Bel ve Ejderha
Bel ve Ejderha anlatısı, genişletilmiş Daniel Kitabı'na 14. bap olarak eklenmiştir. Orijinal Yunanca Septuaginta metni tek bir el yazması olan Codex Chisianus'ta günümüze ulaşırken, standart metin MS 2. yüzyılda gözden geçiren Theodotion'a aittir.
Bu bölüm, 13. bölümle birlikte deuterokanonik olarak kabul edilir: erken dönem Rabbinik Yahudilik tarafından bilinmiyordu ve çoğu Protestan tarafından kanonik olmadığı düşünülürken, Katolik ve Doğu Ortodoks Hıristiyanlar için kanoniktir ve bazı Protestan Ahiti'nin Apokrif bölümünde bulunur.[1]
Yunanca Septuaginta'da bulunan Daniel Kitabı başlangıçta 12 bölümden oluşuyordu. Daha sonra Daniel ekleri adı verilen üç metin Daniel Kitabı'na eklenmiştir. Bunlar; Azarya'nın Duası ve Üç Kutsal Çocuğun İlahisi, Suzanna ve Yaşlılar (13. bap) ve Bel ve Ejderha (14. bap) dan oluşmaktadır.[2]
Bel ve Ejderha, Daniel Kitabı'nın Yunanca çevirisi Septuaginta'da bulunan iki anlatıdan oluşmaktadır. Birinci anlatı Bel adındaki putun sahte olduğunu açıklayan Danyal'ın bilgeliğini ve cesaretini anlatır. İkinci anlatı ise Babilliler'in taptığı bir ejderhayı Danyal'in nasıl yok ettiğini ve aslanlardan nasıl kurtulduğunu anlatır.[3]
Özet
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bölüm, daha önce üç ayrı anlatıyı temsil etmiş olabilecek tek bir hikâye içeriyor,[4][5][6] Danyal'ı Pers kralı Kiros'un sarayına yerleştiriyor: "Kral Astyages atalarının yanına defnedilince yerine Kiros geçti."[7][8] Danyal orada "kralın yoldaşıydı ve dostlarının en onurlusuydu".[9] Ancak, Theodotion'un Yunanca hikâyesi Astyages zamanına tarihlendirirken, hikâyenin Eski Yunanca versiyonları bunu belirtmiyor.[10] Bu nedenle, kralın gerçek kimliği tartışmaya açık. Douay-Rheims gibi bazı Kutsal Kitaplar, bu kralın daha geleneksel tanımlamasını Kötü-Merodak veya Amel-Marduk olarak kullanıyor.[11][12] Bu tanımlama, Kutsal Kitap Araştırma Enstitüsü'nün Septuaginta: Daniel adlı kitabında desteklenmektedir; burada Amel-Marduk'un saltanatı ile anlatılanlar arasındaki benzerliklerden söz edilmektedir; yani Amel-Marduk, saltanatı sırasında dini isyanlar gören tek Babil kralıdır.[13]
Bel
[değiştir | kaynağı değiştir]Bel anlatısı, (Daniel 14:1–22) putlara tapınmayı alaya alır. Kral Danyal'a sorar: "Bel'in yaşayan bir tanrı olduğunu düşünmüyor musun? Her gün ne kadar çok yiyip içtiğini görmüyor musun?"[14] Danyal, putun tunçla kaplanmış kilden yapılmış bir heykel olduğunu ve bu nedenle ne yiyip ne de içebileceğini söyler. Öfkelenen kral, Bel'deki yetmiş rahibin puta sunulan adakları kimin yediğini kendisine göstermesini ister. Rahipler daha sonra krala, adakları her zamanki gibi (on iki büyük ölçek ince un, kırk koyun ve altı kap şarap) sunmasını ve tapınağın girişini yüzüğüyle mühürlemesini söylerler: Bel adakları tüketmezse rahipler ölüm cezasına çarptırılacak; aksi takdirde Daniel öldürülecektir.[15]
Danyal daha sonra hileyi ortaya çıkarır (rahipler ayrıldıktan sonra kralın huzurunda tapınağın zeminine küller saçarak) ve Bel'in "kutsal" yemeğinin aslında tapınağın kapıları mühürlendiğinde gizli bir kapıdan içeri giren rahipler ve eşleri ve çocukları tarafından gece tüketildiğini gösterir.[15]
Ertesi sabah kral, testi yukarıdan gözlemleyerek incelemeye gelir. Yiyeceklerin tüketildiğini görür ve tapınak kapılarına yerleştirdiği balmumu mühürlerin bozulmadığını belirterek Bel'e bir hoşana sunar. Danyal, tapınak zeminindeki ayak izlerine dikkat çeker; kral daha sonra ayak izlerini, daha ince ve daha küçük olanları da görerek, kadınların ve çocukların da oburluğa katıldığını anlar. Bel rahipleri tutuklanır ve suçlarını itiraf ederek, tapınağa gizlice girmek için kullandıkları gizli geçidi açıklarlar. Kendileri, eşleri ve çocukları öldürülür ve Danyal'a Bel putunu ve tapınağı yok etme izni verilir.[15] Bu versiyon, "kilitli oda gizemi"nin atası olarak anılır.[16]
Ejderha
[değiştir | kaynağı değiştir]Ejderha olarak tercüme edilen Yunanca: δρακων, romanize: drakón kelimesi, Septuaginta'da genellikle vücutlarını sürükleyerek veya kaydırarak hareket eden veya ilerleyen her türlü sürüngen varlığa atıfta bulunmak için sıklıkla kullanılmıştır; terimin bu anlamından, devasa bir sürüngen olabileceği çıkarımı yapılmıştır. Bu sebeple bazı kaynaklarda "ejderha" yerine "yılan" kelimesi kullanılır.
Ejderhanın kısa eşlik eden anlatısına göre (Daniel 14:23–30), "Babillilerin saygı duyduğu büyük bir ejderha vardı".[17] Tapınağın lanetlenmesinden bir süre sonra Babilliler ejderhaya tapınırlar. Kral, Bel'in aksine ejderhanın canlı bir hayvanın açık bir örneği olduğunu söyler. Danyal, ejderhayı mızrak veya kılıç yardımı olmadan öldürmeye söz verir ve bunu, ejderhanın tüketildiğinde patlamasına neden olan kekler (mazalar, arpa kekleri) yapmak için zift, yağ ve kıl (trikalar) pişirerek yapar. Diğer versiyonlarda, başka malzemeler de işe yarar: Midraş'ta bilinen bir biçimde, içine çivilerin saklandığı saman yedirilirdi[18] veya deve postları kızgın kömürlerle doldurulurdu.[19] Benzer bir hikâye Fars şairi Firdevsi'nin Şehname'sinde de geçer; Büyük İskender ya da "İskandar" bir ejderhayı zehir ve katranla doldurulmuş inek derileriyle besleyerek öldürür.[20][21]
Daha önceki araştırmalar, bu metin ile Mezopotamya mitolojisindeki Marduk ve Tiamat arasındaki mücadele arasında bir paralellik olduğunu ileri sürmüştür; bu mücadelede Marduk'un kontrol ettiği rüzgarlar Tiamat'ı patlatmış[22] ve arpa keki de rüzgarla aynı rolü oynamıştır.[23] Ancak David DeSilva (2018) bu okumaya şüpheyle yaklaşmaktadır.[24]
Babilliler, ilahi varlık ejderhanın öldürülmesi üzerine isyan ettiler ve böyle bir saygısızlığa izin verdikleri için kralı Yahudiliğe geçmekle suçladılar. Bunun üzerine kral, Danyal'ı idam edilmek üzere teslim etmek zorunda kaldı.[15]
Daniel aslanların ininde
[değiştir | kaynağı değiştir]Danyal yedi aç aslanın bulunduğu ine atılır, ancak aslanlar aç olmasına rağmen Danyal altı gün hayatta kalır. Bu arada bir melek, bilge Danyal'a yiyecek getirmesi için Habakkuk'u gönderir ve Danyal, onu hatırladığı için Tanrı'ya şükreder.[15]
Hikâye, kralın Rab'be övgüler yağdırmasıyla sona erer: "Sen büyüksün, ey Rab, Danyal'ın Tanrısı, ve senden başka Tanrı yoktur."[15]
Tarihsellik
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu anlatıların tarihselliğine yönelik itirazlar arasında, metinde Danyal'ın çağdaşı olarak anılan peygamber Habakkuk'un, Pers Kralı Kiros'un Babil İmparatorluğu tahtına gelmesinden (yaklaşık MÖ 538) birkaç on yıl önce ölmüş olması gerektiği kanıtlanmış gerçeği sayılabilir.
Ancak, orijinal LXX Versiyonunun –Theodotion Versiyonundan çok daha eski– hiçbir zaman Kiros'tan veya Pers egemenliğinden bahsetmediği göz önüne alındığında, anlatılan olayları yarım yüzyıl öncesine, MÖ 6. yüzyılın ilk on yıllarına, yani MÖ 590-580 yılları arasına yerleştirmek için ciddi bir engel yoktur. O zamanlar Danyal 20-30 yaşlarında çok genç bir adamdı ve peygamber Habakkuk sadece biraz daha büyüktü –ki peygamberlik çalışması zaten MÖ 616-597 yılları arasına tarihlenmiştir– o zamana kadar peygamberlik işini bırakmış ve tarlaların orakçıları için yiyecek, içecek ve yemek hazırlama gibi toplumsal işe kendini vermiş olurdu (Ayet 33).
Yahudi alim Theodotion'un pasajın geç tarihlenmesinden kaynaklanan çok sayıda bağlamsal tutarsızlık nedeniyle, tefsirciler bu olayları Daniel Kitabı'nın diğer pasajlarıyla ilişkilendirmeyi gerekli görmemiş olsalar da, söz konusu belgenin Septuaginta'nın (LXX) 3. bölümünde, Nebukadnezar'ın 18. yılında, yani MÖ 587'de, 30 metre yüksekliğinde ve insan boyutlarında altın bir heykelin dikildiği belirtilmektedir. Bu kayıtta, Danyal'n üç arkadaşının heykele tapınmayı reddettikleri için ateşli bir fırına atıldıkları anlatılmaktadır.
Daniel Kitabı'nın 3. bölümü ile Bel ve Ejderha öyküsünün aynı imgeye atıfta bulunduğu tespit edilirse, Bel öyküsünün tarihi Nebukadnezar'ın 18. yılına, yani MÖ 587'ye yakın bir tarihe dayandırılabilir. Ancak bunu yapmak için, Kutsal Kitap'ın Septuaginta (LXX) bölümünde, yani deuterokanonik kitaplarda anlatılan birçok olayın tarihselliğini ciddi şekilde yeniden değerlendirmek ve bunları körü körüne reddetmemek gerekir.
Kanoniklik
[değiştir | kaynağı değiştir]Bel ve Ejderha, Yahudilerin Kutsal Kitabı Tanah'ta yer almaz. Bel ve Ejderha anlatısını da içeren Daniel Ekleri, Katoliklerin ve Ortodoksların Kitab-ı Mukaddes'inde yer alır. Protestanlar ise apokrif olarak kabul ederler. Ancak, Yahudilerin kanonik kitaplar olarak kabul ettiği kitaplardan sonra yazılmış olmaları (akademisyenler, Daniel eklerinin MÖ 2. yüzyılın sonlarında yazıldığına inanmaktadırlar. Daniel Kitabı'nın yazarı Danyal'ın MÖ 6. yüzyılda yaşadığını unutmayın) veya kitapların peri masallarına çok benzemesi, kendi kültürlerindeki ve diğer kültürlerdeki efsanelere benzemesi; hatta benzer bir hikâyenin ataları İbrahim hakkında anlatılması, bu tür destanlarda sık sık kullanılan yedi rakamının (yedi aslan gibi) tekrarlanması, Danyal'ı kurtaran bir meleğin dahil edilmesi (ki bu diğer anlatılarda da geçer) ve bu tür hayali hikâyelerde sıkça rastlanan Yahudiye'den Babil'e gereksiz yere mucizevi bir peygamber uçuşu eklenmesi nedeniyle hariç tutulmuş olmaları mümkündür.[2][25]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Özel
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Bel and the Dragon | Apocryphal, Babylonian & Persian | Britannica". Encyclopedia Britannica (İngilizce). Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ a b "What Is Bel and the Dragon?". Christianity.com (İngilizce). Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ ".+: Kutsal Kitap :+". kutsal-kitap.net. 24 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ The Jerome Biblical Commentary, vol. 1, s. 460, says of the second episode, "Although once an independent story, in its present form it is edited to follow the preceding tale;"
- ^ Daniel J. Harrington writes of Daniel 14:23–42: "This addition is a combination of three episodes" (Harrington, Invitation to the Apocrypha, s. 118);
- ^ Robert Doran writes, "The links between all the episodes in both versions are so pervasive that the narrative must be seen to be a whole. Such stories, of course, could theoretically have existed independently, but there is no evidence that they did." (Harper's Bible Commentary, s. 868).
- ^ Daniel 14:1, but Daniel 13:66 in the Vulgate
- ^ In the Greek version that has survived, the verb form parelaben is a diagnostic Aramaism, reflecting Aramaic qabbel which here does not mean "receive" but "succeed to the Throne" (F. Zimmermann, "Bel and the Dragon", Vetus Testamentum 8.4 (October 1958), s. 440.
- ^ Daniel 14:2, but Daniel 14:1 in the Vulgate
- ^ Pietersma, Albert; Wright, Benjamin G., (Ed.) (2007). A New English Translation of the Septuagint (PDF). New York / Oxford: Oxford University Press.
- ^ "Philologic Results". 20 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Daniel 14 – Haydock Commentary Online". 22 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Abal, Daniel ben; Jesus, Habakkuk ben (1901). Septuagint: Daniel (Chisianus Version). Scriptural Research Institute. ISBN 978-1-990289-24-8.
- ^ Daniel 14:6, New American Bible
- ^ a b c d e f "Daniel, CHAPTER 14 | USCCB". bible.usccb.org (İngilizce). 9 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ Westlake, Donald E. (1998). "The Locked Room". Murderous Schemes: An Anthology of Classic Detective Stories. Oxford University Press. s. 7. ISBN 978-0-19-510487-5.
- ^ New American Bible, Daniel 14:23
- ^ Zimmermann 1958:438f, note 1 compares A. Neubauer, Book of Tobit (Oxford) 1878:43.
- ^ Zimmermann 1958:439, note 2 attests the Talmudic tractate Nedarim, ed. Krotoschin, (1866) 37d.
- ^ Zimmermann 1958:439, note 3 attests Spiegel, Iranische Altertümer II.293 and Theodor Nöldeke, Beiträge zur geschichte Alexanderromans (Vienna) 1890:22.
- ^ "Alexander the Great in Firdawsi's Book of Kings". 15 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Bel and the Dragon". Jewish Encyclopedia. 2. 1900s. ss. 650-1. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2015.; Zimmermann 1958.
- ^ Zimmermann 1958:440.
- ^ DeSilva, David. Introducing the Apocrypha, 2nd Edition Message, Context, and Significance. Baker Academic, 2018, 250–263.
- ^ Drazin, Israel. "The Blogs: Why were Bel and the Dragon excluded from the Torah?" (İngilizce). Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
Genel
[değiştir | kaynağı değiştir]- Levine, Amy-Jill 2010. "Commentary on 'Bel and the DragonŞablon:' " in Coogan, Michael D. The New Oxford Annotated Bible (fourth ed.). New York: Oxford University Press.
- F. Zimmermann, "Bel and the Dragon", Vetus Testamentum 8.4 (October 1958)
Dış bağantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikikaynak'ta Bel ve Ejderha ile ilgili metin bulabilirsiniz.
Wikimedia Commons'ta Bel ve Ejderha ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
