Bell X-5
| Bell X-5 | |
|---|---|
 Bell X-5 | |
| Türü | Deneysel roket uçak |
| Ulusal köken |  ABD |
| Üretici | Bell Aircraft Corporation |
| Tasarımcı | Robert J. Woods |
| İlk uçuş | 20 Haziran 1951 |
| Hizmetten çıkış | Aralık 1958 |
| Durumu | Hizmet dışı |
| Ana kullanıcı | USAF |
| Diğer kullanıcılar | National Advisory Committee for Aeronautics |
| Üretim sayısı | 2 |
Bell X-5, kanatlarının açısını uçuş sırasında ayarlayabilen ilk uçak. Alman Messerschmitt şirketinin II. Dünya Savaşı sırasında geliştirdiği P.1101 tasarımından ilham almıştır. Ancak, Alman tasarımının kanat açısı sadece yerdeyken değiştirilebilirken Bell mühendislerinin eklediği elektrik motorları sayesinde X-5 uçuş sırasında da bu açıyı değiştirebilmektedir.
Dizayn ve geliştirme
[değiştir | kaynağı değiştir]
Oberammergau, Almanya'da 1945 yılında ABD askerleri tarafından ele geçirilen tamamlanmamış Messerschmitt P.1101 savaş uçağı prototipi ABD'ye getirilmişti. Bu yenilikçi tasarım Buffalo, New York'ta bulunan Bell fabrikasına getirilmiş, şirketin mühendisleri tarafından incelenmiş ve Şef Tasarımcı Robert J. Wood, benzer bir tasarı için teklif sunmuştu.[1]
Yüzeysel olarak benzer görünmesine rağmen X-5, P.1011'den çok daha karmaşıktı. 20°, 40° ve 60°'lik üç farklı kanat açısı uçuş sırasında bir değişken geometri platformu yaratıyordu.Bir kriko düzeneği kanat kökünü kısa yatay raylar üzerinde taşımakta ve disk frenler kullanarak uçuş açılarında sabitlemekteydi. Tam açık halden tam geriye açılı hale geçmek 30 saniyeden kısa sürmekteydi. Parçaların yer değiştirmesi ve dönüşleri, kanat açısının değişmesi sebebiyle oluşan ağırlık merkezi ve kaldırma merkezi değişimlerini azaltıyordu. Ancak bu durumda bile X-5'in sıra dışı viril karakteristiği bazı kanat açılarında uçağın kurtarılamayacağı bir spine girmesine yol açıyordu. Bu durum ikinci test uçağının düşmesine ve pilotunun ölmesine sebep oldu.
Operasyonel geçmiş
[değiştir | kaynağı değiştir]İki X-5 inşa edildi (50-1838 ve 50-1839). İlk uçak 15 Şubat 1951'de tamamlandı ve iki uçak ilk uçuşlarını 20 Haziran ve 10 Aralık 1951'de yaptılar. Mach 0,9'a ulaşan hızlarda ve 40,000 ft'e (12,200 m) ulaşan irtifalarda yaklaşık 200 uçuş yapıldı. 14 Ekim 1953'te USAF yüzbaşısı Ray Popson Edwards Hava Kuvvetleri Üssü'nde yapılan bir spin testi sırasında düşen uçakta öldü. Diğer X-5 Edwards Hava Üssü'nde kaldı. 1955'te X-5 programı tamamlandıktan sonra 1958'e kadar elde kalan uçak diğer programlarda takip uçağı olarak kullanıldı.
X-5'ler geniş bir hız aralığında uçması gereken uçaklarda açısı değiştirilebilir kanatların büyük bir avantaj olacaklarını gösterdi. X-5'in stabilite problemlerine rağmen bu konsept daha sonraları F-111, F-14 Tomcat ve B-1 Lancer gibi uçaklarda başarıyla uygulandı.
Özellikler (Bell X-5)
[değiştir | kaynağı değiştir]Veri kaynağı The X-planes : X-1 to X-29[2]
Genel özellikler
- Mürettebat: 1
- Uzunluk: 33 ft 4 in (10,16 m)
- Kanat açıklığı: 30 ft 6 in (9,30 m)
- Ok açılı kanat açıklığı: 20 ft 9 in (6,32 m) swept kanat 60° açıdayken[kaynak belirtilmeli]
- Yükseklik: 12 ft 0 in (3,66 m)
- Kanat alanı: 175 ft2 (16,3 m2)
- Kanat profili: root: NACA 64A011; tip: NACA 64A08.28[3]
- Boş ağırlık: 6.350 lb (2.880 kg)
- Brüt ağırlık: 9.875 lb (4.479 kg)
- Güç kaynağı: 1 × Allison J35-A-17A turbojet motor, 4.900 lbf (22 kN) itme deniz seviyesinde
Performans
- Maksimum sürat: 705 mph (1.135 km/sa, 613 kn)
- Menzil: 750 mi (1.210 km, 650 nmi)
- Azami irtifa: 42.000 ft (13.000 m)
- İtme/ağırlık: 0.5[kaynak belirtilmeli]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Winchester 2005, p. 37.
- ^ Miller, Jay (1983). The X-planes : X-1 to X-29. Marine on St. Croix: Speciality. ss. 56-63. ISBN 0933424353.
- ^ Lednicer, David. "The Incomplete Guide to Airfoil Usage". m-selig.ae.illinois.edu. 5 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2019.
- Winchester, Jim. "Bell X-5." Concept Aircraft: Prototypes, X-Planes and Experimental Aircraft. Kent, UK: Grange Books plc., 2005. ISBN 1-84013-309-2.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- American X-Vehicles: An Inventory X-1 to X-50, SP-2000-4531 - June 2003; NASA online PDF Monograph 29 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
