Amerika yerlileri
(Amerikan Yerlileri sayfasından yönlendirildi)
 | Bu sayfanın tamamının ya da bir kısmının Türkçeye çevrilmesi gerekmektedir. Bu sayfanın tamamı ya da bir kısmı Türkçe dışındaki bir dilde yazılmıştır. Madde, alakalı dilin okuyucuları için oluşturulmuşsa o dildeki Vikipedi'ye aktarılmalıdır. İlgili değişiklikler gerçekleşmezse maddenin tamamının ya da çevrilmemiş kısımların silinmesi sözkonusu olabilecektir. İlgili çalışmayı yapmak üzere bu sayfadan destek alabilirsiniz |
 En üst soldan sağa 1., 3. ve 4. Eskimo, diğerleri Kızılderili halklarıdır | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 Peru | 13.8 milyon[1] |
 Meksika | 10.1 milyon[2] |
 Bolivya | 6 milyon[3] |
 Guatemala | 5.4 milyon[4] |
 Ekvador | 3.4 milyon |
 ABD | 9.7 milyon[5] |
 Kolombiya | 1.4 milyon[6] |
 Kanada | 1.2 milyon[7] |
 Brezilya | 700,000[8] |
 Şili | 692,000[9] |
 Arjantin | 600,000[10] |
 Venezuela | 524,000[11] |
 Honduras | 520,000[12] |
 Nikaragua | 443,847[13] |
 Panama | 204,000[14] |
 Paraguay | 95,235[15] |
 El Salvador | ~70,000[16] |
 Kosta Rika | ~60,000[17] |
 Guyana | ~60,000[18] |
 Grönland | 51.349 (2012)[19] |
 Belize | ~24,501 (Maya)[20] |
 Fransız Guyanası | ~19,000[21] |
 Surinam | ~12,000 - 24,000 |
| Diller | |
| Din | |
 | Bu madde veya bölüm Kızılderililer adlı maddeye çok benzemektedir ve bu iki maddenin tek başlık altında birleştirilmesi önerilmektedir. Birleştirme işlemi yapıldıktan sonra sayfaya {{Geçmiş birleştir}} şablonunu ekleyiniz. |
Amerika yerlileri, Avrupalılar'ın gelişinden önce Amerika kıtasında yaşayan Eskimo-Aleut halkları ile Kızılderilileri kapsayan ortak ad. Bazıları[22] bu adı İngilizce Amerindian terimin karşılığı olarak yalnızca Kızılderililer için kullanır ve Eskimo-Aleut halklarını dahil etmez. Alaska ve Kanada gibi hem Eskimo hem de Kızılderili nüfus barındıran yörelerde Amerika yerlisi adı her ikisi için kullanılırken, Kıta ABD'sinden Arjantin'e kadar Eskimo barındırmayan diğer yörelerde yalnızca Kızılderili anlamındadır.
ABD Nüfus Sayım Dairesi (Amerika Birleşik Devletleri Sayım Bürosu) ülkedeki yerlileri American Indian and Alaska Native adı altında topluca ele alır ve American Indian ("Amerikalı Hint") terimiyle Kıta ABDsi'ndeki yerliler (ki hepsi de Kızılderilidir) kastedilirken, Alaska Native ("Alaska Yerlisi")terimi Alaska'daki yerlilerin tamamı (Aleutlar, Alaska Eskimoları, Alaska Kızılderilileri) için kullanılır.[23]
Kanada'da aboriginal peoples ("yerli halklar")olarak adlandırılır ve hem Kanada Eskimolarını (Inuit), hem Kanada Kızılderililerini (First Nations), hem de melez Métisleri nitelendirir.[24] Kanada'da Indian ("Kızılderili") adı "aşağılayıcı" (pejorative)[25][26] bulunduğu için resmî olarak fazla kullanılmaz. Kanada'da Indian adı resmî olarak yalnızca Hintler için kullanılır.
Amerika yerlilerinin sınıflandırılması kültür bölgelerine, coğrafyası ve dillerine göre ayrı ayrı sınıflandırılır. Antropologlar genellikle akışkan sınırlı kültür bölgeleri olarak sınıflandırma eğilimindedirler. Bu kültür bölgeleri şu anki sınırlara göre değil, yerlilerin Amerika'nın keşif sürecinde Avrupalılarca karşılaştığı 15. yüzyıl başlarındaki konumları baz alınarak düzenlenir.
Amerika yerli dilleri, üç ana filum olarak, Eskimo ile Aleutların konuştuğu Eskimo-Aleut dilleri, Kızılderili Na-Dene halklarının konuştuğu Na-Dene dilleri ile bunların haricindeki bütün Kızılderili halklarının konuştuğu Amerind dilleri biçiminde sınıflandırılır. Na-Dene dillerinin Asya'daki Yenisey dilleri ile Dene-Yenisey dilleri adı altında birlikte sınıflandırılması fikri 2008 yılında Edward Vajda tarafından ortaya konmuştur ve Eskimolar dışında Asya kökenli olduğu dil bilimi kriterlerine göre ortaya konan ilk ve tek Kızılderili grubu budur. Geriye kalan diğer Kızılderililerin dilleri 1960 yılında Joseph Greenberg tarafından Amerind dilleri adı altında birleştirilmesi fikri ortaya atılmıştır, fakat bu teoriyi tarihi dil bilimcilerin çoğu reddeder.
Na-Dene dillerini konuşan halklar, İnuitler ve Alaska yerlileri haplogrup Q (Y-DNA) mutasyonları sergiler; bununla birlikte, diğer Kızılderililerde (Amerind dillerini konuşanlar) bulunan mtDNA mutasyonlarından farklıdır. Amerika yerlileri DNA'sına göre 12 genetik gruba ayrılır ve Eskimolar ile Na-Dene Kızılderilileri haricindeki Kızılderililerde 10 ayrı genetik gruplaşma görülür.
Diller
[değiştir | kaynağı değiştir]Amerika yerli dilleri, üç ana filum olarak sınıflandırılır: Eskimo ile Aleutların konuştuğu Eskimo-Aleut dilleri, Kızılderili Na-Dene halklarının konuştuğu Na-Dene dilleri ile bunların haricindeki bütün Kızılderili halklarının konuştuğu Amerind dilleri. Bu ana dil filumları yanında hiçbir dil ailesine girmeyen izole diller de bulunmaktadır. UNESCO'ya göre birçoğu ya tükenmiş ya da konuşulabilirliği tehlikededir.[27]
Genetik sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]
1. Arktik 2. Saliş 3. Atabask 4. North Amerindian 5. Ojibwa 6. Meksika | 7. Maya 8. Orta Amerika 9. Andlar 10. Amazon 11. Gran Chaco 12. Patagonya |
Amerika yerlileriyle ilişkili en yaygın haplogrup olarak Haplogrup Q1a3a (Y-DNA) verilmektedir.[28] Tıpkı mtDNA gibi Y-DNA da diğer çekirdek kromozomlardan farklıdır ve Y kromozomu çoğunluğunda benzersiz olup mayoz bölünme sırasında rekombinasyona uğramaz. Bu etkiye sahip mutasyonların tarihsel dokusu kolayca incelenebilir.[29] Bu dokular birbirinden oldukça farklı iki genetik bölüm oluşturur: birincisi, Amerika'nın başlangıç yerlileri; ikincisi, Amerika'nın Avrupalılar tarafından sömürgeleştirilmesinden sonraki sürecin yerlileri.[30][31] Eski olan, kurucu haplotip ve gen çizgisi sayısı için belirleyici faktördür ve günümüzdeki Amerika yerlilerinde bulunmaktadır.[30]
Kurucu nüfus için Beringia'da ilk 20.000 yıl konaklamayla birlikte Bering Denizi kıyılarında insan yerleşimi aşamalı oluşmuştur.[32][33] Mikrosatelit çeşitliliği ve Y çizgisinin dağılımı ilk sömürgeleştirme döneminden beri izole edilmiş Güney Amerika bölgelerinde yaşayan Kızılderili gruplarına özgüdür..[34] Na-Dene, İnuit ve Alaska Yerlileri haplogrup Q (Y-DNA) mutasyonları sergiler; bununla birlikte, diğer Kızılderililerde (Amerind dillerini konuşanlar) bulunan mtDNA mutasyonlarından farklıdır.[35][36][37] Bu da gösteriyor ki, Grönland ve Kuzey Amerika'nın kuzey uç içlerine en erken göç daha sonraki nüfustan kaynaklanır.[38]
Human Y-chromosome DNA haplogroups baz alınarak yapılan çalışmalara göre:
| Halk | Dil | Yer | n | C-M217 | Q-M242 | R1 | Diğerleri | Kaynak |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Algonkinler[nb 1] | Algonkin-Yurok | kuzeydoğu Kuzey Amerika | 155 | 7.7 | 33.5 | 38.1 | 20.6 | Bolnick 2006[39] |
| Apaçiler | Na-Dené | güneybatı ABD | 96 | 14.6 | 78.1 | 5.2 | 2.1 | Zegura 2004[40] |
| Atabasklar[nb 2] | Na-Dené | batı Kuzey Amerika | 243 | 11.5 | 70.4 | 18.1 | -- | Malhi 2008[41] |
| Çerokiler | Makro-Siyu | güneydoğu ABD | 62 | 1.6 | 50.0 | 37.1 | 11.3 | Bolnick 2006[39] |
| Şayenler | Algonkin-Yurok | ABD | 44 | 16 | 61 | 16 | 7 | Zegura 2004[40] |
| Çipçalar[nb 3] | Makro-Çipça | Panama | 26 | 0 | 100 | 0 | 0 | Zegura 2004[40] |
| Denesulineler | Na-Dené | Kanada | 48 | 6 | 31 | 62.5 | 0 | Bortoloni 2003[42] |
| Ojibvalar | Algonkin-Yurok | doğu Kuzey Amerika | 97 | 4.1 | 15.5 | 50.5 | 29.9 | Bolnick 2006[39] |
| Tlınçonlar | Na-Dené | Kanada | 15 | 33 | 27 | 40 | 0 | Malhi 2008[41] |
| Gêler[nb 4] | Makro-Jê | Brezilya | 51 | 0 | 90 | 8 | 2 | Bortoloni 2003[42] |
| Guaraniler | Tupi | Paraguay | 59 | 0 | 86 | 9 | 5 | Bortoloni 2003[42] |
| İngalar | Keçuva | Kolombiya | 11 | 0 | 78 | 11 | 11 | Bortoloni 2003[42] |
| İnuitler | Eskimo-Aleut | Arktik Kuzey Amerika | 60 | 0 | 80.0 | 11.7 | 8.3 | Zegura 2004[40] |
| Maya | Maya | Mezoamerika | 71 | 0 | 87.3 | 12.7 | 0 | Zegura 2004[40] |
| Mişeler | Mixe–Zoque | Meksika | 12 | 0 | 100 | 0 | 0 | Zegura 2004[40] |
| Miştekler | Oto-Mange | Meksika | 28 | 0 | 93 | 7 | 0 | Zegura 2004[40] |
| Maskokeler[nb 5] | Maskoke | güneydoğu ABD | 36 | 2.8 | 75.0 | 11.1 | 11.1 | Bolnick 2006[39] |
| Nahua | Uto-Aztek | Meksika | 17 | 0 | 94 | 0 | 6 | Malhi 2008[41] |
| ABD Kızılderilileri | -- | ABD | 398 | 9.0 | 58.1 | 22.2 | 10.7 | Hammer 2005[43] |
| Navaholar | Na-Dené | güneybatı ABD | 78 | 1.3 | 92.3 | 2.6 | 3.8 | Zegura 2004[40] |
| Kuzey Amerika | -- | Kuzey Amerika | 530 | 6.0 | 77.2 | 12.5 | 4.3 | Zegura 2004[40] |
| Siyular | Makro-Siyu | orta Kuzey Amerika | 44 | 11 | 25 | 50 | 14 | Zegura 2004[40] |
| Güney Amerika | Amerind | Güney Amerika | 390 | 0 | 92 | 4 | 4 | Bortoloni 2003[42] |
| Tanana | Na-Dené | kuzeybatı Kuzey Amerika | 12 | 42 | 42 | 8 | 8 | Zegura 2004[40] |
| Tikunalar | Tikuna–Yuri | batı Amazonya | 33 | 0 | 100 | 0 | 0 | Bortoloni 2003[42] |
| Tupi–Guarani[nb 6] | Tupi | Brezilya | 54 | 0 | 100 | 0 | 0 | Bortoloni 2003[42] |
| Uto-Aztekler[nb 7] | Uto-Aztek | Meksika, Arizona | 167 | 0 | 93.4 | 6.0 | -- | Malhi 2008[41] |
| Warao | Warao (izole) | Karayip Güney Amerikası | 12 | 0 | 100 | 0 | 0 | Bortoloni 2003[42] |
| Wayúu | Aravak | Guajira Yarımadası | 19 | 0 | 69 | 21 | 10 | Bortoloni 2003[42] |
| Wayúu | Aravak | Guajira Yarımadası | 25 | 8 | 36 | 44 | 12 | Zegura 2004[40] |
| Yagualar | Peba–Yagua | Peru | 7 | 0 | 100 | 0 | 0 | Bortoloni 2003[42] |
| Yukpalar | Karib | Kolombiya | 12 | 0 | 100 | 0 | 0 | Bortoloni 2003[42] |
| Zapotekler | Oto-Mange | Meksika | 16 | 0 | 75 | 6 | 19 | Zegura 2004[40] |
| Zenú | tükendi | Kolombiya | 30 | 0 | 81 | 0 | 19 | Bortoloni 2003[42] |
- ^ Algonkin halkları: Ojibwe, Şayenler/Arapaholar, Şavniler, Mikmaklar, Kikapular ve Meskvakiler.
- ^ Atabask halkları: Denesulineler, Tlınçonlar, Tanana, Apaçiler ve Navaholar.
- ^ Çipça halkları: Ngöbe–Buglé ve Kunalar.
- ^ Gê halkları: Gorotire, Kaigang, Kraho, Mekranoti ve Xikrin.
- ^ Maskoke halkları: Çikasovlar, Çoktavlar, Krikler ve Seminoleler.
- ^ Tupi–Guarani halkları: Asuriní, Parakanã, Ka'apor ve Wayampi.
- ^ Uto-Aztek halkları: Pimalar, Tohono O'odham, Tarahumaralar, Nahualar, Cora ve Huyçollar.
Kültür bölgeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzey Amerika
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzey Amerika'da Kanada, Grönland, ABD ve Meksika'nın kuzeyindeki yerli halklar etnoğraflar tarafından 10 kültür bölgesine ayrılır.[44] Bazı kültür gruplarının kapsamı araştırıcıya göre değişkenlik gösterebilmektedir.
- Eskimo (Arktik) kültür bölgesi Arctic (→ Eskimo–Aleut dilleri)
- Subarktik Kızılderilileri kültür bölgesi Subarctic (→ Na-Dene dilleri, Algonkin–Yurok dilleri)
- Kuzeydoğu Kızılderilileri kültür bölgesi Northeast (→ Algonkin–Yurok dilleri, İrokua dilleri)
- Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri kültür bölgesi Northwest Coast (→ Haydaca, Çimşiyan dilleri, Vakaş dilleri)
- Plato Kızılderilileri kültür bölgesi Plateau (→ Saliş dilleri)
- Büyük Havza Kızılderilileri kültür bölgesi Great Basin
- Ova Kızılderilileri kültür bölgesi Plains (→ Siyu dilleri)
- Kaliforniya Kızılderilileri kültür bölgesi California
- Güneydoğu Kızılderilileri kültür bölgesi Southeast
- Güneybatı Kızılderilileri kültür bölgesi Southwest
Arktik
[değiştir | kaynağı değiştir]- Paleo-Eskimo, tarihöncesi kültürler, Rusya, Alaska, Kanada, Grönland, 2500 MÖ–1500 MS
- Arctic small tool tradition, tarihöncesi kültürü, 2500 MÖ, Bering Boğazı
- Pre-Dorset, doğu Arktik, 2500–500 MÖ
- Saqqaq kültürü, Grönland, 2500–800 MÖ)
- Independence I kültürü, kuzeydoğu Kanada ve Grönland, 2400–1800 MÖ
- Independence II kültürü, kuzeydoğu Kanada ve Grönland, 800–1 MÖ)
- Groswater, Labrador ve Nunavik, Kanada
- Dorset kültürü, 500 MÖ–1500 MS, Alaska, Kanada (muhtemelen arkaik kalıntısı 1903 yılında tükenen Sallirmiut halkı)
- Aleutlar, Aleut Adaları, Alaska ile Kamçatka Krayı, Rusya
- İnuit halkları, Rusya, Alaska, Kanada, Grönland
- Thule kültürü, Proto-İnuit, Alaska, Kanada, Grönland, 900–1500 MS
- Birnirk kültürü, tarihöncesi İnuit kültürü, Alaska, 500 MS–900 MS
- Grönland İnuitleri, Grönland
- Kalaallit, batı Grönland
- Avanersuarmiut, kuzey Grönland
- Tunumiit, doğu Grönland
- Batı Kanada İnuitleri, batı Arktik Kanada
- İnyupikler, kuzey ve kuzeybatı Alaska
- Thule kültürü, Proto-İnuit, Alaska, Kanada, Grönland, 900–1500 MS
- Yupik halkları, Alaska ve Rusya
- Supikler, Alaska Yarımadası, güney orta Alaska'nın kıyıları ve adalar bölgesi
- Alaska Yupikleri, batı orta Alaska
- Chevak Çupikleri, Hooper Bay ve Chevak, Alaska
- Nunivak Çupikleri, Nunivak Adası, Alaska
- Sibirya Yupikleri, Rus Uzak Doğusu ve St. Lawrence Adası, Alaska
- Chaplino Yupikleri, Sibirya
- Naukan Yupikleri, Sibirya
- Sirenik Yupikleri, Sibirya
Subarktik
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
|
Kaliforniya
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaliforniya Kızılderili kültür grubu Kaliforniya eyaletinin sınırlarıyla uyumlu değildir ve buradaki bütün Kızılderilileri kapsamaz. Nevada ile birlikte doğu sınırındaki kabileler Büyük Havza Kızılderilileri kültür grubuna, Oregon sınırına yakın bazı kabileler ise Plato Kızılderilileri kültür grubuna dahildir[45]
|
|
Kuzeydoğu
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
|
Büyük Havza
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
|
Plato
[değiştir | kaynağı değiştir]- Cayuse, Oregon
- Celilo (Wayampam)
- Chinook
- Columbian (Dialects: Wenatchee, Sinkayuse, Chelan)
- Coeur d'Alene, Idaho
- Colville, Washington
- Upper Cowlitz
- Flathead (Selisch veya Salish), Idaho ve Montana
- Klamath, Oregon
- Klickitat Tribe, Washington
- Kootenai/Ktunaxa, British Columbia, Montana, ve Idaho
- Lower Snake (Chamnapam, Wauyukma, Naxiyampam)
- Modoc, California ve Oregon
- Molala (Molale), Oregon
- Nimipular, Idaho
- Nikola Atabaskları (soyu tükenmiş)
- Nikola Salişleri (confederacy)
- Nlakapamuklar, British Columbia, eski bilinen adıyla Thompson halkı
- Okanaganlar (Syilx), British Columbia ve Washington
- Palus (Palouse)
- Pend'Oreilles (Kalispel), Washington
- Rock Creek
- Sanpoil (kabile)
- Secwepemc (Shuswap), British Columbia
- Sinixt (Lakes), British Columbia, Washington, Idaho
- Spokane, Washington
- St'at'imc (Lillooet)
- Tenino (Warm Springs), Oregon
- Umatilla, Oregon
- Upper Nisqually (Mishalpan)
- Walla Walla, Oregon
- Wanapum
- Wasco-Wishram, Oregon
- Yakama, Washington
Pasifik Kuzeybatısı
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
|
Büyük Ovalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Büyük Ovalar'daki yerliler Kuzey ve Güney Ova Kızılderilileri olmak üzere iki ana grupta toplanırlar.
|
|
Güneydoğu
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
|
Güneybatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Bazen Oasisamerica olarak adlandırılır ve Arizona, Colorado, New Mexico, Utah, Chihuahua ile Sonora bölgelerini kapsar.
|
|
Meksika ve Mezoamerika
[değiştir | kaynağı değiştir]Meksika, Mezoamerika ve Karayipler'deki yerli halklar genellikle, dil, çevre ve kültürüne göre sınıflandırılırlar.
Aridoamerika
[değiştir | kaynağı değiştir]Mezoamerika
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Circum-Caribbean
[değiştir | kaynağı değiştir]Kısmen Handbook of South American Indians.'a göre düzenlenmiştir.[91]
Karayip
[değiştir | kaynağı değiştir]Antropolog Julian Steward, Trinidad ve Tobago hariç tüm Antiller ve Bahamalar'ı kapsayan Antil kültür alanını tanımlar.[91]
- Arawak
- Caquetio, Aruba, Bonaire, Curaçao, ve Venezuela
- Carib, Lesser Antilles
- Garifuna ("Black Carib"), AslıylaDominika ve Saint Vincent, şimdiki Belize, Guatemala, Honduras ve Nikaragua
- Ciboney, Greater Antilles, ca. 1000-300 MÖ[92]
- Guanahatabey (Guanajatabey), Cuba, 1000 MÖ
- Ciguayo, Hispaniola
- Garifuna ("Black Carib"), Asıl Dominika ve Saint Vincent, şimdiki Belize, Guatemala, Honduras ve Nikaragua
- Ortoiroid, ca. 5500-200 MÖ[93]
- Coroso culture, Puerto Rico, 1000 MÖ–200 MS[93]
- Krum Bay culture, Virgin Islands, St. Thomas, 1500-200 MÖ[93]
- Saladoid culture, 500 MÖ—545 MS[93]
Orta Amerika
[değiştir | kaynağı değiştir]Orta Amerika kültürü El Salvador, Honduras, Nikaragua, Kosta Rika ve Panama ile Kolombiya ve Ekvador'un Pasifik Kıyılarında görülür.[91]
|
|
Kolombiya ve Venezuela
[değiştir | kaynağı değiştir]Kolombiya ve Venezuela kültürü bugünkü Kolombiya ile Venezuela topraklarını içerir. Güney Kolombiya ve kültür sahasına girer. Doğu Venezuela Guyanalar kültür sahasındadır ve güneydoğu Kolombiya ile güneybatı Venezuela Amazonya kültür sahasına dahildir.[91]
|
|
|
Guyanalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kolombiya'nın kuzey kısımları, Fransız Guyanası, Guyana, Surinam, Venezuela ve Brezilya'daki Amazonas, Amapá, Pará, Roraima eyaletleri.
|
|
Doğu Brezilya
[değiştir | kaynağı değiştir]Brezilya'nın doğusundaki Ceará, Goiás, Espírito Santo, Mato Grosso, Mato Grosso do Sul, Pará ve Santa Catarina eyaletleri.
|
|
Andlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Andean Hunting-Collecting Tradition, Arjantin, 11,000–4,000 MS
- Awa-Kwaiker, kuzey Ecuador, güney Colombia
- Aymaralar, Bolivya,[96] Chile, Peru
- Callawalla (Callahuaya), Bolivya[96]
- Cañari, Ekvador
- Capulí culture, Ecuador, 800-1500 MS
- Cerro Narrio (Chaullabamba) (Precolumbian kültürü)
- Chachapoyas, Amazonas, Peru
- Chachilla (Cayapas)
- Chanka (Chanca), Peru
- Chavín, kuzey Peru, 900–200 MÖ
- Chincha people, Peru (Precolumbian kültürü)
- Chipaya, Oruro Department, Bolvia[96]
- Chuquibamba culture (Kolomb öncesi kültürü)
- Conchucos
- Diaguita
- Guangaia (Kolomb öncesi kültürü)
- Ichuña microlithic tradition (Kolomb öncesi kültürü)
- Inca Empire (Inka), based in Peru
- Jama-Coaque (Kolomb öncesi kültürü)
- Killke culture, Peru, 900–1200 MS
- Kogi
- Kolla (Colla), Arjantin, Bolivya, Şili
- La Tolita (Kolomb öncesi kültürü)
- Las Vegas culture, kıyı Ecuador, 8000 MÖ–4600 MÖ
- Lauricocha culture, Peru, 8000–2500 MÖ
- Lima culture, Peru, 100–650 MS
- Maina, Ecuador, Peru
- Manteño-Huancavilca (Kolomb öncesi kültürü)
- Milagro (Kolomb öncesi kültürü)
- Mollo culture, Bolivya, 1000–1500 MS
- Muisca, Colombian yüksek kesimleri (Kolomb öncesi kültürü)
- Pachacama (Kolomb öncesi kültürü)
- Paez (Nasa culture), Colombian yüksek kesimleri (Kolomb öncesi kültürü)
- Panzaleo (Kolomb öncesi kültürü)
- Pasto
- Pijao, Colombia
- Keçuvalar (Kichua, Kichwa), Bolivya[96]
- Quitu culture, 2000 MÖ—1550 MS
- Salinar (Kolomb öncesi kültürü)
- Saraguro
- Tiwanaku culture (Tiahuanaco), 400-1000 MS, Bolivya
- Tsáchila (Colorado), Ecuador
- Tuza-Piartal (Precolumbian kültürü)
- Uru, Bolivya,[96] Peru
- Uru-Murato, Bolivya
- Wari culture,Peru merkez kıyısı ve yüksek kesimleri, 500–1000 MS
- Pocra culture, Ayacucho Province, Peru, 500–1000 MS
Pasifik Ovaları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Amotape complex, Peru'nun kuzey kıyısı, 9,000–7,1000 MÖ
- Atacameño (Atacama, Likan Antaí), Şili
- Awá, Colombia ve Ecuador
- Bara, Colombia
- Cara culture, kıyı Ecuador, 500 MÖ-1550 MS
- Bahía, Ecuador, 500 MÖ–500 MS
- Casma culture, Peru kıyısı, 1000–1400 MS
- Chancay, merkez Peru kıyısı, 1000–1450 MS
- Chango, Peru kıyısı, kuzey Şili
- Chimú, Peru kuzey kıyısı, 1000–1450 MS
- Cupisnique (Kolomb öncesi kültürü), 1000-200 MÖ, Peru kıyısı
- Lambayeque (Sican culture), kuzey Peru kıyısı, 750–1375 MS
- Machalilla culture, kıyı Ecuador, 1500–1100 MÖ
- Manteño civilization, batı Ecuador, 850–1600 MS
- Moche (Mochica), kuzey Peru kıyısı, 1-750 MS
- Nazca, Peru'nun güney kıyısı, 1-700 MS
- Norte Chico civilization (Kolomb öncesi kültürü), Peru kıyısı
- Paiján culture, Peru'nun kuzey kıyısı, 8,700–5,900 MÖ
- Paracas, Peru'nun güney kıyısı, 600-175 MÖ
- Recuay culture, Peru (Kolomb öncesi kültürü)
- Tallán (Kolomb öncesi kültürü), kuzey Peru kıyısı
- Valdivia culture, Ecuador, 3500–1800 MÖ
- Virú culture, Piura Region, Peru, 200 MÖ–300 MS
- Wari culture (Huari culture), Peru, 500–1000 MS
- Yukpa (Yuko), Colombia
- Yurutí, Colombia
Amazon
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzeybatı Amazon
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu bölgeye Amazonas, Brezilya; Amazonas ve Putumayo Department, Kolombiya; Cotopaxi, Los Rios, Morona-Santiago, Napo, ve Pastaza Provinces Ekvador'da Oriente Region; ve Peru'da Loreto Bölgesi dahildir.
- Arabelalar, Loreto Bölgesi, Peru
- Arapasolar (Arapaco), Amazonas, Brezilya
- Baniwa
- Barbudolar, Loreto Bölgesi, Peru
- Bora, Loreto Bölgesi, Peru
- Candoshi-Shapra (Chapras), Loreto Bölgesi, Peru
- Carútana (Arara), Amazonas, Brezilya
- Chayahuita (Chaywita) Loreto Bölgesi, Peru
- Cocama, Loreto Bölgesi, Peru
- Cofán (Cofan), Putumayo Department, Kolombiya ve Ecuador
- Cubeo (Kobeua), Amazonas, Brezilya ve Kolombiya
- Dâw, Rio Negro, Brezilya
- Flecheiro
- Huaorani (Waorani, Waodani, Waos), Ekvador
- Hupda (Hup), Brezilya, Kolombiya
- Jibito, Loreto Bölgesi, Peru
- Jivaroan peoples, Ekvador ve Peru
- Kachá (Shimaco, Urarina), Loreto Bölgesi, Peru
- Kamsá (Sebondoy), Putumayo Department, Kolombiya
- Kanamarí, Amazonas, Brezilya
- Kichua (Quichua)
- Cañari Kichua (Canari)
- Canelo Kichua (Canelos-Quichua), Pataza Province, Ekvador
- Chimborazo Kichua
- Cholos cuencanos
- Napo Runa (Napo Kichua, Quijos-Quichua, Napo-Quichua), Ekvador ve Peru
- Saraguro
- Sarayacu Kichua, Pastaza Province, Ekvador
- Korubu, Amazonas, Brezilya
- Kugapakori-Nahua
- Macaguaje (Majaguaje), Río Caquetá, Kolombiya
- Machiguenga, Peru
- Marubo
- Matsés (Mayoruna, Maxuruna), Brezilya ve Peru
- Mayoruna (Maxuruna)
- Miriti, Amazonas Department, Kolombiya
- Murato, Loreto Bölgesi, Peru
- Mura, Amazonas, Brezilya
- Pirahã (Mura-pirarrã), Amazonas, Brezilya
- Nukaklar (Nukak-Makú), doğu Kolombiya
- Ocaina, Loreto Bölgesi, Peru
- Omagua (Cambeba, Kambeba, Umana), Amazonas, Brezilya
- Orejón (Orejon), Napo Province, Ekvador
- Panoan, batı Brezilya, Bolivya, Peru
- Sharpas
- Sionalar (Sioni), Amazonas Department, Kolombiya
- Siriano, Brezilya, Kolombiya
- Siusi, Amazonas, Brezilya
- Tarianolar (Tariana), Amazonas, Brezilya
- Tsohom Djapá
- Tukano (Tucano), Brezilya, Kolombiya
- Waikino (Vaikino), Amazonas, Brezilya
- Waimiri-Atroari (Kinja, Uaimiri-Atroari), Amazonas ve Roraima, Brezilya
- Wanano (Unana, Vanana), Amazonas, Brezilya
- Witoto
- Murui Witoto, Loreto Bölgesi, Peru
- Yagua (Yahua), Loreta Region, Peru
- Yaminahua (Jaminawa, Yamanawa, Yaminawá), Pando Department, Bolivya[96]
- Yora
- Záparo (Zaparo), Pastaza Province, Ekvador
- Zuruahã (Suruahá, Suruwaha), Amazonas, Brezilya
Doğu Amazon
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu bölgeye Brezilya'nın Amazonas, Maranhão, ve Pará eyaletleri dahildir.
- Amanayé (Ararandeura), Brezilya
- Araweté (Araueté, Bïde), Pará, Brezilya
- Awá (Guajá), Brezilya
- Chuncho, Peru
- Ge
- Guajajára (Guajajara), Maranhão, Brezilya
- Guarani, Paraguay
- Ka'apor, Maranhão, Brezilya
- Kuruaya, Pará, Brezilya
- Marajoara, Kolomb öncesi kültürü, Pará, Brezilya
- Panará, Mato Grosso ve Pará, Brezilya
- Parakanã (Paracana)
- Suruí do Pará, Pará, Brezilya
- Tembé (Tembe)
- Turiwára (Turiwara)
- Wayampi
- Zo'é people, Pará, Brezilya
Güney Amazon
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu bölgeye Güney Brezilya'daki (Mato Grosso, Mato Grosso do Sul, Pará'nın bazı yerleri, Rondônia) ve Doğu Bolivya (Beni) dahildir.
- Apiacá (Apiaká), Mato Grosso ve Pará, Brezilya[97]
- Assuriní do Toncantins (Tocantin)
- Aweti (Aueto), Mato Grosso, Brezilya
- Bakairí (Bakairi)
- Chácobo (Chacobo), kuzeybatı Beni, Bolivya[96]
- Chiquitano (Chiquito, Tarapecosi), Brezilya ve Santa Cruz, Bolivya[96]
- Cinta Larga, Mato Grosso, Brezilya
- Enawene Nawe, Mato Grosso, Brezilya
- Gavião of Rondônia
- Guarayu (Guarayo), Bolivya[96]
- Ikpeng (Xicao), Mato Grosso, Brezilya
- Itene, Beni, Bolivya[96]
- Irántxe (Iranche)
- Juma (Kagwahiva), Rondônia, Brezilya
- Jurúna (Yaruna, Juruna, Yudjá), Mato Grosso, Brezilya
- Kaiabi (Caiabi, Cajabi, Kajabi, Kayabi), Mato Grosso, Brezilya
- Kalapálo (Kalapalo), Mato Grosso, Brezilya
- Kamayurá (Camayura), Mato Grosso, Brezilya
- Kanoê (Kapixaná), Rondônia, Brezilya
- Karipuná (Caripuna)
- Karitiâna (Caritiana), Brezilya
- Kayapo, Mato Grosso, Brezilya
- Kuikuro, Mato Grosso, Brezilya
- Matipu, Mato Grosso, Brezilya
- Mehináku (Mehinacu, Mehinako), Mato Grosso, Brezilya
- Moxo (Mojo), Bolivya
- Nahukuá (Nahuqua), Mato Grosso, Brezilya
- Nambikuára (Nambicuara, Nambikwara), Mato Grosso, Brezilya
- Pacahuara (Pacaguara, Pacawara), northwest Beni Deparmtent, Bolivya[96]
- Pacajá (Pacaja)
- Panará, Mato Grosso ve Pará, Brezilya
- Parecís (Paressi)
- Rikbaktsa (Erikbaksa), Mato Grosso, Brezilya
- Rio Pardo people, Mato Grosso, Brezilya
- Sateré-Mawé (Maue), Brezilya
- Suyá (Kisedje), Mato Grosso, Brezilya
- Tacana (Takana), Beni ve Madre de Dios Rivers, Bolivya[96]
- Tapajó (Tapajo)
- Tapirapé (Tapirape)
- Tenharim
- Terena, Mato Gross ve Mato Grosso do Sul, Brezilya
- Trumai, Mato Grosso, Brezilya
- Tsimané (Chimané, Mosetén, Pano), Beni, Bolivya[96]
- Uru-Eu-Wau-Wau, Rondônia, Brezilya
- Wari' (Pacanawa, Waricaca'), Rondônia, Brezilya
- Wauja (Waurá, Waura), Mato Grosso, Brezilya
- Wuy jugu (Mundurucu, Munduruku)
- Yawalapiti (Iaualapiti), Mato Grosso, Brezilya
Güneybatı Amazon
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu bölgeye Cuzco, Huánuco Junín, Loreto, Madre de Dios, ve Doğu Peru'nun Ucayali Bölgeleri, Acre'in bazı yerleri, Amazonas, ve Rondônia, Brezilya, La Paz ve Bolivya'da Beni dahildir.
- Aguano (Santacrucino, Uguano), Peru
- Aikanã, Rondônia, Brezilya
- Akuntsu, Rondônia, Brezilya
- Amahuaca, Brezilya, Peru
- Asháninka (Campa, Chuncha), Acre, Brezilya ve Junín, Pasco, Huánuco, ve Ucayali, Peru
- Banawá (Jafí, Kitiya), Amazonas, Brezilya
- Cashibo (Carapache), Huánuco Region, Peru
- Conibo (Shipibo-Conibo), Peru ve Amazonas, Brezilya
- Ese Ejja (Chama), Beni, Bolivya[96]
- Harakmbut, Madre de Dios, Peru
- Amarakaeri, Madre de Dios bölgesi, Peru
- Kareneri, Madre de Dios bölgesi, Peru
- Huachipaeri, Madre de Dios bölgesi, Peru
- Amarakaeri, Madre de Dios bölgesi, Peru
- Hi-Merimã, Himarimã, Amazonas, Brezilya
- Jamamadi, Acre ve Amazonas, Brezilya
- Kaxinawá (Cashinahua, Huni Kuin), Peru ve Acre, Brezilya
- Kulina (Culina), Peru
- Kwaza (Coaiá, Koaiá), Rondônia, Brezilya
- Latundê, Rondônia, Brezilya
- Machinere, Bolivya[96] and Peru
- Mashco-Piro, Peru
- Matís (Matis), Brezilya
- Matsés (Mayoruna, Maxuruna), Brezilya, Peru
- Parintintin (Kagwahiva’nga), Brezilya
- Shipibo, Loreto Bölgesi, Peru
- Ticuna (Tucuna), Brezilya, Colombia, Peru
- Toromono (Toromona), La Paz Department, Bolivya[96]
- Yanesha' (Amuesha), Cusco Region, Peru
- Yawanawa (Jaminawá, Marinawá, Xixinawá), Acre, Brezilya; Madre de Dios, Peru; ve Bolivya
- Yine (Contaquiro, Simiranch, Simirinche), Cuzco Region, Peru
- Yuqui (Bia, Yuki), Cochabamba DepartmentBolivya[96]
- Yuracaré (Yura), Beni and Cochabamba Departments, Bolivya[96]
Gran Chaco
[değiştir | kaynağı değiştir]- Abipón, Arjantin, tarihi grup
- Angaite (Angate), kuzeybatı Paraguay
- Ayoreo[99] (Ayoré, Moro, Morotoco, Pyeta, Yovia,[96] Zamuco), Bolivya ve Paraguay
- Chamacoco (Zamuko),[99] Paraguay
- Chané, Arjantin ve Bolivya
- Chiquitano (Chiquito, Tarapecosi), doğu Bolivya
- Chorote (Choroti,[99] Iyo'wujwa,[96] Iyojwa'ja Chorote, Manjuy), Arjantin, Bolivya, ve Paraguay
- Guana[99] (Kaskihá), Paraguay
- Guaraní,[99] Arjantin, Bolivya, Brezilya, ve Paraguay
- Bolivyan Guarani[96]
- Chiriguano, Bolivya
- Guarayo (Doğu Bolivya Guarani'si)
- Chiripá (Tsiripá, Ava), Bolivya
- Pai Tavytera (Pai, Montese, Ava), Bolivya
- Tapieté (Guaraní Ñandéva, Yanaigua),[99] doğu Bolivya[96]
- Yuqui (Bia), Bolivya
- Bolivyan Guarani[96]
- Guaycuru peoples, Arjantin, Bolivya, Brezilya, ve Paraguay
- Kaiwá,[99] Arjantin and Brezilya
- Lengua people (Enxet),[99] Paraguay
- North Lengua (Eenthlit, Enlhet, Maskoy), Paraguay
- South Lengua, Paraguay
- Lulé (Pelé, Tonocoté), Arjantin
- Maká[99] (Towolhi), Paraguay
- Nivaclé (Ashlushlay,[99] Chulupí, Chulupe, Guentusé), Arjantin ve Paraguay
- Sanapaná[99] (Quiativis), Paraguay
- Vilela, Arjantin
- Wichí (Mataco),[99] Arjantin and Tarija Department, Bolivya[96]
Güney Cone
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Aché, güneydoğu Paraguay
- Alacaluf (Kaweshkar, Halakwulup), Şili
- Chaná (soyu tükenmiş), eski Uruguay
- Chandule (Chandri)
- Charrúa, güney Brezilya ve Uruguay
- Chono (Kolomb öncesi kültürü), eski Chiloé Archipelago, Şili
- Comechingon (Henia-Camiare), Arjantin
- Haush (Manek'enk, Mánekenk, Aush), Tierra del Fuego
- Het (Querandí) (soyu tükenmiş), eski Argentinian Pampas
- Huarpe (Warpes) (soyu tükenmiş), Macellan Boğazı, Şili
- Mapuche (Araucanian), güneybatı Arjantin ve Şili
- Mbeguá (soyu tükenmiş), eski Paraná River, Arjantin
- Minuane (soyu tükenmiş), eski Uruguay
- Puelche (Guenaken, Pampa) (extinct), Argentinian ve And dağlarının Şili kısmı
- Tehuelche, Patagonia
- Teushen (Tehues, soyu tükenmiş), Tierra del Fuego
- Selk'nam (Ona), Tierra del Fuego
- Yaghan (Yamana), Tierra del Fuego
- Yaro (Jaro)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dipnotlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "CIA, The World Factbook Peru" (PDF). 18 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2011.
- ^ "Síntesis de Resultados" (PDF). Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas. 2006. 6 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Aralık 2010.
- ^ "CIA - The World Factbook". Cia.gov. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2011.
- ^ "CIA - The World Factbook". Cia.gov. 2 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2011.
- ^ United States https://www.ncai.org/policy-research-center/research-data/prc-publications/Overview_of_2020_AIAN_Redistricting_Data_FINAL_8_13_2021.pdf 26 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ DANE 2005 National Census
- ^ Canada 2006 Census
- ^ "Brazil urged to protect Indians". BBC News. 30 Mart 2005. 17 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012.
- ^ 2002 Chilean Census
- ^ "INDEC: Encuesta Complementaria de Pueblos Indígenas (ECPI) 2004 - 2005". 11 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012.
- ^ "CIA - The World Factbook - Honduras". 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012.
- ^ 2005 Census
- ^ "CIA - The World Factbook". Cia.gov. 19 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012.
- ^ "Una comunidad indígena salvadoreña pide su reconocimiento constitucional en el país". soitu.es. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2011.
- ^ "Costa Rica: Ethnic groups". Cia.gov. 18 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020.
- ^ "Greenland." 4 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CIA World Factbook. Retrieved 6 Aug 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012.
- ^ AnaBritannica (yıl: 1986, cilt: 1, sayfa: 605) Amerika Yerlileri adını yalnızca Kızılderililer anlamında kullanır ve "Batı Yarıküresinin Eskimolar ve Aleut dışındaki yerli halkların tümü" olarak tanımlar
- ^ The American Indian and Alaska Native Population: 2010 9 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., U.S. Census Bureau
- ^ "Terminology". Indian and Northern Affairs Canada. 24 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2009.
The Canadian Constitution recognizes three groups of Aboriginal people — Indians (First Nations), Métis and Inuit. These separate peoples have unique heritages, languages, cultural practices, and spiritual beliefs
- ^ "Words First An Evolving Terminology Relating to Aboriginal Peoples in Canada". Communications Branch of Indian and Northern Affairs Canada. 2004. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2010.
- ^ "Terminology of First Nations, Native, Aboriginal and Metis" (PDF). Aboriginal Infant Development Programs of BC. 2009. 14 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Haziran 2010.
- ^ Gordon, Raymond G., Jr. (Ed.). (2005). Ethnologue: Languages of the world (15th ed.). Dallas, TX: SIL International. ISBN 1-55671-159-X. (Online version: http://www.ethnologue.com 18 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.).
- ^ "Y-Chromosome Evidence for Differing Ancient Demographic Histories in the Americas" (PDF). Department of Biology, University College, London; Departamento de Gene´tica, Universidade Federal do Rio Grande do Sul, Porto Alegre, Brezilya; Instituto Venezolano de Investigaciones Cientı´ficas, Caracas, Venezuela; Departamento de Gene´tica, Universidade Federal do Parana´, Curitiba, Brezilya; 5Department of Anthropology, University of New Mexico, Albuquerque; 6Laboratorio de Gene´tica Humana, Universidad de los Andes, Bogota´; Victoria Hospital, Prince Albert, Canada; Subassembly of Medical Sciences, Mongolian Academy of Sciences, Ulaanbaatar, Mongolia; Laboratorio de Gene´tica Molecular, Facultad de Medicina, Universidad de Antioquia, Medellı´n, Colombia; Universite´ de Montreal. University College London 73:524–539. 2003. 8 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2010.
- ^ Orgel L (2004). "Prebiotic chemistry and the origin of the RNA world" (PDF). Crit Rev Biochem Mol Biol. 39 (2). ss. 99-123. doi:10.1080/10409230490460765. PMID 15217990. 13 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)19 Ocak 2010.
- ^ a b "Learn about Y-DNA Haplogroup Q". Genebase Systems. 2008. 21 Ocak 2011 tarihinde kaynağından (Verbal tutorial possible) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2009.
Haplogroups are defined by unique mutation events such as single nucleotide polymorphisms, or SNPs. These SNPs mark the branch of a haplogroup, and indicate that all descendents of that haplogroup at one time shared a common ancestor. The Y-DNA SNP mutations were passed from father to son over thousands of years. Over time, additional SNPs occur within a haplogroup, leading to new lineages. These new lineages are considered subclades of the haplogroup. Each time a new mutation occurs, there is a new branch in the haplogroup, and therefore a new subclade. Haplogroup Q, possibly the youngest of the 20 Y-chromosome haplogroups, originated with the SNP mutation M242 in a man from Haplogroup P that likely lived in Siberia approximately 15,000 to 20,000 years before present
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım) - ^ Wells, Spencer; Read, Mark (2002). The Journey of Man – A Genetic Odyssey (Digitised online by Google books). Random House. ISBN 0-8129-7146-9. 24 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2009.
- ^ "First Americans Endured 20,000-Year Layover – Jennifer Viegas, Discovery News". 10 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2009.
Archaeological evidence, in fact, recognizes that people started to leave Beringia for the New World around 40,000 years ago, but rapid expansion into North America didn't occur until about 15,000 years ago, when the ice had literally broken
page 2 13 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - ^ Than, Ker (2008). "New World Settlers Took 20,000-Year Pit Stop". National Geographic Society. 26 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2010.
Over time descendants developed a unique culture—one that was different from the original migrants' way of life in Asia but which contained seeds of the new cultures that would eventually appear throughout the Americas
- ^ "Summary of knowledge on the subclades of Haplogroup Q". Genebase Systems. 2009. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2009.
- ^ Ruhlen M (Kasım 1998). "The origin of the Na-Dene". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 95 (23). ss. 13994-6. doi:10.1073/pnas.95.23.13994. PMC 25007
. PMID 9811914. 22 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi12 Aralık 2012.
- ^ Zegura SL, Karafet TM, Zhivotovsky LA, Hammer MF (Ocak 2004). "High-resolution SNPs and microsatellite haplotypes point to a single, recent entry of Native American Y chromosomes into the Americas". Molecular Biology and Evolution. 21 (1). ss. 164-75. doi:10.1093/molbev/msh009. PMID 14595095.
- ^ "mtDNA Variation among Greenland Eskimos. The Edge of the Beringian Expansion". Laboratory of Biological Anthropology, Institute of Forensic Medicine, University of Copenhagen, Copenhagen, McDonald Institute for Archaeological Research,University of Cambridge, Cambridge, University of Hamburg, Hamburg. 2000. 11 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2009.
The relatively lower coalescence time of the entire haplogroup A2 including the shared sub-arctic branches A2b (Siberians and Inuit) and A2a (Eskimos and Na-Dené) is probably due to secondary expansions of haplogroup A2 from the Beringia area, which would have averaged the overall internal variation of haplogroup A2 in North America.
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım) - ^ "Native American Mitochondrial DNA Analysis Indicates That the Amerind and the Nadene Populations Were Founded by Two Independent Migrations". Center for Genetics and Molecular Medicine and Departments of Biochemistry and Anthropology, Emory University School of Medicine, Atlanta, Georgia. Genetics Society of America. Vol 130, 153-162. 31 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2009.
The divergence time for the Nadene portion of the HaeIII np 663 lineage was about 6,000-10,000 years. Hence, the ancestral Nadene migrated from Asia independently and considerably more recently than the progenitors of the Amerinds
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım) - ^ a b c d Bolnick, Deborah A. et al 2006, Asymmetric Male and Female Genetic Histories among Native Americans from Eastern North America 1 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b c d e f g h i j k l m Zegura, Stephen L. et al 2004, High-Resolution SNPs and Microsatellite Haplotypes Point to a Single, Recent Entry of Native American Y Chromosomes into the Americas 13 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b c d Malhi, Ripan Singh et al 2008, Distribution of Y Chromosomes Among Native North Americans: A Study of Athapaskan Population History 17 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b c d e f g h i j k l Bortolini, Maria-Catira et al 2003, Y-Chromosome Evidence for Differing Ancient Demographic Histories in the Americas 15 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Hammer, Michael F. et al 2005, Population structure of Y chromosome SNP haplogroups in the United States and forensic implications for constructing Y chromosome STR databases 10 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Culture Areas Index". the Canadian Museum of Civilization. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012.
- ^ Pritzker 112
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au Heizer ix
- ^ Heizer 205-7
- ^ Heizer 190
- ^ Heizer 593
- ^ Heizer 769
- ^ Heizer 249
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag Sturtevant and Trigger, ix
- ^ a b c d e f Sturtevant and Trigger, 241
- ^ a b c d Sturtevant and Trigger, 198
- ^ a b c d e f g h i j k l m n Sturtevant and Trigger, 161
- ^ Sturtevant and Trigger, 96
- ^ Sturtevant and Trigger, 255
- ^ a b c d e f g h D'Azevedo, ix
- ^ a b c d e f g Pritzker, 230
- ^ D'Azevedo, 161-2
- ^ D'Azevedo, 282
- ^ a b c d D'Azevedo, 306
- ^ a b D'Azevedo, 335
- ^ a b c d e f D'Azevedo, 339
- ^ a b c d D'Azevedo, 340
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am Sturtevant ve Fogelson, 69
- ^ a b c d e f Sturtevant and Fogelson, 205
- ^ a b c d e f g h i j Sturtevant and Fogelson, 374
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Sturtevant and Fogelson, ix
- ^ a b c d e f g h i j k l m Sturtevant and Fogelson, 214
- ^ Sturtevant and Fogelson, 673
- ^ a b c d e f g h i j k Sturtevant and Fogelson, 81-82
- ^ a b c Sturtevant and Fogelson, 315
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Sturtevant, 617
- ^ a b c d Frank, Andrew K. Indian Removal. 30 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Oklahoma Historical Society's Encyclopedia of Oklahoma History and Culture. . Retrieved 10 July 2009.
- ^ a b Sturtevant and Fogelson, 188
- ^ a b Sturtevant and Fogelson, 598-9
- ^ a b Sturtevant and Fogelson, 290
- ^ a b c d e f g h i Sturtevant and Fogelson, 293
- ^ a b Sturtevant and Fogelson, 291
- ^ a b c Sturtevant and Fogelson, 302
- ^ Haliwa-Saponi Tribe. 22 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. . Retrieved 10 July 2009.
- ^ Hann 1993
- ^ Sturtevant and Fogelson, 78, 668
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o Hann 1996, 5-13
- ^ Milanich 1999, p. 49.
- ^ Milanich 1996, p. 46.
- ^ Hann 2003:11
- ^ Sturtevant and Fogelson, 190
- ^ "Paipai Language (Akwa'ala)." 26 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Native Languages of the Americas. . Retrieved 10 Sept 2010.
- ^ a b c d Steward, Julian H. (1948) Editor. Handbook of South American Indians. Volume 4 The Circum-Caribbean Tribes. Smithsonian Institution Bureau of American Ethnology Bulletin 143.
- ^ "Aboriginal Roots of Cuban Culture." 26 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (retrieved 9 July 2011)
- ^ a b c d "Prehistory of the Caribbean Culture Area." 5 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Southeast Archaeological Center. (retrieved 9 July 2011)
- ^ "Cacaopera." 25 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. UNESCO World Heritage Centre. (retrieved 1 Dec 2011)
- ^ a b c d e f g h i j k l m n "Cultural Thesaurus." 24 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. National Museum of the American Indian. Retrieved 5 Aug 2012.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x "Languages of Bolivya." 2 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ethnologue. Retrieved 23 Oct 2012.
- ^ "Apiaká: Introduction." 30 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Instituto Socioambiental: Povos Indígenas no Brasil. Retrieved 28 March 2012
- ^ "Huachipaeri." 16 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ethnologue. Retrieved 18 Feb 2012.
- ^ a b c d e f g h i j k l m "Cultural Thesaurus." 29 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. National Museum of the American Indian. (retrieved 18 Feb 2011)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- D'Azevedo, Warren L., volume editor. Handbook of North American Indians, Volume 11: Great Basin. Washington, DC: Smithsonian Institution, 1986. ISBN 978-0-16-004581-3.
- Hann, John H. "The Mayaca and Jororo and Missions to Them", in McEwan, Bonnie G. ed. The Spanish Missions of "La Florida". Gainesville, Florida: University Press of Florida. 1993. ISBN 0-8130-1232-5.
- Hann, John H. A History of the Timucua Indians and Missions. Gainesville, Florida: University Press of Florida, 1996. ISBN 0-8130-1424-7.
- Hann, John H. (2003). Indians of Central and South Florida: 1513-1763. University Press of Florida. ISBN 0-8130-2645-8.
- Heizer, Robert F., volume editor. Handbook of North American Indians, Volume 8: California. Washington, DC: Smithsonian Institution, 1978. ISBN 978-0-16-004574-5.
- Milanich, Jerald (1999). The Timucua. Wiley-Blackwell. ISBN 0-631-21864-5. 28 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2010.
- Pritzker, Barry M. A Native American Encyclopedia: History, Culture, and Peoples. Oxford: Oxford University Press, 2000. ISBN 978-0-19-513877-1.
- Steward, Julian H., editor. Handbook of South American Indians, Volume 4: The Circum-Caribbean Tribes. Smithsonian Institution, 1948.
- Sturtevant, William C., genel editör ve Bruce G. Trigger, cildin editörü. Handbook of North American Indians: Northeast. Volume 15. Washington DC: Smithsonian Institution, 1978. ASIN B000NOYRRA.
- Sturtevant, William C., general editor and Raymond D. Fogelson, volume editor. Handbook of North American Indians: Southeast. Volume 14. Washington DC: Smithsonian Institution, 2004. ISBN 0-16-072300-0.
