İzmir (il)
| İzmir | |
|---|---|
 İlin Türkiye'deki konumu | |
 İl sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| Coğrafi bölge | Ege Bölgesi |
| İl merkezi | İzmir |
| İdare | |
| • Vali | Süleyman Elban[1] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 11891 km² |
| Nüfus | |
| • Toplam | 4.113.072 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 4113072 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 232 |
| İl plaka kodu | 35 |
Resmî site T.C. İzmir Valiliği | |
İzmir, Türkiye'nin bir ilidir. Merkezi İzmir olan ilin nüfusu 2024 yılı sonu itibarıyla 4.493.242 kişidir. Yüzölçümü bakımından ülkenin yirmi üçüncü büyük ilidir.[3][4] Etrafı Aydın, Balıkesir, Manisa illeri, Ege Denizi ve Ege Adaları ile çevrilidir.[5]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]
İzmir ilinin yüzölçümü 11.891 km2'dir.[2] Türkiye Cumhuriyeti'nin en batı kısmında Ege Denizi'ne kıyısı olan bir ildir. Kuzeyde Balıkesir, doğuda Manisa, güneyde Aydın illeri ile komşudur.[6] Dikili ilçesinin tam karşısında Yunanistan'ın Kuzey Ege Adaları coğrafi bölgesinin Midilli ili ve hem ilin hem coğrafi bölgenin yönetim merkezi olan Midilli şehri yer almaktadır.
İzmir ili içinde Ege Bölgesi'nin önemli akarsularından olan Gediz, Küçük Menderes ve Bakırçay akış gösterir.[7] Diğer küçük akarsular arasında Güzelhisar Çayı ve Meles Çayı yer alır. İlde önemli büyüklükte bir göl yoktur. Göl sayılabilecek su birikintileri arasında en büyükleri Gölcük Gölü, Belevi Gölü, Çakalboğaz Gölleri ve Karagöl'dür. Madra Dağları, Yunt Dağları, Yamanlar Dağı, Nif Dağı, Bozdağlar, Aydın Dağları il sınırları içerisinde yer alır. İlin en yüksek noktası, Bozdağlar'ın Birgi yakınlarında bulunan 2.159 metre yüksekliğindeki tepesidir.[8] Şehrin rakımı 2 metredir. Ama dağ eteklerine kurulu bazı semtleri 300-350 metreye kadar ulaşmaktadır.[8]
İl bitki örtüsü yönünden Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Akdeniz bitkilerinin birçok türü bulunmaktadır. Yüzyıllarca aşırı otlatma, yangın ve tarla açma gibi nedenlerle ormanların ortadan kalktığı yerlerde, maki bitkileri bulunmaktadır. Maki florasına ardıç, pırnal, kermes meşesi, zeytin, çitlembik, sakız, akçakesme, tespih, katırtırnağı gibi kuraklığa dayanıklı ağaçlar girer. Ormanlar il içerisinde 475.779 hektarlık bir alanı kaplar.[9] Ormanların kapladığı alan, il arazisinin %40'ıdır.
Depremsellik
[değiştir | kaynağı değiştir]İzmir ve çevresinde şehri etkileyen irili ufaklı çok sayıda fay hattı bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri şehrin tam altından geçen, Güzelbahçe ve Pınarbaşı semti arasında uzanan İzmir fayı[10] ve şehrin çevresinde bulunan Seferihisar, Tuzla, Manisa, Kemalpaşa, Dağkızılca, Gediz, Güzelhisar, Gülbahçe fayları ve Ege Denizi'nde bulunan Midilli ile Sisam faylarıdır.[10][11][12] İzmir şehri bu faylardan dolayı depremsellik açısından oldukça aktif bir bölgededir. Yılda birkaç kez büyüklüğü 3 ila 5 arasında değişen hissedilir tektonik ve çöküntü depremleri olabilir. Ortalama 10-20 yılda bir ise büyüklüğü 5 ila 6,5 arasında değişen orta ölçekli depremlerden etkilenir.[13] Tarihte de sık sık şiddetli depremlere maruz kalmıştır.[13]
İzmir'de günümüzdeki en büyük depremlerden biri 30 Ekim 2020 tarihinde yaşanmıştır. İzmir depreminin büyüklüğü konusunda farklı ölçümler belirtilmiştir. İçişleri Bakanlığı'na bağlı AFAD, büyüklüğü 6.6 olarak açıklarken, Kandilli Rasathanesi büyüklüğü resmi raporlarında 6.9 olarak veriyor. ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu (USGS) ise depremin aletsel büyüklüğünü 7 olarak açıkladı.[14]
Çevre sorunları
[değiştir | kaynağı değiştir]Öncelikle nükleer atıkları İzmir'de özellikle de Gaziemir'de büyük bir tehlike yaratmaktadır. Normal düzeyin 219 katı oranında radyasyon yayan radyoaktif atıklar İzmir için büyük bir tehlike yaratmaktadırlar.[15] İzmir'de sanayi kaynaklı hava kirliliği özellikle Aliağa ilçesinde yoğunluk göstermektedir. Yine il merkezinde özellikle Bornova ilçesinde bulunan sanayi kuruluşları çimento fabrikaları, demir ve demir dışı maden döküm tesisleri, gıda üretimi yapan işletmeler, taş ocakları hava kirliliğine katkısı olan sanayi kuruluşlarındandır.[16] İzmir'de hava kirliliği özellikle kış aylarında artmaktadır. Ocak, Şubat, Mart ve Aralık aylarında hava kirliliği hassas, kalan aylarda ise orta olarak ifade edilmektedir.[17]
Özellikle eski yıllarda İzmir Körfezi'nin kokması büyük bir problemdi. Bu problem büyük ölçüde giderilmiş olsa da hala bazen devam etmektedir.[18] İzmir'de altın ve nikel madenciliği yapılır ve bu madencilikler kullanılan başta siyanür olmak üzere çeşitli kimyasal maddelerin kullanımı çevreyi olumsuz yönde etkilemekte, toprağın, yüzey ve yeraltı sularının kirlenmesine dolayısıyla tarımsal verimliliğin düşmesine, çevre ve insan sağlığının, ekosistemin bozulmasına neden olmaktadır. Nikel madenciliği su kaynakları ve verimli tarım arazileri üzerinde ciddi çevresel riskler yaratıyor.[19]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| İzmir il nüfus bilgileri | ||||
|---|---|---|---|---|
| Yıl | Toplam | Sıra | Fark | |
| 1927[20] | 532.009 | 2 | — | |
| 1935[21] | 596.850 | 2 | +%12,1 | |
| 1940[22] | 640.107 | 2 | +%7,2 | |
| 1950[23] | 768.411 | 3 | +%20,0 | |
| 1960[24] | 1.063.490 | 3 | +%38,4 | |
| 1970[25] | 1.427.173 | 3 | +%34,1 | |
| 1980[26] | 1.976.763 | 3 | +%38,5 | |
| 1990[27] | 2.694.770 | 3 | +%36,3 | |
| 2000[28] | 3.370.866 | 3 | +%25,0 | |
| 2010[29] | 3.948.848 | 3 | +%17,1 | |
| 2020[30] | 4.394.694 | 3 | +%11,3 | |
| 2022[31] | 4.462.056 | 3 | +%1,5 | |
1893 yılı Osmanlı nüfus sayımına göre İzmir merkezde yaşayan kişi sayısı 207.548 kişidir. İzmir'de yaşayan Türk sayısı 79.288 kişi olup nüfusun %38'ini teşkil etmekteydi. Rumlar %26, Osmanlı tebaasında olmayan yabancılar %25, Yahudiler %7, Ermeniler ise nüfusun %3'ünü teşkil etmekteydi. İzmir'deki nüfusun %55'i Hristiyan, %38'i Müslüman ve %7'si Museviydi.
Kentin nüfusu 1970-1985 arasında çok artmıştır. 1945 yılına kadar Türkiye'nin ikinci büyük şehriydi. TÜİK verilerine göre İzmir aldığı göç en çok 186.000 kişiyle Manisa, 130.000 Mardin, 126.000 Erzurum, 120.000 Konya, 84.000 Aydın, 83.000 Afyonkarahisar ve diğer illerin nüfuslarına kayıtlı önemli bir nüfus vardır. Diğer şehirlerden önemli oranlarda göç almıştır.
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'nin 2022 verilerine göre 4.462.056 kişilik nüfusuyla İzmir, Türkiye'nin en kalabalık üçüncü ilidir.[31] İlin en fazla nüfusa sahip ilçesi 522.404 kişiyle Buca olup ardından 479.338 kişi ile Karabağlar ve 454.470 kişi ile Bornova gelmektedir. En az nüfusa sahip ilçesi ise 12.030 kişilik nüfusu ile Beydağ'dır. Nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu ilçe 13.844,8 kişi ile Konak'tır. Nüfusu en çok artan ilçe %4,6 ile Seferihisar iken nüfusu en çok azalan ilçe ise -%1,3 ile Beydağ'dır. İlin net nüfus artışı 36.267 kişi seviyesindedir. Yıllık nüfus artış hızı %0,8 ile Türkiye ortalamasının üzerindedir. Nüfus yoğunluğu km2 başına 375,2 kişidir. İl nüfusunun 2.246.340'ını kadınlar, 2.215.716'sını ise erkekler oluşturmaktadır.[31]
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]
İzmir ili, 2018 yılı verisine göre gayri safi yurt içi hasıla bakımından ₺233,5 milyar ile ülkenin üçüncü büyük ilidir.[32] Kişi başına düşen gelirde ise ₺54.047 ile dördüncü sırada yer almaktadır.[32] Brookings Institution ve JP Morgan'ın 2014 yılı baz alınarak oluşturulan ekonomide yükselen kentler sıralamasında İzmir 300 şehir arasında Makao'nun ardından 2. sırayı aldı. İzmir 2013'teki listede 6. sırada yer almaktaydı. Aynı listede Türkiye'den İstanbul 3, Bursa 4 ve Ankara 9. sırada yer almıştır. Yine bu rapora göre İzmir'deki 2014 yılındaki işsizlik oranı %6.6 olarak gerçekleşmiştir.[33] 2013 yılı İnsani Gelişme Endeksi verisine göre İzmir, elde ettiği 0,770 puanla Ankara'nın ardından ikinci sırada yer aldı.[34]
Aliağa Limanı ve İzmir Limanı, sırasıyla Türkiye'nin konteyner hacmi bakımından altıncı ve yedinci, kargo tonajı bakımından üçüncü ve on üçüncü büyük limanlarıdır.[35][36]
İzmir, üç büyükşehir içerisinde kendine yetecek elektrik enerjisini üretebilen tek şehirdir. İlde 3.992 MW kurulu güce sahip elektrik santrali bulunmaktadır.[37]
Sanayi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sanayi sektörü, 1950'li yıllardan bu yana İzmir'de temel ekonomik faaliyet olarak, kentin biçimlenmesinde belirleyici etkenlerden biri olmuştur.
İzmir'de özellikle Aliağa, Menemen, Torbalı ve Gaziemir ilçelerinde sanayi gelişmiştir. Gaziemir'de bulunan Ege Serbest Bölgesi (ESBAŞ) ile Menemen'de bulunan İzmir Serbest Bölgesi (İZBAŞ) kentin 2 önemli serbest bölgesidir. Özellikle ESBAŞ, Türkiye'nin en büyük ticaret hacmine sahip serbest bölgelerinden birisi olup, İzmir ekonomisine istihdam ve ihracat bakımından ciddi katkı sağlamaktadır. Ege Serbest Bölgesi 1990 yılından bu yana faaliyette olup günümüz itibarıyla Avrupa'nın en başarılı serbest bölgelerinden birisi olarak gösterilmektedir. İzmir'in Menemen ilçesi sınırlarında yer alan İzmir Serbest Bölgesi, Aliağa limanlar bölgesine 26 km. uzaklıkta olup inşası devam eden ve tamamlandığında dünyanın en büyük on limanından birisi olacak Çandarlı Limanı'na da yakın bir mesafededir.[38]
Ayrıca İzmir'in doğu tarafından bulunan Kemalpaşa'daki sanayi bölgeleri de büyük öneme sahiptir. İzmir-Ankara karayolu boyunca gelişimi devam eden bu alanda ilk sıralarda makine imalatı, demir çelik yan sanayi olmak üzere mermer-seramik, plastik, gıda ve kimyasal maddelerin imalatında da kümelenmeler vardır. Bornova küçük sanayi sitelerinin bu yönlü yer değiştirmeleri, İzmir'de sanayinin zamanla doğu yönünde gelişen bu sanayi aksını daha önemli hale getirecektir.[39]
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]Müzeler
[değiştir | kaynağı değiştir]İzmir'de 10 tanesi Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından işletilen toplamda 29 müze bulunmaktadır.
Turizm
[değiştir | kaynağı değiştir]
İzmir'e 2021 yılında toplam 1 milyon 36 bin turist gelmiştir.[40]
Özellikle Alsancak ve Çeşme ilçelerinde yoğunlaşan tur operatörleri, oteller ve araç kiralama firmaları bulunmaktadır. Çeşme, iç ve dış turizm açısından ülkenin sayılı merkezlerinden biridir. Yarımadanın ilk antik yerleşim yeri olan Ildırı (Erythrai), Çeşme'de yer almaktadır. Çeşme'nin en çok ziyaret edilen tarihî eseri II. Bayezid'ın yaptırdığı kale bugün müze olarak kullanılmaktadır. 1529 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırılan iki katlı kervansaray, tipik Osmanlı dönemi kervansaraylarından biridir. Çeşme'ye bağlı bir mahalle olan ve tarihî taş evleri ile yılın 360 günü rüzgâr alması sebebiyle rüzgâr sörfüne elverişli plajları ile ünlü olan Alaçatı da, 704 kilometrekarelik alanında birçok eğlence mekânı ve oteli barındırmasıyla İzmir'in önemli tatil beldelerinden biridir. İzmir'in Selçuk ilçesinin üç kilometre güneybatısında yer alan ve UNESCO Dünya Miras Listesi’nde bulunan İzmir Efes Antik Kenti, Selçuk ilçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır. Efes Antik Kenti ise ve yılda ortalama 1,5 milyon turist tarafından ziyaret edilmektedir. Foça, sayıları giderek azalan akdeniz fokunun yaşam alanlarından biridir. Ayrıca akdeniz fokları kentte her yıl yaz aylarında düzenlenen festivallerin de önemli bir sembolü haline gelmiştir. Urla'da 2015 yılından beri her yıl bahar aylarında Urla mutfağının tanıtıldığı Enginar Festivali düzenlenmektedir.[41] Buna ek olarak Urla'ya bağlı Özbek Mahallesinde her yıl Mart Dokuzu Ot Bayramı yapılmaktadır.[42]
Fuarcılık
[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk defa 1923 yılında İzmir İktisat Kongresi'yle birlikte Mustafa Kemal Atatürk tarafından açılışı yapılan[43] İzmir Enternasyonal Fuarı (İEF), her yılın Eylül ayında İzmir'in kurtuluş günü olan 9 Eylül tarihini içine alacak on günlük bir zaman dilimi içinde Kültürpark'ta düzenlenen Türkiye'nin en köklü, en tanınmış ve en kapsamlı fuarıdır. Ancak İEF, esasında, Kültürpark alanında düzenlenen ve çoğu zaten uluslararası nitelikli otuz yedi ihtisas fuarından sadece bir tanesidir. Ancak uluslararası nitelikli ihtisas fuarlarının çoğu 25 Mart 2015 tarihi itibarıyla Gaziemir ilçesinde hizmete giren Fuar İzmir'de yapılmaya başlamıştır.
2003-2004 yılları arasında İEF'te düzenlenen WWE adlı organizasyonda, Batista, Triple H, Rey Mysterio Jeff Hardy Matt Hardy ve Undertaker'a ev sahipliği yapmıştır. İzmir, dünyanın en büyük organizasyonlarından biri olan Expo'yu düzenlemek için başvurmuş ve "Daha iyi bir dünya için yeni yollar ve herkes için sağlık" teması ile Expo 2015 fuarı için resmî adaylardan biri olmuştur. Ancak 31 Mart 2008 tarihinde, 151 BIE delegesinin katılımıyla Paris'te gerçekleştirilen oylama sonucunda, Expo 2015'in İtalya'nın Milano kentinde yapılmasına karar verilmiştir. Benzer şekilde Expo 2020 için de aday olmuş ancak seçilmemiştir. Uluslararası Bahçe Bitkileri Üreticileri Birliği (AIPH), Expo 2026 etkinliğinin "Uyum İçinde Yaşamak" temasıyla 1 Mayıs-31 Ekim 2026 tarihleri arasında İzmir'de gerçekleştirilmesine karar vermiştir.[44]
Mutfak
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'nin zeytinlerinin yetiştiği Ege Bölgesi, zeytinyağlı yemekleri ve mezeleri ile ünlüdür. Ancak İzmir'in mutfak kültüründe rafine bir mutfak kültürü yoktur. Çünkü İzmir mutfağında Osmanlı yemek geleneklerinin yanı sıra, Musevi, Ermeni ve Rum yemekleri de görülür.
Ege'nin bilinen balıklarının yanı sıra, İzmir mutfağının en önemli özelliği otlar ve zeytinyağlı yemeklerdir. Deniz börülcesi, ıspanak, cibez otu, arapsaçı, ısırgan otu gibi çeşitli otla yapılan salataları meşhurdur. Bunun yanında İzmir köftesi, midye dolması ve boyozu ünlüdür.
Sanat
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehirde yer alan kültür merkezlerine Ahmed Adnan Saygun Sanat Merkezi ve yapımı devam eden İzmir Opera Binası örnek verilebilir.
İzmir Avrupa Caz Festivali, 1993 yılından beri yapılan festival İzmir Kültür Sanat Eğitim Vakfı tarafından düzenlenmektedir.[45]
Şehirde İzmir Devlet Tiyatrosu, İzmir Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları, Konak Kent Tiyatrosu, İzmir Sanat Tiyatrosu, Sahne Tozu Tiyatrosu, Ege Sanat Atölyesi, İzmir Tiyatro, Güzel Sanatlar Oyuncuları, Duvara Karşı Tiyatro Topluluğu, Ege Üniversitesi Tiyatro Topluluğu gibi tiyatro sahnesi ve grupları yer almaktadır.
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]Spor kulüpleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
2025-2026 sezonunda Göztepe, Süper Lig'de yer almaktadır. Altınordu ve Menemen FK ise 2. Lig'de Altay ve Karşıyaka 3. Lig'de oynamaktadır. Bucaspor ve Bergama Belediyespor, BAL'a düşmüştür. İzmir'in 3. Lig'de iki, BAL'da beş, kadınlar liginde iki takımı daha vardır.
İzmir Profesyonel Futbol Ligi 1929 ile 1959 arasında oynanmış ve İzmir'in o zamanki en yüksek derecedeki futbol turnuvası olmuştur. Turnuvayı kazanan takımlar Altay, Altınordu, Göztepe, İzmirspor, Karşıyaka, Üçok, Doğanspor ve Kayagücü'dür. Altay, 14 şampiyonluk ile bu turnuvanın en çok kazananıdır. Turnuva 1959'da Millî Lig kurulunca devam edilmemiştir.
Türkiye çapında Göztepe, Türkiye Futbol Şampiyonası'nı 1 kere şampiyon olurken; Altınordu 3 kere ikincilik, Altay 2 kere ikincilik, İzmirspor ise 1 kere ikincilik başarısı göstermiştir. Türkiye Kupası'nda ise Altay ve Göztepe 2 kere şampiyonluk yaşamıştır. Süper Lig'de Altay 2 kere ve Göztepe 1 kere 3.lük başarısı göstermiştir.
2018-19 sezonu sonunda İzmir'de basketbol erkekler Süper Lig takımı Pınar Karşıyaka'dır. 1. liglerde üç takımdan Bayraklı Belediyesi, 2. Liglerde dört takımdan Bornova Belediyesi lig üçüncüsü olmuşlardır. Ege Ünv.Gençlik erkek takımı 2. Lig'e yükselmiştir. Federasyon Kupası'nda Petkim Spor üçüncü olmuştur.
2018-19 sezonu sonunda İzmir'de voleybol erkekler süper ligi takımı Arkas dördüncü olmuştur. 1. Lig'deki yedi takımından Bornova Anadolu Lisesi ve İzmir Özateş Spor küme düşmüştür. 2. Lig'deki beş takımından Saint Joseph 1. Lig'e çıkarken Belevi Gençlerbirliği ihraç edilmiştir. Bölgesel lige sekiz takımı katılmıştır.
2018-19 sezonu sonunda hentbol takımlarından Göztepe ve İzmir BŞB (kadın-erkek) takımları Süper Lig'de kalırken Karşıyaka Belediyesi küme düşmüştür. 2. Lig'deki beş takımdan 1970 Vefa Gençlik S. 1. Lig'e çıkarken Atatürk TEML GSK ligden çekilmiştir.
2020-21 TFF 1. Lig sezon sonunda 26 Mayıs 2021 tarihinde Atatürk Olimpiyat Stadyumu'nda oynanan TFF 1. Lig Play-off finalinde Altay ve Altınordu karşı karşıya gelmiştir. Maçın 89. dakikasında Marco Paixão'nun golü ile Altay maçı kazanmış ve Süper Lig'e çıkmıştır. Günümüzde Göztepe ve Altay Süper Lig'de İzmir'i temsil eden iki takımdır. 18 yıl sonra (2002-2003) sezonundan sonra Süper Lig'de aynı anda iki İzmir takımı mücadele etmektedir.
Spor tesisleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Önemli stadyumları: İzmir Atatürk Stadyumu (51.295), Gürsel Aksel Stadyumu (20.040), Alsancak Stadyumu (15.000), Tire Gazi Mustafa Kemal Atatürk Stadyumu (15.000) Yeni Buca Stadyumu (13.500), Bornova Aziz Kocaoğlu Stadyumu (6.041)
Önemli spor salonları: Halkapınar Spor Salonu (10.000), Mustafa Kemal Atatürk Karşıyaka Spor Salonu (6.500), İzmir Atatürk Spor Salonu (6.000), Bornova Atatürk Spor Salonu (2.500), Aliağa Enka Spor Salonu (2.500), Celal Atik Spor Salonu (1.700)
Diğer önemli spor tesisleri: Ülkü Park, Atatürk Açık Olimpik Havuzu (2.500), Ege Üniversitesi Prof. Dr. Sermed Akgün Kapalı Yüzme Havuzu (2.000), Şirinyer Hipodromu (3.200), Buz Sporları Salonu (1.750), Ege Üniversitesi 20 Mayıs Atletizm Tesisleri (3.000), Bozdağ Kayak Merkezi (1000 kişi/saat)
İzmir, sahip olduğu 500 km uzunluğundaki bisiklet yollarıyla Kasım 2019'dan beri EuroVelo Akdeniz Rotası'nın bir parçasıdır.[47]
Uluslararası organizasyonlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1971 yılında Akdeniz Oyunları'na ev sahipliği yapmıştır.
- 2005 Dünya Üniversite Yaz Oyunları, 11-21 Ağustos tarihleri arasında İzmir'de düzenlendi. Oyunlar; 10 zorunlu ve 4 isteğe bağlı spor dalında gerçekleştirildi. Organizasyondaki güreş, okçuluk, tekvando ve yelken dalları bu organizasyonda İzmir kentinin önerisiyle oyunlara dahil olan spor dallarıdır.
- 2-7 Eylül 2005'te, Avrupa Bayanlar Basketbol Şampiyonası eleme müsabakaları yapılmıştır.
- 4-9 Temmuz 2006'da, Avrupa Eskrim Şampiyonası müsabakaları yapılmıştır.
- 14-23 Temmuz 2006'da, 20 yaş altı Avrupa Erkekler Basketbol Şampiyonası, İzmir'de gerçekleştirilmiştir.
- 28 Ağustos-2 Eylül 2010'da, 2010 FIBA Dünya Basketbol Şampiyonası D Grubu maçları İzmir'de oynanmıştır.
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir].svg)
Merkezi yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Büyükşehir illerinde merkezi yönetim, vali, il müdürleri ve il danışma kurulundan oluşur. İzmir, bir ‘büyükşehir'dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan vali, merkezi yönetimi temsil eder ve cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisine devretmiş ve kaldırılmıştır.
İzmir Valisi, 1969 Kırşehir doğumlu Süleyman Elban'dır. 9.08.2023/376 sayılı kararla Adana Valisi iken atanmıştır.[48]
Vali ve kaymakamlara ait bilgiler İzmir'in ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.
Yerel yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Büyükşehir belediyelerinde yerel yönetim; büyükşehir belediye başkanı, büyükşehir belediye meclisi ve büyükşehir belediye encümeninden oluşur.
Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[49][50] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır. Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde) Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisine devretmiş ve kaldırılmıştır.
1967 Van doğumlu Cemil Tugay (CHP), 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde %48,97 oy oranıyla İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı seçilmiştir. Tugay, daha önce Karşıyaka Belediye Başkanıydı.[51]
İlçe belediyeleri, 2024 Türkiye yerel seçimleri'ne göre, üç farklı parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 28'i CHP ve birer belediye başkanı da AK Parti ve MHP'ye mensuptur.[52]
İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 176'dır. (Büyükşehir Belediye Başkanı, 30 ilçe belediye başkanı ve 145 üye) CHP 115, AK Parti 47, İYİ Parti ve MHP yedişer üyeye sahiptir.[53]
2023 Türkiye genel seçimleri sonucu Türkiye Büyük Millet Meclisinde İzmir'i temsil eden 28 milletvekilinden 14'ünü CHP, 8'ini AK Parti, 3'ünü İYİ Parti, 2'sini YSP/HDP ve 1'ini de MHP kazanmıştır.[54]
6 Şubat 2023 TÜİK verilerine göre 30 ilçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 1.294 mahalle bulunmaktadır.[31]
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]
Eğitim ve öğretim açısından Türkiye'nin önemli merkezlerinden biri olan İzmir'de çeşitli sayılarda okul öncesi eğitim kurumu, ilköğretim ve orta dereceli eğitim veren okul vardır. Türkiye'nin en eski liselerinin ve özel eğitim kurumlarının arasında yer alan İngilizce eğitim veren[55] Özel İzmir Amerikan Koleji (American Collegiate Institute) ve Fransızca eğitim veren Özel İzmir Saint-Joseph Lisesi (Lycée Saint-Joseph d'Izmir[56]) ve yine Fransızca eğitim veren bir lise olan İzmir Özel Tevfik Fikret Lisesi (Lycée de Tevfik Fikret) İzmir'in Konak ilçesinde bulunmaktadır. Bunun yanında 1983 yılında eğitim vermeye başlayan ve Ege Üniversitesi kampüsü içerisinde bulunan İzmir Fen Lisesi Türkiye'nin en eski 3. fen lisesidir. Ayrıca İzmir'de 2020 itibarıyla aktif olan 11 üniversite bulunmaktadır. Bu üniversitelerde il genelinden öğrencilere eğitim verildiği gibi, il dışından ve öğrenci değişim programları ile yurt dışından gelen öğrencilere de eğitim verilmektedir.[57][58][59]
İzmir'de eğitim veren üniversiteler ise şunlardır:
- Devlet: Dokuz Eylül Üniversitesi,[60] Ege Üniversitesi,[61] İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi,[62] İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü,[63] İzmir Demokrasi Üniversitesi,[64] İzmir Bakırçay Üniversitesi[64]
- Vakıf: İzmir Ekonomi Üniversitesi, İzmir Tınaztepe Üniversitesi, Yaşar Üniversitesi, Türk Hava Kurumu Üniversitesi
- Meslek Yüksek Okulu: İzmir Kavram Meslek Yüksekokulu, Hava Astsubay Meslek Yüksekokulu, Rüştü Ünsal Polis Meslek Yüksekokulu
- Fen Liseleri: İzmir Fen Lisesi, İzmir Buca Fen Lisesi, İzmir Çiğli Fen Lisesi, İzmir Bergama Yusuf Kemalettin Perin Fen Lisesi, İzmir Menemen Şehit Ahmet Özsoy Fen Lisesi, İzmir Ödemiş Ayhan Kökmen Fen Lisesi, İzmir Tire Belgin Attila Çallıoğlu Fen Lisesi
- Anadolu Liseleri: Atatürk Anadolu Lisesi, Bornova Anadolu Lisesi, Fatma Saygın Anadolu Lisesi, Cihat Kora Anadolu Lisesi, Cem Bakioğlu Anadolu Lisesi, Çimentaş Anadolu Lisesi, Hayrettin Duran Anadolu Lisesi, Övgü Terzibaşıoğlu Anadolu Lisesi, Güzelbahçe 60.Yıl Anadolu Lisesi, Nevvar Salih İşgören Anadolu Lisesi, 15 Temmuz Şehitler Anadolu Lisesi, Yunus Emre Anadolu Lisesi, Sema Karhan Anadolu Lisesi, Reha Midilli Anadolu Lisesi, Emlakbank Süleyman Demirel Anadolu Lisesi, Atakent Anadolu Lisesi, Karşıyaka Anadolu Lisesi, Gazi Anadolu Lisesi, Şemikler Anadolu Lisesi, Adnan Menderes Anadolu Lisesi, Mehmet Ali Lahur Anadolu Lisesi, Behçet Uz Anadolu Lisesi, Kazım Dirik Anadolu Lisesi, TOKİ Karşıyaka Belediyesi Anadolu Lisesi, Sıdıka Rodop Anadolu Lisesi, Karataş Anadolu Lisesi
- Meslek Liseleri: Nedim Uysal Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, Zeki Şairoğlu Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, Suzan Divrik Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, Havva Özişbakan Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, Necip Demir Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, 75.Yıl Çiğli Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, Göztepe Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, Küçükyalı Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, Konak Mithatpaşa Anadolu Lisesi
2017 yılı verilerine göre İzmir okuma yazma bilme ve yüksekokul veya fakülte mezunu olma oranları bakımından Türkiye ortalamasının oldukça üzerindedir.[65]
Medya
[değiştir | kaynağı değiştir]İzmir'de ilk gazete 1821'de yayımlanmaya başlayan Fransızca bir gazeteydi. Türkçe hazırlanan ilk gazete ise 1868'de yayımlandı. Şehirde ayrıca Rumca, İbranice ve Ermenice gazeteler yayımlanmaktaydı.[66] Günümüzde İzmir'de ulusal televizyon kanalları, radyolar ve gazeteler dışında yerel yayın yapan kitle iletişim araçları da vardır. İzmir'den yayın yapan 4 televizyon kanalı, 24 yerel radyo istasyonu ve 23 yerel gazete bulunmaktadır.
|
|
|
|
Altyapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Sağlık
[değiştir | kaynağı değiştir]İzmir'de yirmi bir tane devlet hastanesi mevcuttur.[71] Bayraklı'da 780 milyon euro bedelle İzmir Bayraklı Şehir Hastanesi yapımı tamamlanmıştır.[72]
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]İzmir'e kara, hava, deniz ve demir yolu ile ulaşılabilir. Kara yolu ile Türkiye'nin her yerinden otobüs ile ulaşılabilir. Hava yolu ile Adnan Menderes Havalimanı'ndan Türkiye'nin ve dünyanın birçok noktasına uçak seferleri vardır. Demiryolu ile Basmane'den Tire, Ödemiş, Aydın, Nazilli, Denizli, Balıkesir, Bandırma, Uşak, Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa, Burdur, Isparta, Eskişehir, Konya ve Ankara'ya gün içerisinde karşılıklı tren seferleri vardır.
Kent içi toplu ulaşım İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin yetki ve sorumluluğundadır. Toplu ulaşım hizmetlerinin hat ve güzergâhları ile birbirini tamamlaması için otobüs-vapur-metroda ulaşım hizmet bütünlüğü sağlanmıştır. Tüm toplu ulaşım araçlarında bilet yerine geçen İzmirim Kart adlı elektronik bir kart İzmir ulaşımının bütünlüğünü sağladığı gibi ulaşımı hızlandırmaktadır.
- Belediye Otobüsleri
- Otobüs hizmetleri Büyükşehir Belediyesi bünyesinde olan Eshot Genel Müdürlüğü ve İZULAŞ (İzmir Ulaşım) ek olarak da taşımacılık kooperatiflerini tek çatı altında toplayan İZTAŞIT arasında yapılmaktadır. 2019 yılından itibaren İZTAŞIT projesi devreye girmiş, bünyesindeki araçlarla şu anda sadece Seferihisar, Kiraz, Menemen, Foça, bölgesinde hizmet vermektedir. Bunların yanında öğrenci kartıyla binilen 525 Bornova Metro-Ege Üniversitesi Kampüs güzergâhlarında çalışan otobüslerde vardır.
- Metro
- Ana maddeler: İzmir Metrosu
- İzmir Metrosu'nun işletmede olan bir, yapım aşamasında olan bir ve proje aşamasında üç hattı vardır. İşletmede olan M1 (Narlıdere Kaymakamlık-Evka 3) hattında; batıdan doğuya sırasıyla Narlıdere Kaymakamlık, 100. Yıl Cumhuriyet Şehitlik, Narlıdere İtfaiye, Güzel Sanatlar, Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi, Çağdaş, Balçova, Fahrettin Altay, Poligon, Göztepe, Hatay, İzmirspor, Üçyol, Konak, Çankaya, Basmane, Hilal, Halkapınar, Stadyum, Sanayi, Bölge, Bornova, Ege Üniversitesi ve Evka 3 olmak üzere toplam 24 istasyon bulunmaktadır. Narlıdere Kaymakamlık'tan Evka 3'e 47 dakikada ulaşılabilmektedir. Basmane istasyonundan TCDD Taşımacılık tarafından işletilen anahat ve bölgesel trenlere; Halkapınar ve Hilal istasyonlarından İZBAN'a; Bornova, Evka 3, Fahrettin Altay, Halkapınar, Konak ve Üçyol istasyonlarından ESHOT ve İZULAŞ otobüslerine; Konak istasyonundan İZDENİZ vapurlarına; Çankaya, Fahrettin Altay, Halkapınar ve Konak istasyonlarından ise T2 tramvay hattına aktarma yapılabilmektedir. 06.00 - 00.20 saatleri arasında hizmet veren metronun ortalama 7,5 dakika olan sefer aralığı, yoğun saatlerde "3 dakikada bire" inmektedir. M2 (Üçyol-Fuar İzmir) hattı 13 yer altı istasyondan oluşacak olan inşa halindeki metro hattıdır.2027 yılında hizmete girmesi planlanmaktadır. Menderes'e, Menemen'e ve Kemalpaşa'ya üç yeni hat yapılması planlanmaktadır.
- Banliyö
- İzmir'de banliyö sistemi İZBAN A.Ş tarafından yürütülmektedir. Banliyö hattı Aliağa-Selçuk arasında kuzey-merkez-güney yönünde konuşlanmıştır. Hattın toplam uzunluğu 136 km.dir. Banliyö sistemi içerisinde 41 adet modern istasyon ve metro standardında trenlerle taşımacılık yapılmaktadır. Kuzey hattı sırasıyla; Aliağa, Biçerova, Hatundere. Merkez Hattı ise Menemen, Egekent 2, Ulukent, Egekent, Ata Sanayi, Çiğli, Mavişehir, Şemikler, Demirköprü, Nergiz, Karşıyaka, Alaybey, Naldöken, Turan, Bayraklı, Salhane, Halkapınar, Alsancak, Hilal, Kemer, Şirinyer, Koşu, İnkılap, Semt Garajı, Esbaş, Gaziemir, Sarnıç, Adnan Menderes Havalimanı, Cumaovası. Güney Hattı; Develi, Tekeli, Pancar, Kuşçuburun, Torbalı, Tepeköy, Sağlık, Belevi, Selçuk istasyonlarından oluşur. Hat üzerinde 15 aktarma merkezi bulunmaktadır. Ayrıca Halkapınar ve Hilal istasyonundan İzmir Metrosuna aktarma yapılabilir.
30 Ağustos 2010 tarihinde Cumaovası-Alsancak-Halkapınar hattı, 5 Aralık 2010 tarihinde Çiğli-Cumaovası hattı, 30 Ocak 2011 tarihinde Aliağa-Cumaovası hattı, 6 Şubat 2016 tarihinde Cumaovası-Tepeköy hattı ve 9 Eylül 2017 tarihinde ise Tepeköy-Selçuk hattı hizmete girdi.[73][74]
- Tramvay
- Çiğli, Karşıyaka ve Konak'ta hizmet veren Tramİzmir hatları 2017, 2018 ve 2024 yıllarında hizmete girdi.
- Vapurlar ve İskeleler
- Yolcu vapuru seferleri: "Toplu ulaşımda bütünlük" amacıyla körfez vapurlarının sayısı ve sefer sıklığı arttırılmış, ulaşımda kolaylık ve rahatlık sağlanmıştır. Karşıyaka ve Bostanlı ile Konak arasındaki sefer aralığı 20 dakikaya indirilmiş ve iskeleler yeniden düzenlenmiştir. Alsancak, Bostanlı, Göztepe, Güzelbahçe, Karşıyaka, Karantina, Konak, Pasaport ve Üçkuyular olmak üzere 9 iskeleden sefer yapılmaktadır.
- Araba vapuru seferleri: Üçkuyular ve Bostanlı iskeleleri arasında sürekli sefer yapan araba vapurları ile şehir içi trafiğine girmeden 25 dakikada ulaşım sağlanmaktadır.Bostanlı’dan ilk sefer, hafta içi ve Cumartesi günleri 07.20’de, Pazar günü 10.00’da; son sefer ise her gün 22.40’dadır. Üçkuyular’dan hafta içi ve Cumartesi 7.20’de, Pazar günleri 10.00’da başlayan seferler 23.20’ye kadar sürmektedir. Üçkuyular ve Bostanlı iskelelerindeki aktarma istasyonlarına otobüslerle kolaylıkla ulaşılmaktadır. Ek seferler konularak Buca heykel ile Bornova Ege Üniversitesi arası sabah 07.00 ile 10.00 akşam 17.00 ile 19.00 arasıdır.
- Gece yarısından sabaha kadar ulaşım hizmeti (Baykuş Seferleri)
- 24 saat çalışan otobüs hatları koyularak gece yarısından sonra toplu taşım araçları ile ulaşım olanağı sağlanmıştır. Buna göre; Otobüsler Konak’ta Bahri Baba otobüs durağından (Varyant başlangıcı) hareket eder;
- 910 - Gaziemir-Konak (Gaziemir, Karabağlar, Üçyol, Varyant, Konak)
- 920 - Çiğli-Konak (Çiğli, Anadolu Caddesi, Serinkuyu, Girne, Altınyol, Konak)
- 930 - Bornova-Konak (Bornova, Manavkuyu, Yenikent, Liman, Lozan, Montrö, Konak)
- 940 - Buca-Konak (Buca Adatepe Mah., Buca Üçkuyular, Buca Devlet Hastanesi, Dokuz Eylül Eğitim Fak., Buca Heykel, Menderes Caddesi, Şirinyer, Eşrefpaşa, Varyant, İkiçeşmelik, Konak)
- 950 - Narlıdere-Konak (Narlıdere, Ata Cad., F.Altay, İnönü Cad., Konak)
- Bu otobüsler ilk servislerine Karşıyaka ve Çiğli’den karşılıklı olarak 00.55’te başlarlar ve 1 saat ara ile 05.55’e kadar devam eder.
- Vapurlar ise gece son seferlerini, Konak’tan 01.00, Alsancak’tan 01.15, Karşıyaka’dan 00.30’da hareket ederek yapmaktadırlar.
- 24 saat çalışan otobüs hatları koyularak gece yarısından sonra toplu taşım araçları ile ulaşım olanağı sağlanmıştır. Buna göre; Otobüsler Konak’ta Bahri Baba otobüs durağından (Varyant başlangıcı) hareket eder;
- İzmir Şehirlerarası Otobüs Terminali 1998 yılından bu yana Işıkkent'teki yeni yerinde hizmet vermektedir. İzmir'in ilk şehirler arası otobüs garajı bugünkü 9 Eylül Meydanı yanındaki Dünya Ticaret Merkezi inşaat alanının olduğu yerdir. Zamanla bu otobüs garajı yetersiz kalınca Halkapınar'da Yeni Garaj adı altında otobüs garajı hizmet vermeye başlamıştır. Gelişen İzmir ile paralel Halkapınar'ın şehir içi trafiğinde olması ve artan sefer sayıları göz önüne alınarak Işıkkent'teki yeni yerine geçmiştir. Türkiye'nin dört bir yanından otobüs seferleri vardır.
- Demiryolu ile Basmane Garı'ndan anahat ve bölgesel, Alsancak Garı'ndan ise banliyö tren seferleri düzenlenir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Valiler Kararnamesi yayınlandı: 41 ilin valisi değişti". NTV. 10 Haziran 2020. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
- ^ a b "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2019.
- ^ "İstatistiklerle Türkiye". TÜİK. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2020.
- ^ Kaya, Murat. "Güzel İzmir". Kent ve Bellek (İngilizce). 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi9 Haziran 2021.
- ^ "Coğrafya - Konumu". İzmir Valiliği. 16 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2016.
- ^ "İlin Coğrafi Bilgileri". İzmir Valiliği. 12 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2019.
- ^ a b "Genel Bilgiler". İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. 3 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2022.
- ^ "İllere Göre Orman Varlığı". Orman Genel Müdürlüğü. 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2019.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 28 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 5 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Temmuz 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 5 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Temmuz 2019.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 25 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2020.
- ^ "Korkutan açıklama: İzmir'de 500 bin tondan fazla nükleer atık var!". Cumhuriyet. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2022.
- ^ "İzmir İli 2018 Yılı Çevre Durum Raporu" (PDF). 14 Şubat 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2022.
- ^ "Izmir2015.pdf" (PDF). 29 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2022.
- ^ A.Ş, ÜNİBEL. "Haberler | İzmir artık kokmuyor". İzmir Büyükşehir Belediyesi. 29 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2022.
- ^ "3e1be7881ee7c22_ek.pdf" (PDF). 29 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ağustos 2022.
- ^ 28 Teşrîn-i Evvel 1927 Umûmî Nüfûs Tahrîri, Vilayet, kaza, şehir ve köyler itibarıyla Türkiye nüfusu / 1928, Ankara https://books.google.com.tr/books/about/28_te%C5%9Frinievvel_1927_umum%C3%AE_n%C3%BCfus_tahr.html?id=mdIcywAACAAJ&redir_esc=y
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ "Vilâyet ve kazalar itibarile şehir ve köy nüfusları" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Şubat 2023.
- ^ "Cinsiyet ve yaş gruplarına göre nüfus" (PDF). İSTATİSTİK GÖSTERGELER 1923-2009. TUİK. 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2016.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "İzmir Nüfusu". Nufusu.com. 5 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- ^ a b c d "TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2022". 6 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2023.
- ^ a b Özkul, İsmet (25 Aralık 2019). "81 ilin 2018 yılı GSYH ve büyüme karnesi". Dünya. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
- ^ "4 Türk şehri dünya zirvesinde!". Milliyet. 23 Ocak 2015. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2015.
- ^ "Türkiye'de İllere Göre İnsani Gelişme Endeksi". dergipark.org.tr. Ocak 2017. 21 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019.
- ^ "Konteyner İstatistikleri". Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü. 7 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2018.
- ^ "Yük İstatistikleri". Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü. 7 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2018.
- ^ "İzmir Elektrik Santralleri". Enerji Atlası. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2016.
- ^ "Sanayi". www.izto.org.tr. 29 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2022.
- ^ "F5412CF9A053456A9C5EE12DCF61FC3B". 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2022.
- ^ "İzmir'e gelen turist sayısı yüzde 141 arttı". www.turizmnews.com. 11 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
- ^ "Enginar festivalini binlerce kişi ziyaret etti". Hürriyet. 11 Mayıs 2015. 28 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2020.
- ^ "EXPO 2026 İzmir, uluslararası ticareti canlandıracak". İzmir Büyükşehir Belediyesi. 25 Ekim 2020. 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2020.
- ^ "İzmir Avrupa Caz Festivali". festivaltakvimi.com. 25 Mart 2014. 9 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2015.
- ^ "TFF İzmir Atatürk Stadyumu Sayfası". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2019.
- ^ "İzmir Valisi". www.izmir.gov.tr. 28 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 29 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2020.
- ^ "Okulumuzun Tarihçesi". www.aci.k12.tr. 28 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.
- ^ "Ana Sayfa". İzmir Özel Saint-Joseph Fransız Lisesi. 25 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2022.
- ^ "Ege Üniversitesi Leonardo Da Vinci Programı Ana sayfası". 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012.
- ^ "Dokuz Eylül Üniversitesi Erasmus Programı Ana sayfası". 16 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012.
- ^ "Yaşar Üniversitesi Erasmus Programı Ana sayfası". 3 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012.
- ^ "Dokuz Eylül resmî sitesi, İletişim bölümü". 3 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012.
- ^ "Ege Üniversitesi resmî sitesi, İletişim bölümü". 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012.
- ^ "İzmir Katip Çelebi Üniversitesi resmî sitesi, İletişim bölümü". 20 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012.
- ^ "İYTE resmî sitesi, İletişim bölümü". 8 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ "İstatistiklerle İzmir". 20 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020.
- ^ "İzmir Basınının İlkleri". İzmir Kültür ve Turizm Dergisi. 6 (35). Şubat-Mart 2016. 6 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi3 Ocak 2021.
- ^ https://www.egemaxtv.com/kunye
- ^ "İzmir Radyoları Listesi | canliradyodinle.fm". Radyo Dinle | canliradyodinle.fm. 23 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2024.
- ^ "Kordon Medya | Kordon FM | İmbat FM | Radyo Kordelya | İmbat Slow | İmbat Haber". www.kordonmedya.com. 17 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2024.
- ^ "Künye". Ege Olay Gazetesi. 23 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2016.
- ^ "İzmir Banliyö Sistemi(İZBAN)". 15 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2016.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
|  | |
| Otorite kontrolü |
|
|---|
