Atskuri Kuşatması
| Atskuri Kuşatması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı | |||||||
 Atskuri Kalesi'nin kalıntıları | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı İmparatorluğu |
 Rus İmparatorluğu Kartli-Kaheti Krallığı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Bilinmiyor |
Gottlieb Totleben II. Erekle | ||||||
| Güçler | |||||||
| Bilinmiyor, küçük | Binlerce | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Bilinmiyor, nispeten az | Bilinmiyor, nispeten fazla | ||||||
Atskuri Kuşatması,[a] 17–19 Nisan 1770 tarihleri arasında Osmanlı kasabası Atskuri'ye karşı Rus İmparatorluğu ve Kartli-Kaheti Krallığı tarafından gerçekleştirilen bir askerî kuşatmadır. Bu kuşatma 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı'nın bir parçası olup Osmanlı zaferiyle sonuçlanmıştır.[1]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Aralık 1757'deki Hresili Muharebesi'nin ardından Osmanlı İmparatorluğu, 1758 ile 1766 yılları arasında İmereti Krallığı'na birçok kez saldırdı; ancak I. Solomon'u boyun eğdiremediler. Sonunda Osmanlılar, İmereti'nin artık Osmanlı'nın bir vasalı değil, Osmanlı himayesinde bağımsız bir krallık olduğuna dair bir antlaşma imzalamak zorunda kaldılar. Osmanlı'ya verilen tek önemli taviz, herhangi bir etnik kökenden 60 kadının yıllık haraç olarak gönderilmesiydi; fakat I. Solomon bu şartı yerine getirmedi.[2]
Kuşatma öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Mayıs 1769'da ve 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında, Solomon Kartli-Kaheti Kralı II. Erekle ile görüşmek üzere Tiflis'e gitti. İki kral, Osmanlı İmparatorluğu'na karşı savaşta kendilerine katılmaları için Rusya'dan beş alay asker talep etmeye karar verdi. Bu talep, Osmanlılarla yapılacak gelecekteki bir barış antlaşmasında Gürcü çıkarlarının korunması garantisine bağlandı.[3] Bunun üzerine Ruslar, Ağustos 1769'da General Gottlieb Heinrich Curt von Totleben liderliğinde Moskova'dan (öncelikle küçük ama sonradan büyüyecek olan) bir birlik gönderdi.[4] II. Katerina, Totleben'e Gürcü birliklerini mümkün olduğunca Rus birlikleri yerine kullanmasını emretti. Solomon başkentini (Kutaisi) Osmanlılardan geri almak istese de Totleben buna karşı çıkarak Ekim 1769'da Şorapani'yi başarısız bir şekilde kuşatır.[5]
Birkaç ay sonra üç top ve 800 ek askerle takviye edilmiş olan Totleben, Mart 1770'te Çıldır Eyaleti'nin sınırına geri döndü. Totleben'in kontrolünde 1.200 asker ve birkaç top, II. Erekle'nin komutasında ise 7.000 asker ve üç top vardı. İki ordu da Borcomi Geçidi üzerinden Ahıska'ya doğru yola çıktı.[6] Ancak Totleben'in ilk hamlesi yolunu Atskuri'ye doğru çevirmesi oldu. Bunu yaparak Erekle'nin önerisini göz ardı etti. Erekle'nin tavsiyesi ise Ahıska'ya ilerleyip şehri kuşatmak ve böylece bölgenin paşasını beklenmedik bir saldırıyla şaşırtıp dara sokmak idi.[7]
Kuşatma
[değiştir | kaynağı değiştir]17 Nisan'da Atskuri'ye ulaşan Totleben, aynı gün kasabayı bombalamaya başladı. Osmanlı garnizonu küçük olmasına rağmen kaleyi ele geçirmekle zorlandı. Bunun birkaç nedeni vardı, mesela Totleben'in dört topla gerçekleştirdiği saldırılar surlara karşı etkisiz kaldı. Atskuri'yi ele geçirmek için uygulanacak strateji konusunda Kral II. Erekle ile büyük anlaşmazlıklar da yaşadı. Ancak en önemlisi Atskuri garnizonunu kurtarmak için Ahıska'dan yola çıkan 7.000 Türk ve Lezgiler'den oluşan bir birliğinin ilerleyişiydi. Bundan haberdar olan Totleben, panik hâline kapılıp 19 Nisan'da (kuşatmayı başlattıktan sadece iki gün sonra) kasabadan ansızın geri çekildi. Yüzüstü bırakılan Erekle adeta şaşkına çevrildi ve şu ifadeleri kullandı: "Kontun beni neden ihanetle yüzüstü bıraktığını açıkça görebiliyorum. Bu çatışmada mağlup olacağımı umuyor ve ben ortadan kalkınca Gürcistan'da kendisi söz sahibi olmayı hedefliyor".[8]
Kuşatma sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Başarısız kuşatmanın ardından Gottlieb Totleben, Kartli'ye doğru geri çekildi. Totleben burada bir darbe girişiminde bulundu. Kral Erekle'nin tahttan indirildiğini ve Kartli-Kaheti Krallığı'nın Rus yönetimi altına girdiğini ilan etti. Ancak Gürcülerin ertesi gün Aspindza'daki zaferi ve bunun üstüne Erekle'nin hızla Kartli'ye dönmesi onu İmereti'ye kaçmaya zorladı. Orada Kral Solomon'un Karadeniz kıyılarındaki seferlerine katıldı fakat Poti'nin başarısız kuşatması ardından Rusya'ya geri çağrıldı. Bu olaylar Rus-Gürcü ilişkilerini sarsma tehlikesi yaratmasına rağmen Kral II. Erekle Doğu Gürcistan'ı Rus himayesi altına alma konusundaki kararlılığını sürdürdü. Sonunda 1783'te İmparatoriçe II. Katerina ile Georgiyevsk Antlaşması'nı imzalayarak Rusya'nın desteğini güvence altına aldı.[9]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kudava, Buba; Saitidze, Gocha, (Ed.) (2018). Tao-Klarjeti. Historical and Cultural Essays. Tiflis: Artanuji Publishing. s. 202. ISBN 9789941478727.
- ^ მარიამ ლორთქიფანიძე, ოთარ ჯაფარიძე, დავით მუსხელიშვილი, როინ მეტრეველი (2012). საქართველოს ისტორია [Gürcistan Tarihi] (Gürcüce). c. III, Tiflis. s. 398.
- ^ Tabuashvili, Apolon (2018). "The Issue of Georgian Captives in the Crimea in the 18th Century" (PDF). МАИАСК, 10. Ness Ziona: Kimmeria Publishing House. s. 331. doi:10.24411/2219-8857-2018-00014. ISSN 2219-8857. 2 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)8 Şubat 2025.
- ^ Shirokorad, Aleksandr B. (2009). Rusların Gözünden 240 Yıl Kıran Kırana Osmanlı Rus Savaşları. Batur, Ahsen tarafından çevrildi. İstanbul: Selenge Yayınları. s. 141. ISBN 9789758839636.
- ^ Lang 1957, s. 166.
- ^ Assatiani, Nodar; Janelidze, Otar (2009). History of Georgia: From Ancient Times to the Present Day. Tiflis: Publishing House Petite. s. 170. ISBN 9789941906367.
- ^ Rayfield, Donald (2012). Edge of Empires: A History of Georgia. Londra: Reaktion Books. s. 243. ISBN 9781780230306.
- ^ Lang 1957, s. 169.
- ^ Mikaberidze, Alexander (2007). Historical Dictionary of Georgia. Historical Dictionaries of Europe. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. ss. 26, 628. ISBN 9780810855809.
Bibliografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Lang, David M. (1957). The Last Years of the Georgian Monarchy, 1658-1832. Studies of the Russian Institute. New York: Columbia University Press. ISBN 9780231937108. ISSN 0588-5477.