Akbaş (köpek)
| Akbaş | |
|---|---|
 Akbaş | |
| Ülke | Türkiye |
| Köpek (Canis lupus familiaris) | |
Akbaş Anadolu'ya özgü bir köpek ırkıdır. Kangal ile aynı soy ailesindendir.
Türkiye'nin yerli köpek ırklarından biri olup sürü koruma köpeği olarak yetiştirilmektedir. Eskişehir, Sivrihisar, Emirdağ arasında, ender olarak da Polatlı-Haymana arasında rastlanmaktadır.[1] Akbaşlar Amerika'da da birçok çiftlikte yetiştirilmeye başlanmıştır.[2][3]
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]| Akbaş Köpeğinin Özellikleri | ||
|---|---|---|
| Ağırlık: | 40-64 kg | |
| Boy: | 71-86 cm | |
| Tüy: | Düz, uzun | |
| Coat (cont): | long on tail & body | |
| Aktivite düzeyi: | Düşük | |
| Öğrenme düzeyi: | Yüksek | |
| Huy: | Sakin, Sessiz | |
| Temperament (cont) | Koruyucu | |
| Koruyuculuk: | Yüksek | |
| Bekçilik ve gözetleme | Yüksek | |
| Kızgınlık: | Senede 2 kez, ort. 21 gün | |
| Çiftleşme zamanı: | Kızgınlığın 9-13 üncü gün | |
| Gebelik süresi: | 58-63 gün | |
| Yavru sayısı: | 8-9 yavru | |
| Yaşam süresi: | 10-15 yıl | |
Himayesinde gördüğü inek, koyun gibi hayvanlara ve birlikte yaşadığı insanlara karşı çok korumacı davranır. Ama kurt, çakal, ayı gibi hayvanlara karşı çok saldırgan olur. Evine gelen konuklara da kuşkuyla bakar. Anadolu'nun en eski koruma ve çoban köpeğidir. Bir koyun sürüsünü dağıtmadan tek başına ağıla kadar getirebilir. Safkan bir köpektir, özgürlüğüne çok düşkündür.
Kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkiye'de şimdi yaygın olarak yaşadığı bölgeye, Ural Dağları ve Balkaş Gölü arasından, Altınordu Devleti ve türevi olan İlhanlılar Devleti döneminde buraya yerleştirilen Orta Asyalı Türk boyları ve Moğol soylarının karışması ile oluşan Karatatar Türkmenleri tarafından getirildiği düşünülmektedir.[1] Hayvan yetiştiriciliği konusunda başarılı olan Oğuz Türkleri, Asya'nın kuzeyinden güneyin sıcak ve nemli iklimine uyum sağlaması için Akbaş ve Karabaşları melezleştirerek bölge iklimine uyumlu hâle getirmişlerdir.[4][5] Göçebe kavimlerle Anadolu'ya gelen Akbaşlar, Osmanlı'nın Zorunlu İskân dönemine kadar, hayvancılıkla uğraşan yarı-göçebe topluluklarla birlikte gezgin yaşam tarzını sürdürmüşlerdir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Aynı zamanda, Kangal (Karabaş) ile birlikte Anadolu Çoban Köpeği olarak da anılan bu ırk, Türkiye'de Batı ve Orta Anadolu Bölgesi'nde, özellikle Eskişehir, Kütahya dolaylarında yaşamaktadır. Bundan 3000 yıl önce üretildiği ve atalarının diğer çoban köpekleri olabileceği sanılmaktadır. Beyaz renkli köpekler koyun sürülerinin içinde diğer hayvanlarla karışarak yırtıcı hayvanlar için ilk hedef hâline gelmemesi ve vahşi köpeklerle farklarının belirginleşmesi için özellikle seçilmiştir. Karabaşların da (Kangal) aynı nedenlerle, koyu renkli hayvan sürülerini korumak için yetiştirildiği düşünülmektedir.
Genetik bilimciler, çoban köpeği ırklarının genetik atasının Orta Asya kurdu olduğunu belirlediler. Eski Çağ'ın en yaygın çoban toplumları olan Türkler, Moğollar, Tacikler, Orta Asya uluslarıdır. Ural-Altay Dağları arasında yaşamış Orta Asyalı çoban toplumların, siyasi ve sosyal tarihlerini araştırmakla, doğal safkan çoban köpeği ırklarının oluşma ve yayılmaları ile ilgili bilgilere ulaşılabilir.
Akbaşlar, Macaristan'da bulunan Kuvasz cinsi köpeklerle akrabadır, gerek fiziki, gerek karakter özellikleri birbirine tıpa tıp benzemektedir. Kuvasz'ın, kavimler göçü sırasında Karadeniz'in kuzeyinden Avrupa'ya inen Hun boylarıyla birlikte bölgeye geldiği düşünülmektedir.
Davranış
[değiştir | kaynağı değiştir]Koyun, inek gibi çiftlik hayvanlarına karşı iyi ve koruyucu, fakat kurt, ayı, çakal gibi yabani hayvanlara karşı çok saldırgandır. Genellikle yabancılara karşı saldırgan olduğu için bulunduğu evin veya bahçenin çevresi, dış ortamı görmemesi için kapatılır. Aksi hâlde yürüyen ve hareket eden her şeye havlayabilir. Üzerinde çalışılarak sosyalleştirildiğinde ise bu özellikleri rahatsız edici boyutlara varmaz. Akbaş köpekler doğaları gereği aşırı korumacı ve şüphecidirler, bu nedenle hemen herkesi ilk etapta potansiyel tehlike olarak görebilirler, bu özelliklerini törpülemek için sabırlı bir şekilde sosyalleştirilmeleri gerekir. Geceleri, gündüz vaktine göre daha fazla dikkatli ve bekçidirler. Günümüzde bekçi köpeği olmanın yanı sıra çoban köpeği olarak da kullanılmaktadır. Akbaş ırkı, uluslararası pek çok yarışmada çobanlık ve sürü koruma konusunda birinci olmuştur.
Temel Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Akbaş; iri cüsseli, atletik yapılı, dururken ve hareket hâlinde son derece güzel ve zariftir. Anadolu'da kullanılan en eski koruma köpeklerinden birisidir.
Apartman hayatına pek uygun değildir fakat her köpek gibi uyum yeteneği vardır. Hareket etmek ve mutlu olmak için geniş alanlara ihtiyaç duyar, yeterli sıklıkta dolaştırıldığında ve en azından günün bir bölümünde kapalı bir bahçede zaman geçirme şansı olduğunda, şehirde de rahatlıkla yaşayabilmektedir.[6] Amerika'da uzun süreden beri yetiştirilen Akbaş cinsi köpeklerin hemen her ortama uyum sağladığı gözlemlenmiştir. Bağımsız ve yer yer dominant karakteri nedeniyle yetişkin döneme gelene kadar Akbaş köpeklerin eğitimlerini ara vermeden sürdürmek gerekir. 3-6 aylık dönemde temel eğitim, 6-9 aylık dönemde ise ileri eğitim alabilecek kapasitededirler. Kırsal alanda 5 aylık Akbaşlar sürülere çobanlık yapmaya başlarlar.
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Akbaş ırkı bir köpek -
Akbaş ırkı bir köpek -
Akbaş ırkı bir köpek
 | Köpek ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Doğan KARTAY, Türk Çoban Köpeği Akbaş'ın Kökeni 30 Haziran 2006". 13 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2010.
- ^ "Rancher hopes to improve plight of sheep industry's canines". mtexpress. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
- ^ "Akbash Dog Association of America Breeders List". akbashclub (İngilizce). 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
- ^ "Akbaş Irk Bilgileri". 12 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2009.
- ^ "Karabaş (Kangal) ve Akbaşların Tarihçesi". 8 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2010.
- ^ "Akbaş Nasıl Bir Köpektir?". petdostu.net. Pet Dostu. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2016.