Demirkırat
 | |
| Stüdyo | TRT |
|---|---|
| Dağıtıcı | 32. Gün |
| Türü | Belgesel |
| Yapım yılı | 1991, Türkiye |
| Çıkış tarih(ler)i | 1991 (TV1-TV2) 1991 (VHS) 2007 (DVD) 2011 (TRT Haber) |
| Süre | 8 saat 43 dakika |
| Dil | Türkçe |
Demirkırat: Bir Demokrasinin Doğuşu, Mehmet Ali Birand, Can Dündar ve Bülent Çaplı'nın hazırladığı, müziklerini Fahir Atakoğlu'nun yaptığı, Türkiye'de 1930'lu yıllar ile 1961 arasındaki çok partili siyasi yaşama geçiş sürecini, Demokrat Parti dönemini, 27 Mayıs Darbesi ve akabinde yaşanan Yassıada Yargılamaları sonunda Adnan Menderes ve iki bakanın idamını anlatan TRT-Milliyet Gazetesi ortak yapımı belgesel dizisi. Belgesel 10 bölümden oluşmaktadır.
Konusu
[değiştir | kaynağı değiştir]Belgeselin adı "demokrat" kelimesine yabancı olan Türk halkının Demokrat Parti'ye yakıştırdığı "Demirkırat Partisi" tabirinden gelmektedir. Belgeselin her bölümünün başında Mehmet Ali Birand Demokrat Partili yılları özetleyen şu sözleri söylüyordu:
Demokrasi dünyanın en narin çiçeğidir. Onu yaşatan hoşgörüdür, uzlaşıdır, diyalogtur. Size bu gece ülkemizde yetişen demokrasinin doğuş ve emekleme öyküsünü anlatacağız. Coşkulu, ancak güç bir dönemin örtüsünü açacağız. Başrolü oynayanlardan hiçbiri hayatta değil. Ancak kurup bize hediye ettikleri demokrasi hâlâ yaşıyor.[1]
Son sahnesi Adnan Menderes'in idamı olan belgesel, Birand'ın öğrencilik döneminde darbeye verdiği destekten duyduğu pişmanlığı dile getirdiği şu sözlerle bitiyor:
İşte... hikâyemizin sonu. Bütün bu olayların üzerinden çok zaman geçti ancak dün gibi tazeler. O 27 Mayıs sabahı sokakları dolduran üniversiteli liseli gençlerin arasında bizler de vardık, bizim kuşağımız da vardı. Gençtik, heyecan içindeydik. Göstericilere yiyecek taşımış, onlarla birlikte "Olur mu böyle olur mu" şarkısını söylemiştik. Ülkenin yararına bir şeyler yaptığımıza inanıyorduk. Bugün geriye dönüp bakıyorum ve içimde bir burukluk hissediyorum. İnsan kendi kendine "bu şekilde olmamalıydı", "böyle bitmemeliydi" diyor. İşte o zaman gerçek demokrasiye olan tutku daha da artıyor. Peki bütün bu olaylardan kim sorumlu?... Aslında hepimiz sorumluyuz...[2]
Bölümler[3]
[değiştir | kaynağı değiştir]- Şef (14 Mayıs 1991)
- Doğuş (21 Mayıs 1991)
- Zafer (28 Mayıs 1991)
- İktidar (4 Haziran 1991)
- Kriz (11 Haziran 1991)
- Baskı (18 Haziran 1991)
- İsyan (2 Temmuz 1991)
- Darbe (9 Temmuz 1991)
- Ada (16 Temmuz 1991)
- İdam (23 Temmuz 1991)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Demirkırat Belgeseli 1. Bölüm 12s". 18 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi – www.youtube.com vasıtasıyla.
- ^ "Demirkırat Belgeseli 10. Bölüm 5360s". 22 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2021 – www.youtube.com vasıtasıyla.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2020.