Asena
Asena veya Aşina (Çince: 阿史那, Pinyin: āshǐnà Wade-Giles: A-shih-na), Türk mitolojisinde önemli bir rol oynayan efsanevi bir dişi kurdun doğurduğu on erkek çocuğundan biridir.[1][2][3][4]
Türkiye'de ise dişi kurdun adı olduğu düşünülmektedir. Ziya Gökalp 1922 yılında Diyarbakır'da yayımlanmış Küçük Mecmua dergisine verdiği "Türk devletinin tekâmülü" adlı makalesinde Bu da Çinlilere göre (Asena=Kurt) manasındadır demektedir.[5] Göktürk Kağanlığının Eski hükümdarlarının mensubu olduğu Aşina, Zena, Asen veya Şunnu adı verilen sülale, efsaneye göre bu dişi kurttan türediği inanılır. Aslı Açina kelimesinden gelmektedir. Rus tarihçi Vasili Radlov bir zamanlar Türk atalarının mağarasının Bogda Dağı'nda olduğunu söylemiştir.
Efsanenin buluntulara göre en eski şekli
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik Çin kaynaklarından,[6] Tü'küe halkının türeyişini anlatan Asena efsanesinin farklı şekillerine rastlanılır. Bulunan en eski şekli şöyledir:[6]'Tü-küe
- „Tü-küe kavimi Hiung-nu'ların bir uzantısıydı. Hükümdar soyunun ismi A-Se-Na idi. Kendilerince ayrı bir ordu kurmuş, ama sonradan komşu bir kavim tarafından yenilgiye uğramışlardı. On yaşında bir çocuğun haricinde bütün kavimleri katliama kurban gitmişti. Düşman askerlerinin hiçbirisi bu çocuğu öldürmeye cesaret edememişti. Çocuğun ayaklarını kesip, onu bir bataklığa attılar. Orada bir dişi kurt vardı, çocuğu et ile besledi. Böylece çocuk zamanla büyüdü ve dişi kurt ile çiftleşti. Kurt derhal gebe kaldı. Düşmanların kralı, çocuğun hala yaşadığını öğrendi ve öldürtmek için tekrar adamlarını gönderdi. Adamlar çocuğun yanındaki dişi kurtu öldürmek istemediler. Dişi Kurt derhal "Kao Çang"'ın (Turfan)'ın Kuzeybatısında bulunan bir dağın üstündeki mağaraya kaçtı. Mağaranın içinde birkaç yüz "li" genişliğinde, uzun otlarla kaplı ve etrafı dağlarla kapalı bir ova vardı. Dağın içine kaçan dişi kurt, bu yerde on oğlan çocuk doğurdu. Çocuklar büyüyünce dışarıdan kadınlar aldılar. Bu kadınlar hamile oldu. Çocukların hepsi ayrı bir soy adı aldı. Birisinin soy adı A-Se-Na oldu.“[6]
Bunun yanında efsanenin başka şekilleri de bulunmuştur.[6] Ayrıca daha geç zamanlardan kalan, sonradan geliştirilmiş daha detaylı ya da daha kısa olan şekilleri de vardır.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Chou Kitabı, Vo. 50. (Çince)
- ^ Kuzey Hanedanlar Tarihi, Vo. 99. (Çince)
- ^ Sui Kitabı, Vol. 84. (Çince)
- ^ Bozkurt Destanı (Türkçe)
- ^ Ziya Gökalp, transcription: Şahin Filiz, "Türk devletinin tekâmülü 12: Hakanlık Teşkilatı",Küçük Mecmua -II-, s. 57. 3 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
- ^ a b c d e Götter und Mythen in Zentralasien und Nordeurasien. Käthe Uray-Kőhalmi, Jean-Paul Roux, Pertev N. Boratav, Edith Vertes ISBN 3-12-909870-4 Bölüm: Die alttürkische Mythologie, Stammesmythen. Jean-Paul Roux (Sayfa 251)