Charles Lyell
Sir Charles Lyell | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 14 Kasım 1797 Kinnordy House, Angus, İskoçya |
| Ölüm | 22 Şubat 1875 (77 yaşında) Harley Street, Londra, Büyük Britanya |
| Milliyet | İskoç |
| Vatandaşlık | Büyük Britanya |
| Eğitim | King's College London |
| Kariyeri | |
| Dalı | Jeoloji Avukatlık |
| Etkilendikleri | James Hutton John Playfair Jean-Baptiste Lamarck |
| Etkiledikleri | Charles Darwin Alfred Russel Wallace Thomas Henry Huxley Roderick Impey Murchison Joseph Dalton Hooker |
Sir Charles Lyell, 1. Baronet, FRS (14 Kasım 1797 – 22 Şubat 1875), dünyanın tarihini açıklamada bilinen doğal süreçlerin etkisini gözler önüne seren İskoç bir jeologdu. Günümüzde, Charles Darwin ile olan yakın dostluğu ve geniş bir okuyucu kitlesine hitap eden Principles of Geology (1830–33) adlı eseriyle tanınmaktadır. Bu kitap, dünyanın bugün hâlâ aynı doğal süreçlerle ve benzer yoğunluklarla şekillendiği fikrini ortaya koymuştur. Filozof William Whewell, bu yaklaşımı "üniformitaryanizm" (tekdüzencilik) olarak adlandırmış ve Georges Cuvier'in savunduğu, Avrupa'da daha yaygın kabul gören "katastrofizm" (kıyametçilik) anlayışıyla karşılaştırmıştır.[1] Lyell'in eserinde sunduğu kanıtlar ve etkileyici anlatımı, okuyucuları dünyanın tarihi ve çevresi hakkındaki "derin zaman" kavramının önemine ikna etmiştir.[2]
Lyell'in bilimsel katkıları arasında, iklim değişikliğine dair öncü bir açıklama da yer almaktadır. Okyanuslar ve kıtalar arasındaki sınırların değişimiyle uzun dönemli sıcaklık ve yağış değişimlerini ilişkilendirmiştir. Ayrıca, depremler üzerine yaptığı açıklamalar etkili olmuş ve volkanların yavaş yavaş katmanlı bir şekilde inşa edildiğini öne süren bir teori geliştirmiştir. Stratigrafi alanında, Tersiyer dönemini Pliyosen, Miyosen ve Eosen olarak ayırması büyük bir yankı uyandırmıştır. Ancak, buzdağlarının eratik blokları taşıdığı ya da ince taneli lös birikintilerinin sel sularıyla çöktüğü gibi bazı teorileri sonradan yanlışlanmıştır. Bununla birlikte, insanlık tarihine özgü bir dönem olarak "Recent" (Yakın Çağ) terimini tanımlaması, modern Antroposen tartışmalarının temellerini atması açısından önemli bir katkıdır.[3]
Bilim insanlarının jeolojiyle hiç ilgilenmediği zamanda Lyell bu ilimle ilgilenmeye başlamıştı. O zamanda dünyanın küresel bir şekli olduğuna hatta ovuk bir top gibi olduğu sanılırdı. Sadece bunu henüz kimse ispatlamamıştı. Charles Lyell bu sorulara ilk insan olarak bilimsel metotlarla cevap bulmuştur. Avrupa'da jeolojinin babası olduğu söylenir ve bu isimle ona hürmet edilir.[4][5]
Biyografi
[değiştir | kaynağı değiştir]Lyell, 14 Kasım 1797'de İskoçya'da, Kirriemuir yakınlarındaki Kinnordy House'da emlakçı zengin bir ailede doğdu. On kardeşin en büyüğüydü. Yine Charles Lyell adına sahip babası, Dante'nin çevirmeni ve akademisyeni olarak bilinir ve bir botanikçidir. Lyell'in büyükbabası, Montrose'daki Kraliyet Donanması'nı tedarik ederek Kinnordy House'u satın almalarını sağlayan aile servetini yapmıştı.[6]
Günümüzde ailenin koltuğu, Strathmore'da Yayla Sınırı Fayının yakınında yer almaktadır.[7] Evin etrafında, iyi tarım arazileri vardır. Ancak kuzeybatısında, Grampian Dağları vardır. Ailesinin ikinci kır evi tamamen farklı bir jeolojik ve ekolojik bir alandaydı ve çocukluğunun çoğunu burada; güney İngiltere'deki Hampshire'daki New Forest'daki Bartley Lodge'da geçirdi.[8]
_Named_(HR).png)
Lyell, 1816'da Oxford'daki Exeter College'a girdi ve Profesör William Buckland'ın jeolojik söyleşilerine katıldı. Aralık 1819'da klasikler ikinci sınıf derecesi, 1821'de de Master of Arts kazandı.[9] Mezun olduktan sonra meslek olarak hukuk aldı ve 1820'de Lincoln's Inn'e girdi. Jeolojik olayları gözlemleyebileceği yerlerden biri olan İngiltere'nin kırsalından bir devre tamamladı. 1821'de Edinburgh'daki jeolog Robert Jameson ile tanıştı. Görme yeteneği bozulmaya başladığında, yan-dal olarak yaptığı jeolojiye tam zamanlı bir meslek olarak yapmak istedi. Yoğun çalışmaları sonucunda ilk makalesi: "Son zamanlarda Forfarshire'da tatlı su kireçtaşının oluşumu üzerine" 1822'de yayımlandı. 1827 yılına gelindiğinde ise, hukuku ve avukatlığı terk etmiş ve üniformiteryanizmin genel kabulü ile sonuçlanacak bir jeolojik kariyere başlamıştı.
Jeoloji çalışmaların başlangıcı
[değiştir | kaynağı değiştir]1827'de Charles Lyell avukat bürosunu kapattı ve sadece jeolojiyle ilgilenmeye başladı ve James Hutton'nun teorileriyle ilgilenmeye başladı. Boyle James Hutton'la beraber modern jeolojinin kurucusu sayılıyor.
En çok araştırdığı dal stratigrafidir. 1828'de güney Fransa'da araştırmalarını devam ederken, "strata"nın midye kabukların dağıtımıyla sınıflandırılabildiğini buldu. Bu fikrin temeliyle tersiyer devrini üç sınıfa ayırdı: Pliyosen, Miyosen ve Eosen çağı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Cannon (1961), ss. 301–314.
- ^ McPhee 1982.
- ^ Crutzen, Paul. "The 'Anthropocene'" (PDF). 18 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2019.
- ^ Cannon (1961), pp. 301–314.
- ^ Crutzen, Paul. "The 'Anthropocene'" (PDF). Retrieved 16 May 2019.
- ^ Darwin, Charles. "On the Origin of Species". Complete Works of Charles Darwin Online. John Murray. Retrieved 16 May 2019.
- ^ Bailey, Sir Edward (1962). Charles Lyell. London: Thomas Nelson.
- ^ Wilson, Leonard G. (1973). "Charles Lyell". In Gillispie, Charles Coulston (ed.). Dictionary of Scientific Biography. VIII. Pennsylvania: Charles Scribner's Sons.
- ^ No. 20905". The London Gazette. 13 October 1848. p. 3692.
| Alanlar, disiplinler |  | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Enstitüler | |||||||||||||||||||||||||||
| Teoriler, kavramlar | |||||||||||||||||||||||||||
| Tarihî |
| ||||||||||||||||||||||||||
| İlgili konular | |||||||||||||||||||||||||||
