Afrika kökenli Türkler
 İzmir'de Dana Bayramı kutlaması | |
| Toplam nüfus | |
|---|---|
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
| Muğla, İzmir, Antalya, İstanbul, Aydın, Denizli, Manisa, Mersin, Adana | |
| Diller | |
Türkçe, diğer | |
| Din | |
Çoğunluk İslam |
Afrika kökenli Türkler veya Afro-Türkler, Osmanlı İmparatorluğu'na Afrika'dan köle olarak[3] getirilen ya da kendi istekleriyle Anadolu'ya veya Kıbrıs'a[4][5] gelerek yerleşenlerin torunlarıdır. Köle olarak getirilenlerin bir kısmı sonradan ülkelerine dönmüş, kalanları Ege ve Akdeniz bölgelerine yerleşerek tarım alanında çalışmış, köyler kurmuşlardır.
Osmanlı döneminde Nijer, Suudi Arabistan, Libya, Kenya ve Sudan'dan Afrika asıllılar, genellikle Zanzibar üzerinden Dalaman, Manavgat, Çukurova, Menderes ve Gediz ovasına getirilmişti.[6] Bazı Afrika asıllılar ise 1923 Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi sırasında Girit'ten gelmiş, Ege bölgesine, çoğunlukla da İzmir'e yerleşmiştir.[6] Ayvalıklı Afrika kökenliler Girit'ten gelen atalarının Yunanca konuştuğunu, Türkçeyi sonradan öğrendiklerini söylemektedirler.[7]
Kimi kaynaklarda 19. yüzyılda İzmir'in Sabırtaşı, Dolapkuyu, Tamaşalık, İkiçeşmelik ve Ballıkuyu gibi semtlerinde yoksul siyahi mahalleleri olduğundan söz edilmektedir. Ayrıca Manisa'nın Yarhasanlar Mahallesi'nde bir dönem yoğun bir şekilde siyahi nüfus olduğu bilinmektedir.[8] Manisa ve İzmir'de Afrikalılara özgü bahar bayramının, ‘Dana Bayramı’ (Arap Bayramı, Arap Kabağı olarak da adlandırılmaktadır) adıyla 1880'lerden 1920'lerin sonuna kadar kutlandığı belirtilmiştir.[9] Üç hafta süren kutlamalarda godyaların (Afrikalı topluluğun ileri gelenleri) topladığı parayla dana alınır ve Mayıs ayının ilk cumartesi günü kurban edilirdi. Günümüzde de bu kutlama sadece iki gün sürmekte ve artık kurban kesilmemektedir.[6]
Afrika asıllı Türklerden yaşlı kuşak kendisini genelde "Arap" olarak tanımlarken kentte yaşayan genç kuşak ise "Afrika kökenli" demeyi tercih etmektedir. Sayıları yaklaşık 5.000 ila 20.000 arasındadır.[1][2]
Bazı ünlü Afro-Türkler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Esmeray, pop müziği sanatçısı
- Dursune Şirin, Yeşilçam oyuncusu[10]
- İbrahim Şirin, Türk sanat müziği sanatçısı
- Kuzgun Acar, heykeltıraş
- Sait Sökmen, koreograf
- Tuğçe Güder, model ve aktris
- Mansur Ark, pop müziği sanatçısı
- Yasemin Esmergül, Yeşilçam oyuncusu
- Cenk Sökmen, müzisyen
- Melis Sökmen, müzisyen
- Sibel Sürel, balerin
- Ali Tınaz, televizyon programcısı
- Tuncay Vural, koreograf
- Fercani Şener, futbolcu
- Ömer Besim Koşalay, atlet, gazeteci
- Vahap Özaltay, futbolcu
- Hadi Türkmen, Türkiye Futbol Federasyonu eski Asbaşkanı
- Sadri Usuoğlu, menajer, eski futbolcu
- Mustafa Yıldız, "Arap Mustafa", güreşçi, 1972 ve 1981 Kırkpınar Başpehlivanı
- Mustafa Olpak, yazar ve aktivist
- Selim Karakaya, oyuncu, dansçı
- Zenci Musa, Teşkilât-ı Mahsûsa üyesi
- Baroness Meral Hussein-Ece, politikacı
- Ahmet Ali Çelikten, ilk Osmanlı pilotu
- Hayati İnanç, avukat ve şair[11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2020.
- ^ a b "Afrikanet.info, "Schwarze Türken und die nationale Identität in der Türkei", Alev Deniz, 23.01.09". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2012.
- ^ Osmanlı İmparatorluğu’nda Köle, Türkiye Cumhuriyeti’nde Evlatlık: Afro-Türkler, Mustafa Olpak, AÜ Siyasal Bilimler Fakültesi 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2016.
- ^ "Geçmişle hesaplaşma zamanı, Ertanç Hidayettin, 20 Ocak 2011, Kıbrıs Postası". 9 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2016.
- ^ a b c "www.todayszaman.com". 27 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2011.
- ^ "Yerleşim Yerleri ve Göç: Balıkesir/Ayvalık, afroturk.org, retrieved 25 January 2009". 18 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2011.
- ^ "Radikal, Afro-Türklerin Tarihi, 30 Ağustos 2008". 1 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2008.
- ^ Hüseyin Akgül (1987). Manisa folkloru. Manisa Turizm Derneği. 12 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2020.
- ^ "Yeşilçam'ın Afrika Kökenli Oyuncuları". 2 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2016.
- ^ "Hayati İnanç, büyük dedesinin Sudan'dan getirilen bir köle olduğunu söylemektedir". 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Afrika kökenlilerin 1. Dana Bayramı Etkinlikleri 25 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Radikal: Afro-Türklerin tarihi 1 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.