar Tang tarafından bastırılmıştı. Kutluk Kağan halkını toplayarak Çugay-Ḳuz Dağı'na çıktı. Kutluk Kağan'ın takipçileri 5,000 kişi kadardı. Kutluk Kağan ilk iş olarak Dokuz Oğuzların sürülerini yağmalattı. Zamanla güçlenen Kutluk Kağan, kardeşi Bögü Çor'u şad, diğer kardeşi Tuo-hsi-fu'yu da (Eletmiš Yabgu) yabgu tayin etti. Bir süre sonra da Çinlilerin elinde hapiste bulunan Tonyukuk kurtularak Kutluk Kağan'a katıldı. Tonyukuk hapiste kaldığı süre boyunca Tang'ı yakından tanımış ve zayıf yönlerini öğrenmişti. Kutluk Kağan, Tonyukuk'a Apa Tarkan unvanı ile birlikte atların ve askeri işlerin sorumluluğunu verdi.
Savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]Oğuzlardan bir kaçak, Kutluk Kağan'a geldi[4] ve şöyle bilgi verdi:
Dokuz Oğuzlar yeni bir kağan seçmişler ve Tang'a General Ku'yu, Kitanlara ise Tongra Eşim adında bir kişiyi ulaştırmışlardı. Dokuz Oğuz kağanı, sayıları az olan Göktürklerin günden güne geliştiklerini, güçlendiklerini kağanları Kutluk Kağan'ın çok cesur olduğunu, sözcüleri Tonyukuk'un akıllı olduğunu, bu iki kişinin var oldukça hem Çinlileri hem Kitanları öldüreceğini, kuşkusuz Oğuzları da öldüreceğini ileri sürmüştü.[5]
Sonra kaçak, bu kağanın Çinliler ve Kitanlar ile bir ittifak kurduklarını bildirdi. Dokuz Oğuzlar, Çinliler ve Kitanların kurmuş oldukları bu ittifaka göre Dokuz Oğuzlar kuzeyden, Kitanlar doğudan ve Çinliler de güneyden saldıracak ve Göktürkler ortadan kaldırılacaktı.[6] Tonyukuk bu gelişmeler üzerine Kutluk Kağan'a böyle bir ittifakın, daha yeni kurulmuş Göktürk Kağanlığı'nın sonu olabileceğini,[7] bir şeyin zayıf iken onu yenmenin kolay olduğunu, güçlendiğinde ise onunla savaşmanın güçleşeceğini söyledi.[8] Bunun üzerine Kutluk Kağan, Tonyukuk'a orduyu istediği gibi yönetme yetkisini verdi. Ordunun komuta yetkisini eline alan Tonyukuk, Göktürk ordusu ile Kök Ong (Ongin) ırmağını geçerek Ötüken dağlarına doğru ilerledi. Dokuz Oğuzlar da inekleri ve yük arabalarıyla Tula Irmağı'na doğru geldiler.[9] İnekler Gölü ile Tula Irmağı dolaylarından Dokuz Oğuz ordusu Göktürk ordusu üzerine saldırdı.[10] Dokuz Oğuz ordusu 6,000 kişiden, Göktürk ordusu ise 2,000 kişiden oluşmasına rağmen Tonyukuk Yazıtı'na göre Tanrı yardım ettiği için[11] Göktürk ordusu Dokuz Oğuz ordusunu yenmeyi başardı. Dokuz Oğuzlar ağır bir bozguna uğradıkları gibi çekilenleri de ırmağa düşüp boğuldu. Dokuz Oğuzların kağanı Baz Kağan öldürüldü.
Sonuç
[değiştir | kaynağı değiştir]Savaştan sonra Göktürkler, Ötüken'i ele geçirdiler, Dokuz Oğuzların kalıntıları ile birçok Türk boyu Göktürklere bağlılıklarını bildirdiler.[12] Kutluk Kağan'a ise devleti toparlayan, düzenleyen anlamında İlteriş unvanı verildi. Böylece İkinci Göktürk Kağanlığı resmen kurulmuş oldu. Bu savaş tarihte Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun kurulduğu Dandanakan Savaşı ile Osmanlı İmparatorluğu'nun kurulduğu Koyunhisar Savaşı ile benzerlikler gösterir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ahmetbeyoğlu, Ali (2015). Sorularla Eski Türk Tarihi. İstanbul: Yeditepe Yayınevi. ss. 104,105. ISBN 978-605-5200-41-1.
- ^ Ongin Yazıtı, doğu yüzü, 5. satır.
- ^ a b Tonyukuk Yazıtı, güney yüzü, 9. satır.
- ^ Taşağıl, Ahmet (2004). Göktürkler III. Türk Tarih Kurumu Yayınları. s. 14. ISBN 975-16-1113-X.
- ^ Tonyukuk Yazıtı, 8. satır.
- ^ Tonyukuk Yazıtı, 9. ve 10. satırlar.
- ^ Tonyukuk Yazıtı, 11. satır.
- ^ Tonyukuk Yazıtı, 12. ve 13. satırlar.
- ^ Tonyukuk Yazıtı, 14. satır.
- ^ Tonyukuk Yazıtı, güney yüzü, 15. satır.
- ^ Tonyukuk Yazıtı, 15. satır.
- ^ Tonyukuk Yazıtı, güney yüzü, 16. satır.
- ^ Tonyukuk Yazıtı, 16. ve 17. satırlar. Ayrıca bkz. Kafesoğlu, Türk Millî Kültürü, s. 107 ve de T. Tekin, Tonyukuk Yazıtı, s. 5-8.