Anusim

İspanyol Engizisyonu döneminde, Yahudilerin din değiştirmeleri ve/veya ülkeden kovulması gerektiğini belirten Elhamra Kararnamesi

Anusim (İbranice: אֲנוּסִים; tekil erkek: İbranice: אָנוּס, Anus; tekil kadın: İbranice: אָנוּסה, Anusa) Halaha'da Yahudilerin zorla din değiştirdiğini veya istekleri dışında Yahudilikten çıkarılmalarını belirten yasal kategoridir. Bu terimin birebir tercümesi "zorlananlar"dır.

Anus/Anusa/Anusim terimleri, Yahudiliklerinden vazgeçmesi için zorlanan ve zor şartlar altından Yahudiliklerini gizlice devam ettirmeye çalışan Yahudileri ve onların çocuklarını kapsar. Bu terim, Talmud'da "abera be ones" cümlesinden türemiş olup "zorla günah işlettirilenler" anlamına gelir. İbranice'de "ones" kelimesi Yahudilerin istekleri dışında bir şeyin yapılmasına zorlanması için kullanılır. Anus kelimesi meşumad kelimesinin karşıtıdır; "meşumad" Yahudiliklerinden gönüllü olarak vazgeçenlere denir.

Anlam

Halahada anusim terimi dışında, başka bir dine geçsin veya geçmesin Rabinik Yahudilikten çıkanlar çeşitli kategorilerde ele alınır. En çok bilinen iki tanım şöyledir:

• "Min" (İbranice: מין), Tanrı'nın varlığını inkâr edip Yahudilikten çıkma.
• "Meşumad" (İbranice: מְשֻׁמָּד), kasten Yahudi kanunlarına karşı gelip ayaklanma.

Anusim, Min ve Meşumad'dan farklıdır. Min ve Meşumad'da kişi bunu gönüllü olarak yaparken Anusim bunu yapmakta zorlanan kişidir.

İsmin tarihi

11. yüzyılın sonlarında Almanya'da Aşkenaz Yahudilerinin dinleri zorla değiştirilmesi üzerine anusim terimi sıkça kullanılmaya başlandı. Bu dönemde yaşayan Fransız haham Raşi'nin konuyla ilgili yorumları bulunur.

İki asırı aşkın bir süre sonra, 14. ve 15. yüzyıllarda Sefaradların dinleri İspanya'da zorla değiştirilmesiyle İspanyol hahamlar da bu terimi kullanmaya başladı ve 600 senedir kullanılmaya devam etmektedir, dolayısıyla bu terim Sefarad Yahudilerinin tarihiyle bağdaştırılır.

Sefarad tarihiyle bağdaştırılmasına rağmen anusimler sadece Sefaradlarda değil, tüm Yahudi gruplarda bulunur. Örneğin, İslam hakimiyeti altındaki İran'da zorla dinleri değiştirilen Meşhed Yahudileri dışarı karşı Müslüman gözükmelerine rağmen gizlice Yahudiliklerini devam ettirdiler.

Rabinik olmayan edebiyatta Sefarad anusimler için farklı terimler kullanıldığı da görülür:

• "Konversolar", İspanyolca, Portekizce ve Ladino dillerinde "din değiştirenler (Hristiyanlığa geçenler)" demektir.
• "Yeni Hristiyanlar" veya İspanyolca adıyla "cristianos nuevos" ve Portekizce "cristãos novos".
• "Kripto Yahudiler ve
• "Marranolar", İspanya'da anusimler için kullanılan ve domuz anlamına gelen bir kelimedir.

Bu terimlerden ilk ikisi Katolik Kilisesi tarafından yaratılmışken, üçüncü terim modern tarihçilerin yarattığı bir isimdir. Dördüncü terim ise antisemit İspanyollar tarafından anusimleri aşağılamak için kullanılırdı. Bu dört terim sosyolojik olup anusim Yahudi kanunlarınca kişinin statüsünü belirlemektedir.

Rabinik edebiyat

Anusim

Anusim konusunun rabinik edebiyatta özel bir yeri vardır. Normalde, bir kişi Yahudi kurallarını bütünüyle veya kısmen uygulamayı bırakırsa ona "meşumad" denir. Bu kişi soyağacı bakımından Yahudi sayılsa da Yahudilik statüsü gereği bazı haklardan yararlanamaz, örneğin, minyanı oluşturması gereken on kişiden biri olamaz.

Anusimlerin durumu ise bunun tam tersidir. Sadece soyağacı bakımından değil her bakımdan tam Yahudi sayılırlar. Bu Yahudi, istek dışı olarak zorla din değiştirdiğinden, zor şartlar altında Yahudiliği yapabildiği kadar icra edebiliyorsa "kaşer" Yahudidir. Bu bağlamda "kaşer" deyimi, rabinik kanunlara uyan kişi için kullanılır.

Rabinik yasal fikirler

Anusim

Anusim konusunda farklı kişilerin görüşleri şöyledir:

İspanya'dan kovulduktan sonraki dönemde, en saygı gören bilgelerden biri olan Haham Saadia ibn Danan 15. yüzyılda şunu söylemiştir:

Akrabalık konusunda her İsrailoğlu kardeştir. Hepimiz bir babanın oğullarıyız; asiler (reşaim), suçlular, dalalet içinde olanlar (meşumad), zorlananlar (anusim), sonradan Yahudi olanlar (gerim) Yakup hanesine bağlıyızdır. Bütün bunlar İsrailoğullarıdır. Tanrı'yı bırakmış, inkar etmiş veya O'nun kanunlarına karşı çıkmış olsa dahi Kanun'un buyrukları omuzlarındadır ve hiç yok olmayacaktır.

İsrail Sefarad hahambaşısı Haham Bensiyon Meir Hay Uziel'in 20. yüzyılın ortalarında dediğine göre, erkeklerin dini nikâhı olmadan eşiyle yatması halaha kurallarınca yasaktır ve zorla din değiştirmelerine rağmen anusimler Yahudiliklerini gizlice devam ettirmeye çalıştığı için, bu kişilerin eşleriyle olan cinsel ilişkileri dinen caizdir.

Rambam'ın Mişna Tora'da belirttiğine göre, bir kişi Yahudi olduğunu sonradan öğrenirse o da Anus'tur. Bu kişinin tövbe edip Yahudiliğe geri dönmesi ve ebeveyninin yanlışını düzeltmesi hakkı vardır.

Ayrıca bakınız

• Allahdad olayı
• Kim Yahudidir?
• Yahudiliğe geçiş
• Kripto Yahudilik

Notlar

• The Jews and the Crusaders: the Hebrew chronicles of the First and Second Crusades (tercüme ve editör: Shlomo Eidelberg). Madison: University of Wisconsin Press, 1977 ISBN 0299070603
  • The chronicle of Solomon bar Simson.--The chronicle of Rabbi Eliezer bar Nathan.--The narrative of the Old Persecutions, or Mainz anonymous.--Sefer Zekhirah, or The book of remembrance, of Rabbi Ephraim of Bonn.
• Crisis and Leadership: epistles of Maimonides; Philadelphia: Jewish Publication Society of America, 1985 ISBN 0827602383 (reissued by the publisher as: Epistles of Maimonides: Crisis and Leadership in 1993).
• Henry Kamen, The Spanish Inquisition: a historical revision. London: Weidenfeld & Nicolson, 1997 ISBN 0297817191
• José Faur, In the Shadow of History: Jews and conversos at the dawn of modernity. Albany, N.Y.: State University of New York Press, 1992 ISBN 0791408019

Dış bağlantılar

• Anusim hakkında rabinik yasal tartışma 23 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Anusim hakkında 600 yıllık rabinik responsa 19 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Conversos and Maskilim: Similar Issue, Different Approaches 2 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Meşhedî Yahudi Cemaati Tarihi (İngilizce)
• Amerikalar'daki Kripto Yahudiler birliği 3 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)