İslam'ın yayılışı
| İslâm'ın yayılışı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Muhammed dönemindeki genişleme, 622-632 Hulefâ-yi Râşidîn dönemindeki genişleme, 632-661 Emevîler dönemindeki genişleme, 661-750 | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
|
Liste
| |||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
Liste
|
Liste | ||||||||
İslam'ın yayılışı, İslam'ın genişlemesi, İslami fetihler ya da Arap fetihleri; 7. yüzyılda İslam peygamberi Muhammed'in Müslümanlarca Asr-ı Saâdet diye adlandırılan döneminde başladı. Muhammed, Arap Yarımadası'nda, daha sonraki Râşidîn ve Emevî hilâfetleri döneminde bir yüzyıllık hızlı genişleme gören yeni bir birleşik yönetim kurdu.
Ortaya çıkan imparatorluk, Çin'in sınırlarından Hint altkıtasına, Orta Asya'dan, Orta Doğu'ya, Kuzey Afrika'dan Sicilya'ya ve İber Yarımadası'ndan Pireneler'e uzanıyordu.
Müslümanların fetihleri, Sasani İmparatorluğu'nun çöküşünü ve Bizans için büyük bir toprak kaybını beraberinde getirdi. Müslüman başarısının sebepleri, geriye bakıldığında zordur, çünkü esas olarak dönemin sadece parçalı kaynakları hayatta kalmıştır. Çoğu tarihçi, Sasani (Pers) ve Bizans (Roma) imparatorluklarının onlarca yıl birbirleriyle savaşmalarının sonucunda askerî ve ekonomik olarak yorulduğuna katılıyor.
Sasani Devleti'ndeki bazı Yahudiler ve Hristiyanlar ile Suriye'deki Yahudiler ve Monofizler memnuniyetsizdi ve Müslüman güçlerini büyük oranda her iki imparatorluğun dini çatışmaları yüzünden karşılarken,[1] diğer zamanlarda, örneğin Firaz Muharebesi'nde olduğu gibi, Arap Hristiyanlar da Persler ve Bizanslılarla beraber işgalcilere karşı koydu.[2][3]
Bununla birlikte, Fred McGraw Donner, o zamana kadar Arap Yarımadası'nda bir devletin kurulmasının ve ideolojik (yani dini) tutarlılık ve seferberliğin, yüz yıldır Müslüman orduların en büyük modern öncesi imparatorluğu kurabilmesinin başlıca bir nedeni olduğunu önermektedir. İslam Hilâfetinin büyüklüğü için yapılan tahminlere göre, bu sayı on üç milyon kilometrekareden fazladır.[4]
Medine Şehir Devleti
[değiştir | kaynağı değiştir]İslâm dininin son peygamberi Muhammed, Mekke dönemindeki peygamberliğinin 13 yılını insanları Allah’a imana davet etmekle geçirdi. Onun bu dönemde devlet kurmak için herhangi bir düşüncesi yoktu. Asıl gayesi de bu değildi. Zaten şartlar da buna el vermiyordu. Ancak ikinci Akabe Biatındaki Medine’den gelen kabilelerle yaptığı görüşmeler bu ortamı hazırladı. Diğer taraftan Mekke’de Müslümanlara yapılan baskı ve zulümler artınca Medine’ye hicret başladı. Muhammed hicret sonrası devlet kurma bazında Medine’de bir takım çalışmalara başladı. Medine’de meskûn kabilelerle yaptığı istişareler olumlu sonuç verince, yazılı bir anayasa hazırlayarak merkezî bir yönetim tesis etti. Bu yönetimin adı daha sonraki dönemlerde “Medine Şehir Devleti” veya “İlk İslâm Devleti” gibi isimlerle adlandırılmıştır. Ortaklaşa oluşturulan anayasaya bakıldığı zaman, kurulan bu devletin bir hukuk devleti olduğu anlaşılmaktadır.[5]
 Erken Dönem İslam'ın yayılışı - 602-636 Belgeseli |
Hilâfet
[değiştir | kaynağı değiştir]Muhammed'den sonraki hükümdarlar "halife" olarak adlandırılmıştır. Halife "arkasından başa geçen" anlamında Arapça kökenli bir kelimedir. Halifelik İslami esasların uygulandığı bir tür yönetim şeklidir.
Devletin yönetimi, Muhammed'in ölümü ile öncelikle Râşidîn Halifeliği'ne, sonrasında Emevîler'e geçmiştir. Râşidîn Halifeliği'nin hükümdarları "Hulefâ-yi Râşidîn" olarak anılan Ebû Bekir, Ömer, Osman ve Ali ile beşinci halife Hasan'dır.
Muhammed'den sonra başa geçen ilk hükümdarlar Müslüman toplumunun ileri gelenleri tarafından seçilirdi. Devletin kuruluşundaki yapısı, Emevîler döneminde değişmiş ve bir saltanata dönüşmüştür. Bu yapı Abbâsîler, Memlükler ve Osmanlılar döneminde de devam etmiştir.
İlk Fitne
[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk Fitne, 656-661 yılları arasında ilk iç savaşın yaşandığı dönemdir.
İkinci Fitne
[değiştir | kaynağı değiştir]İkinci Fitne, 680-692 yılları arasında Emevî hakimiyetinin henüz başlarında Muâviye'nin ölümüyle birlikte baş gösteren karışıklık dönemidir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Rosenwein, Barbara H. (2004). A Short History of the Middle Ages. Ontario. ss. 71-72. ISBN 1-55111-290-6.
- ^ Jandora, John W. (1985). "The battle of the Yarmūk: A reconstruction". Journal of Asian History. 19 (1). ss. 8-21. JSTOR 41930557.
- ^ "Yarmuk". 1001 Battles That Changed the Course of World History. s. 108. ISBN 978-0-7893-2233-3. 20 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2017.
- ^ Blankinship, Khalid Yahya (1994). The End of the Jihâd State: The Reign of Hishām ibn ʻAbd al-Malik and the Collapse of the Umayyads (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. s. 37. ISBN 978-0-7914-1827-7.
- ^ "Mevlüt KOYUNCU, MEDİNE ŞEHİR DEVLETİ" (PDF). 7 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.