Poti Kuşatması (1770-1771)
| Poti Kuşatması (1770–1771) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı | |||||||
 Poti Kalesi'ndeki bir kule | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı İmparatorluğu |
 Rus İmparatorluğu İmereti Krallığı Megrelya Prensliği | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Bilinmiyor |
Gottlieb Totleben Nikolai Iazikov I. Solomon II. Katsia Dadiani | ||||||
| Güçler | |||||||
| 1.000 | 2.000'den fazla[a] | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Bilinmiyor | Ağır | ||||||
Poti Kuşatması,[b] Rus İmparatorluğu, İmereti Krallığı ve Megrelya Prensliği tarafından 14 Ekim 1770 ile 17 Şubat 1771 tarihleri arasında Osmanlı şehri Poti'ye karşı gerçekleştirilen bir askerî kuşatmadır. Bu kuşatma 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı'nın bir parçası olup Osmanlı zaferiyle sonuçlanmıştır.[3]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Aralık 1757'deki Hresili Muharebesi'nin ardından Osmanlı İmparatorluğu, 1758 ile 1766 yılları arasında İmereti Krallığı'na birçok kez saldırdı; ancak I. Solomon'u boyun eğdiremediler. Sonunda Osmanlılar, İmereti'nin artık Osmanlı'nın bir vasalı değil, Osmanlı himayesinde bağımsız bir krallık olduğuna dair bir antlaşma imzalamak zorunda kaldılar. Osmanlı'ya verilen tek önemli taviz, herhangi bir etnik kökenden 60 kadının yıllık haraç olarak gönderilmesiydi; fakat I. Solomon bu şartı yerine getirmedi.[4]
Mayıs 1769'da ve 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında, Solomon Kartli-Kaheti Kralı II. Erekle ile görüşmek üzere Tiflis'e gitti. İki kral, Osmanlı İmparatorluğu'na karşı savaşta kendilerine katılmaları için Rusya'dan beş alay asker talep etmeye karar verdi. Bu talep, Osmanlılarla yapılacak gelecekteki bir barış antlaşmasında Gürcü çıkarlarının korunması garantisine bağlandı.[5] Bunun üzerine Ruslar, Ağustos 1769'da General Gottlieb Heinrich Curt von Totleben liderliğinde Moskova'dan (öncelikle küçük ama sonradan büyüyecek olan) bir birlik gönderdi.[6] II. Katerina, Totleben'e Gürcü birliklerini mümkün olduğunca Rus birlikleri yerine kullanmasını emretti. Solomon başkentini (Kutaisi) Osmanlılardan geri almak istese de Totleben buna karşı çıkarak Ekim 1769'da Şorapani'yi başarısız bir şekilde kuşatır.[7]
.JPG)
Kuşatma öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Büyük Katerina, Gottlieb Totleben'in davranışları ve I. Solomon ile II. Erekle arasındaki sürekli çekişmelerden haberdar olmuştu. Her iki kraldan da şikayet mektupları almasına rağmen, Totleben'in tecrübeli bir saha komutanı olduğunu belirterek onları Totleben'in tavsiyelerini dinlemeye zorladı.[8] Rusya'nın Gürcistan seferinin Gürcü kralları ile Totleben arasındaki sürekli çatışmalar nedeniyle kendi kendini yok edebileceğinden endişelenen Büyük Katerina, 9 Temmuz 1770 tarihinde Semyonovsky Muhafız Alayı'ndan Yüzbaşı Nikolai Danilovich Iazikov'u Gürcistan'daki durumu rapor etmek üzere kişisel temsilcisi olarak atadı.[9] Ona Ivan Lvov gibi diğer subaylar ve yüzbaşılar eşlik etti.[10] Katolikos I. Anton gibi kayda değer kişiler de görevinde kendisine yardımcı oldu.[11]
Totleben, Rus İmparatorluk Donanması'na Karadeniz'de bir dayanak sağlamak amacıyla önemli liman şehri Poti'yi almak istedi.[12] Bu hedefle yanında Kral I. Solomon ve Prens II. Katsia Dadiani güçleri ile birlikte, binlerce askerle 14 Ekim [E.U. 3 Ekim] 1770 tarihinde Poti'ye doğru yürüdü.[13]
Kuşatma
[değiştir | kaynağı değiştir]Poti'ye ulaşan Totleben şehri hemen kuşattı. Ancak kuşatma uzayıp aylarca sürecekti. Bir süre boyunca I. Solomon, Poti'ye ulaşması amaçlanan Osmanlı yardımlarını Gurya'da engelledi. Nikolai Iazikov 5 Şubat 1771 tarihinde Şansölye Nikita Panin'e yazdığı bir mektupta "sürekli top ve tüfek atışı altında yaşadıklarını" ve "tek kurtuluşlarının düşmanın kendilerini affetmesi olduğunu" belirtti. Bu noktada, başlangıçta 2.000'in üzerinde olan Rus kuvveti, büyük ölçüde hastalıklar ve erzak eksikliği nedeniyle 1.200'e düşmüştü. Diğer yandan Totleben, çevresindekilerle sürekli tartışıyordu.[2]
Uzayan kuşatma başarısızlıkla sonuçlanınca, I. Solomon Totleben'i şehirden çekilmeye zorlamaya çalıştı. Buna karşılık Totleben, Megrelya ve Gurya soylularını Solomon'a karşı isyana teşvik etmeye çalıştı.[12] Ancak bu girişimin herhangi bir sonucu olmadan önce, bazı subayları tarafından Sankt-Peterburg'daki imparatorluk sarayına şikayet edildi. Iazikov, düzenli olarak Şansölye Nikita Panin'e bu mesele hakkında yazılar gönderdi ve bir mektubunda şöyle diyordu: "Kont [Totleben], burada kalan son kişi dahil hiç kimse tarafından çekilebilir durumda değil ve açıkçası, eğer Kont burada gelecek kampanya için kalırsa, [bizi] yalnızca kötülük bekliyor".[14] Panin, bu raporu Büyük Katerina'ya gösterdi ve bu durum Totleben'in görevden alınarak 24 Ocak 1771 tarihinde Rusya'ya itibarsız şekilde geri çağrılmasına neden oldu.[14]
Totleben, nihayetinde 17 Şubat 1771 tarihinde Poti kuşatmasını kaldırmak zorunda kaldı.[15] Birden fazla faktör (örneğin yaygın hastalıklar ve aşırı erzak eksikliği) bu yenilgiye katkıda bulunsa da, Totleben bölgeden çekilme kararını 14 Şubat'ta, Keleş Ahmed Bey Şervaşidze (Abhazya Prensliği'nin prensi) liderliğindeki 6.000 kişilik[16] Osmanlı-Abhaz kuvvetinin Poti garnizonuna yardım için geldiğini öğrenince aldı.[17]
Kuşatma sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Totleben, Poti'yi ele geçiremediğinde, bunu I. Solomon ve II. Katsia Dadiani'ye bağladı ve Zakhar Çernişev'e yazdığı bir mektupta onları şehri terk etmesi için baskı yapmakla ve kendisine yeterince yardım etmemekle suçladı. Gerçekte ise Totleben, hem Ahıska Paşası'nın doğu Gürcistan'daki İmereti Krallığı'na yaptığı saldırı hem de Osmanlı-Abhaz ortak kuvvetlerinden oluşan 6.000 kişilik bir ordunun garnizona yardım için yola çıkması nedeniyle geri çekilmek zorunda kalmıştı.[16][18]
.png)
Totleben, Sankt-Peterburg'a itibarsız bir şekilde çağrılmasına rağmen cezalandırılmak bir yana, İmparatoriçe tarafından ödüllendirildi.[19] Bu sırada, Gürcistan'daki Rus sefer kuvvetlerinin komutası Tümgeneral Aleksey Sukhotin'e devredildi. Sukhotin Mayıs 1771'de Gürcistan'a vardığında Rus askerlerinin "çıplak, atsız ve neredeyse silahsız" olduğunu gördü.[20] Ancak Sukhotin, Totleben'den daha iyi değildi. I. Solomon ve II. Erekle ile daha kötü ilişkiler geliştirdi ve onların tavsiyelerini ciddiye almadı. Totleben gibi, yerel halk tarafından da sevilmiyordu.[21] Sukhotin, I. Solomon'un itirazlarına rağmen 1771 yazında Poti'yi 4.000 askerle kuşattı.[17] Ancak ordu kampında sıtmanın yayılması sonucu ordusunun yarısının (2.000 asker)[19] ölmesi üzerine geri çekilmek zorunda kaldı.[1][12] Sukhotin'in kendisi de hastalığa yakalandı ancak iyileşmeyi başardı.[22]
Gürcistan'daki sefer harekâtının büyük ölçüde başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından Büyük Katerina, Rusya'nın 1769'da Kafkaslar'a ilk kez girmesinden sonra Mayıs 1772'de Kuzey Kafkas Hattı'ndan askerlerin çekilmesini emretti.[12] Bu durumu fırsat bilen Osmanlı İmparatorluğu, Süleyman Paşa'nın liderliğinde[23] Kobuleti'yi ele geçirerek Trabzon Vilayeti'ne kattı.[21]
.jpg)
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Rayfield, Donald (2012). Edge of Empires: A History of Georgia. Londra: Reaktion Books. s. 243. ISBN 9781780230306.
- ^ a b Zagareli, Alexander A., (Ed.) (1891). Грамоты и другие исторические документы XVIII столетия относящиеся к Грузии [Charters and Other Historical Documents of the XVIII Century Related to Georgia] (PDF) (Rusça). 1. Sankt-Peterburg: Типография В. Киршбаума. ss. XXII-XXIII. 31 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Şubat 2025.
- ^ Kudava, Buba; Saitidze, Gocha, (Ed.) (2018). Tao-Klarjeti. Historical and Cultural Essays. Tiflis: Artanuji Publishing. s. 203. ISBN 9789941478727.
- ^ მარიამ ლორთქიფანიძე, ოთარ ჯაფარიძე, დავით მუსხელიშვილი, როინ მეტრეველი (2012). საქართველოს ისტორია [Gürcistan Tarihi] (Gürcüce). c. III, Tiflis. s 398.
- ^ Tabuashvili, Apolon (2018). "The Issue of Georgian Captives in the Crimea in the 18th Century" (PDF). МАИАСК, 10. Ness Ziona: Kimmeria Publishing House. s. 331. doi:10.24411/2219-8857-2018-00014. ISSN 2219-8857. 2 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)8 Şubat 2025.
- ^ Shirokorad, Aleksandr B. (2009). Rusların Gözünden 240 Yıl Kıran Kırana Osmanlı Rus Savaşları. Batur, Ahsen tarafından çevrildi. İstanbul: Selenge Yayınları. s. 141. ISBN 9789758839636.
- ^ Lang 1957, s. 166.
- ^ Gvosdev 2000, s. 36.
- ^ Gvosdev 2000, s. 37.
- ^ Gvosdev 2000, s. 38.
- ^ Lang 1957, s. 187.
- ^ a b c d Davies, Brian L. (2016). The Russo-Turkish War, 1768–1774: Catherine II and the Ottoman Empire. Londra: Bloomsbury. s. 134. ISBN 9781472512932.
- ^ Gamakharia, Beradze & Gvantseladze 2011, s. 285.
- ^ a b Gvosdev 2000, s. 39.
- ^ Gamakharia, Beradze & Gvantseladze 2011, ss. 285–286.
- ^ a b Georgia 29 Ocak 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ivan Sytin. Askerî Ansiklopedi, Cilt 8, Vasily Fedorovich Novitsky (ed.).
- ^ a b Gamakharia, Beradze & Gvantseladze 2011, s. 286.
- ^ Beradze, Tamaz (1980). "კაცია II დადიანი" [Katsia II Dadiani]. ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 5 [Georgian Soviet Encyclopedia, Vol. 5] (Gürcüce). Tiflis: Metsniereba. s. 444.
- ^ a b Lordkipanidze, G.; Chumburidze, D.; Gogitidze, M. (2020). Грузины в войнах Персидской, сманской и Российской империи (1600–1918) [Georgians in the Wars of the Persian, Ottoman, and Russian Empires (1600–1918)] (PDF) (Rusça). Tiflis: Georgian National Academy of Sciences. s. 88. 7 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Şubat 2025.
- ^ Lang 1957, s. 172.
- ^ a b Assatiani, Nodar; Janelidze, Otar (2009). Alasania, Giuli; Goff, Ken (Ed.). History of Georgia. From Ancient Times to the Present Day. Tiflis: Publishing House Petite. s. 173. ISBN 9789941906367.
- ^ Lang 1957, ss. 172–173.
- ^ Allen, William E. D. (2023). A History of the Georgian People: From the Beginning Down to the Russian Conquest in the Nineteenth Century. Routledge Library Editions: Colonialism and Imperialism. 2. New York: Routledge. s. 207. doi:10.4324/9781003368434. ISBN 9781032436890.
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gamakharia, Jemal; Beradze, Tamaz; Gvantseladze, Teimuraz, (Ed.) (2011). Assays from the History of Georgia. Abkhazia: From Ancient Times till the Present Days. Chigogidze, Ketevan tarafından çevrildi. Tiflis: Ivane Javakhishvili Institute of History and Ethnology. ISBN 9789941039287.
- Gvosdev, Nikolas K. (2000). Imperial Policies and Perspectives Towards Georgia, 1760–1819. St. Antony's Series. New York: St. Martin's Press. ISBN 9780333748435.
- Lang, David M. (1957). The Last Years of the Georgian Monarchy, 1658–1832. Studies of the Russian Institute. New York: Columbia University Press. ISBN 9780231937108. ISSN 0588-5477.